Δεν είναι μόνο ο πόλεμος στην Ουκρανία και τα κάθε λογής προσκόμματα στις εξαγωγές σιτηρών, αλλά και οι καύσωνες που απειλούν τη διατροφική ασφάλεια του πλανήτη, επισημαίνουν οι επιστήμονες. Εκτός από τους κινδύνους που συνεπάγονται για την ανθρώπινη υγεία, οι εξαιρετικά ασυνήθιστες θερμοκρασίες που καταγράφονται τις τελευταίες ημέρες σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Κίνα υπονομεύουν και τη δυνατότητα εξασφάλισης επαρκών πόρων για την ανθρωπότητα.
«Το διατροφικό μας σύστημα είναι παγκόσμιο» σημειώνει ο Τζον Μάρσαμ, καθηγητής ατμοσφαιρικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Λιντς. «Εντείνεται ο κίνδυνος μεγάλες σοδειές να χαθούν ταυτόχρονα σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη, κάτι που θα επηρεάσει πραγματικά τη διαθεσιμότητα και τις τιμές των τροφίμων» σημειώνει.
Ο κίνδυνος δεν είναι τόσο άμεσος. Στην περίπτωση όμως που η κλιματική κρίση συνεχίσει να επιδεινώνεται με τους σημερινούς ρυθμούς, οι ειδικοί πιστεύουν πως η υπερθέρμανση του πλανήτη θα επηρεάσει δραματικά τη διατροφική ασφάλεια της ανθρωπότητας σε λίγα χρόνια.
«Αν είσαι αρκετά εύπορος, κλείνεσαι στο σπίτι σου ανοίγοντας τον κλιματισμό. Όμως τα οικοσυστήματα και οι καλλιέργειες δεν έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν αυτό» τονίζει ο Μάρσαμ.
Ολο και συχνότεροι καύσωνες
Το 2018 οι καύσωνες που έπληξαν την ευρωπαϊκή ήπειρο είχαν αποτέλεσμα να χαθούν περίπου οι μισές σοδειές αγροτικών καλλιεργειών σε Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.
Σύμφωνα με μελέτες, οι καύσωνες αναμένεται να γίνουν 12 φορές πιο συχνοί μέχρι το 2040 σε σχέση με τα προβιομηχανικά χρόνια. Και μολονότι μια περίοδος ξηρασίας δεν σκοτώνει ένα οικοσύστημα, οι παρατεταμένοι και συχνότεροι καύσωνες σημαίνουν ότι η φύση θα διαθέτει πια λιγότερο χρόνο για να ανακάμπτει.
«Οι άνθρωποι παραμένουν σε γενικές γραμμές απομονωμένοι από το κλίμα, από το οποίο όλοι εξαρτώμαστε. Πηγαίνουμε σε μαγαζιά για να αγοράσουμε τρόφιμα, δεν τα καλλιεργούμε οι ίδιοι. Αν όμως μιλήσεις με αγρότες σε όλο τον κόσμο, θα διαπιστώσεις ότι εκείνοι γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει με το κλίμα και τις επιπτώσεις για τις καλλιέργειές τους» προσθέτει ο Μάρσαμ.
Αθέατοι αφανισμοί
Η κλιματική κρίση δεν αυξάνει μόνο τους ατμοσφαιρικούς καύσωνες αλλά και εκείνους των θαλάσσιων συστημάτων, απειλώντας ακόμα μία βασική πηγή διατροφής για τον άνθρωπο. Ο «θερμικός θόλος» που κάλυψε τις ακτές του Καναδά στον Ειρηνικό το 2021 εκτιμάται ότι στοίχισε τη ζωή σε 1 δισεκατομμύριο θαλάσσια ζώα.
«Σκεφτόμαστε συχνά τις συνέπειες για τα οικοσυστήματα της ξηράς, επειδή είναι κάτι που μπορούμε να δούμε» τονίζει η Ντανιέλα Σμιτ, καθηγήτρια Επιστημών της Γης στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ. «Όμως οι άνθρωποι σπανίως ασχολούνται με τους θαλάσσιους καύσωνες. Αυτό τον αθέατο, σιωπηλό θάνατο».
Ορισμένα από τα πιο ευάλωτα οικοσυστήματα είναι εκείνα που είναι συνηθισμένα σε σταθερές θερμοκρασίες όλο τον χρόνο, όπως τα είδη των τροπικών ωκεανών. Η αύξηση της θερμοκρασίας του νερού ακόμη και κατά 2 βαθμούς Κελσίου θα σήμαινε τον ολοκληρωτικό αφανισμό των κοραλλιών.
Η επιστημονική κοινότητα έχει μόλις αρχίσει να κατανοεί τον τρόπο με τον οποίο η αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζει τα οικοσυστήματα. Έρευνες έχουν δείξει πως αρκετά είδη ζώων μετακινούνται ήδη προς τους πόλους για να αποφύγουν τη ζέστη. Τελικά, όμως, η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη προβλέπεται να οδηγήσει χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια, είδη ζωής στην εξαφάνιση.
Φυσικός κλιματισμός
Η μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου αποτελεί αναμφίβολα την άμεση προτεραιότητα για τη μείωση της υπερθέρμανσης. Όμως υπάρχουν και άλλες λύσεις, επισημαίνουν οι ειδικοί. Η συγκέντρωση νερού σε μεγάλες ποσότητες, όπως στην περίπτωση των λιμνών, καθιστά το περιβάλλον πιο ανθεκτικό σε ξηρά, θερμά καλοκαίρια, μειώνοντας παράλληλα τις επιπτώσεις της ξηρασίας και τον κίνδυνο πυρκαγιών.
«Η παρουσία βλάστησης και νερού στο περιβάλλον μας μπορεί να ψυχράνει παθητικά τον περίγυρό μας. Τα δέντρα και τα φυτά παρέχουν σκιά, ενώ διαθέτουν και τον μηχανισμό της εξατμισοδιαπνοής. Σώματα νερού, όπως οι λίμνες, συλλαμβάνουν τη θερμότητα γύρω τους μέσω της εξάτμισης» σημειώνει η Νικόλ Μιράντα, ερευνήτρια στο πρόγραμμα για το μέλλον της ψύξης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
