Βαδίζοντας στη Λεωφόρο Βασιλέως Κωνσταντίνου, απέναντι από τη Ριζάρη, συναντάμε σε ένα μικρό παρκάκι την προτομή του Νορβηγού Φρίντγιομ Νάνσεν (1861-1930). Αναρωτιόμαστε, ποιος είναι αυτός ο... «άγνωστος» και γιατί οι Αθηναίοι τον τιμούν;
Ο Νάνσεν ήταν επιστήμονας, εξερευνητής και διπλωμάτης, που συνδέθηκε με τις μεγάλες κρίσεις μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σπούδασε Ζωολογία και Ωκεανολογία. Τα αποτελέσματα των επιστημονικών ερευνών του συνέβαλαν στη διατύπωση των μοντέρνων θεωριών στη Νευρολογία και στην Ωκεανολογία.
Το 1895, στο πλαίσιο μιας αποστολής στον Βόρειο Πόλο μαζί με έναν σύντροφο, κατάφερε να φτάσει το βορειότερο σημείο, στο οποίο μέχρι τότε δεν είχε καταφέρει να φτάσει άνθρωπος. Τρία χρόνια νωρίτερα είχε διασχίσει μαζί με πέντε συντρόφους, με σκι και έλκηθρα, το νότιο τμήμα της Γροιλανδίας. Σύμφωνα με το National Geographic, ο πολυπράγμων Νορβηγός εμπνεύστηκε το θρυλικό σκάφος «Fram» ειδικά για τις εξερευνήσεις του και μέσα σε αυτό είχε εγκαταστήσει βιβλιοθήκη 600 βιβλίων.
Αυτή, όμως, αυτή ήταν η μία πλευρά της προσωπικότητάς του. Ανθρωπιστής και αποτελεσματικός, ο Νάνσεν υπήρξε ο πρώτος ύπατος αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών για τους Πρόσφυγες. Το 1922 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ για την προσφορά του στους πρόσφυγες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η σχέση του Νάνσεν με την Ελλάδα στις δύσκολες στιγμές της ήταν πάντα υποστηρικτική. Φρόντισε να εγκατασταθούν απολυμαντικοί σταθμοί σε Κωνσταντινούπολη και Έβρο για να αντιμετωπιστούν οι μολυσματικές ασθένειες των προσφύγων που έφταναν στην Ελλάδα με την ανταλλαγή πληθυσμών μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης και να τους αποσταλούν μεγάλες ποσότητες τροφίμων και ρουχισμού. Οργάνωσε, επίσης, νοσοκομείο 50 κλινών στην Αλεξανδρούπολη και ομάδες αντιμετώπισης επιδημιών στα λιμάνια και στις πόλεις της Ελλάδας. Με στόχο οι πρόσφυγες να γίνουν αυτάρκεις, ξεκίνησε πειραματικά την εγκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Θράκη, όπου οργάνωσε και χρηματοδότησε τη δημιουργία οικισμών για 15.000 άτομα. Ενίσχυσε σε κυβερνήσεις και παγκόσμια κοινή γνώμη την πεποίθηση ότι το προσφυγικό πρόβλημα αποτελούσε κοινή ευθύνη και η ανθρωπιστική αρωγή ήταν και πολιτική αναγκαιότητα.
Ο Νάνσεν, εκτός από κορυφαίος εξερευνητής και επιστήμονας, υπήρξε ταυτόχρονα σπουδαίος αθλητής στο σκι και στην παγοδρομία, εφευρέτης, διπλωμάτης, συγγραφέας, φωτογράφος, ομιλητής. Η πλατιά μόρφωση και ο βαθύς ανθρωπισμός του, λοιπόν, του επέτρεψαν να συνειδητοποιήσει ότι η επιστήμη δεν αρκεί από μόνη της για να απαντήσει στα θεμελιώδη προβλήματα του ανθρώπου χωρίς την κοινωνική δράση. Το 1925 αναγορεύτηκε σε επίτιμο διδάκτορα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η προτομή του σπουδαίου Νορβηγού είναι, πράγματι, «ένας υπομνηματισμός ψυχικού μεγαλείου μέσα στην ασυναρτησία και την κακοφωνία της μεγάλης πόλης», όπως γράφει ο Νίκος Βατόπουλος.
