Τον περασμένο Απρίλιο ο βουλευτής του ισπανικού ακροδεξιού Vox Φρανθίσκο Χοσέ Κοντρέρας σε μια συζήτηση στη Βουλή της Μαδρίτης επιχειρηματολόγησε εναντίον του πρώτου στην ιστορία της χώρας νόμου ενάντια στην κλιματική αλλαγή, υποστηρίζοντας πως το θετικό της υπόθεσης είναι ότι μπορεί στο μέλλον να μειωθούν οι θάνατοι λόγω ψύχους. Το τι ακολούθησε στα κοινωνικά δίκτυα είναι δύσκολο να περιγραφεί. Για παράδειγμα, ένας χρήστης του Twitter έγραψε ότι «αν ξεραθεί και ερημοποιηθεί όλη η χώρα, θα μειωθούν και οι θάνατοι από πνιγμό».
Ομως ο Κοντρέρας μάλλον έχει «χάσει επεισόδια». Μπορεί στο παρελθόν η γραμμή της ισπανικής Ακροδεξιάς να χαρακτηριζόταν ακριβώς από την άρνηση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής και την καταδίκη πολιτικών που προορίζονταν για την αντιμετώπισή της, κάτι που της είχε αποφέρει τον τίτλο των οπαδών της «μετα-αλήθειας», αλλά στο μεταξύ υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση. Τώρα το αφήγημα μιλάει για μια «Νέα Οικολογία», «πραγματική» και πατριωτική, που θα πατά στις εθνικές παραδόσεις και στις ομορφιές και στα πλούτη της χώρας.
Σε μια εποχή που ακραία κλιματικά φαινόμενα τείνουν να γίνουν πραγματικότητα, είναι πλέον δύσκολο να συνεχίσεις να ακολουθείς τη γραμμή Τραμπ, ο οποίος επίσης στο παρελθόν έχει επιδιώξει να αμφισβητήσει επιστημονικά δεδομένα και προειδοποιήσεις για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και τις επιπτώσεις του. Μπορεί, βεβαίως, στις μεταξύ τους συζητήσεις οι ακροδεξιοί ομοτράπεζοι να συνεχίζουν σε αυτό το μοτίβο, αλλά επειδή χρειάζεται να επεκταθούν και σε άλλα ακροατήρια, οφείλουν να αποδεχτούν την πραγματικότητα και να προσαρμόσουν τη ρητορική τους σε αυτή. Ειδικά όταν ζυγώνουν οι εκλογές, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ισπανίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ηγέτης του Vox Σαντιάγκο Αμπασκάλ όσες φορές στριμώχτηκε σε σχετικές συζητήσεις προσπάθησε να ελιχτεί, λέγοντας ότι δεν αμφισβητεί την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής, αλλά τον «απολυταρχικό τρόπο» που επιχειρείται να επιβληθεί στην κοινωνία η άποψη ορισμένων επιστημόνων, κάνοντας λόγο για μια «οικολογική θεολογία» με την οποία δεν επιτρέπεται σε κανέναν να διαφωνήσει.
Μια οικολογία πατριωτική
Η πιο προχωρημένη και ευρηματική σε αυτήν την κατεύθυνση μοιάζει να είναι η Εθνική Συσπείρωση, το κόμμα της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία. Εδώ και περίπου μια δεκαετία η γαλλική Ακροδεξιά, διακρίνοντας και μια σχετική άνοδο των πράσινων κινημάτων στη χώρα, άρχισε να απομακρύνεται πρώτη από όλα τα αντίστοιχα κόμματα στην Ευρώπη από την απόλυτη άρνηση και προσπάθησε να δώσει ένα φυσιολατρικό, συντηρητικό περιεχόμενο στη «διατήρηση» του περιβάλλοντος. Το φυσικό κάλλος της Γαλλίας απέκτησε χαρακτήρα εθνικής κληρονομιάς που απειλείται από εξωτερικούς εχθρούς και απειλές, και αποτελεί εθνική επιταγή για τους πατριώτες να το διασώσουν. Αυτή η στάση συμβάδισε με την απόρριψη προτάσεων που κινούνται σε μια λογική διεθνούς συνεργασίας και συμβάσεων. Άρχισε, λοιπόν, να γίνεται λόγος για έναν πράσινο πατριωτισμό ενάντια στον «κοσμοπολιτισμό» της Αριστεράς και στις προσπάθειες «ομογενοποίησης» των λαών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Το καθαρό περιβάλλον συνδέθηκε, λοιπόν, με την «καθαρότητα της φυλής» και διανθίστηκε με αναφορές στις ρίζες της γαλλικής φυσιολατρικής παράδοσης.
Αυτή η ιδεολογία της «Νέας Οικολογίας», που παρουσιάστηκε από τη Λεπέν το 2014, εστιάζει ολοένα και περισσότερο σε ταυτοτικά και τοπικιστικά χαρακτηριστικά και αγνοεί συνειδητά την παγκόσμια διάσταση του προβλήματος. Η παραδοχή, ωστόσο, της ύπαρξης προβλημάτων που διαπερνούν τα σύνορα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών λειτούργησε ως έναν βαθμό και ενισχυτικά στις προβληματικές προσπάθειες των «ομόδοξων» κομμάτων να προωθήσουν σενάρια στενότερης συνεργασίας μεταξύ τους με στόχο μια πιο ισχυρή παρουσία και στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου θα μπορούσαν να υποστηρίξουν καλύτερα τη στρατηγική της «Ευρώπης των πατρίδων». Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, ότι η ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών συχνά πυκνά πραγματοποιεί συναντήσεις, ημερίδες, συνέδρια προσπαθώντας να προσδώσει και ιδεολογικά στηρίγματα στον «οικολογικό εθνικισμό». Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο, ωστόσο, είναι ότι ενώ οι ακροδεξιοί λαϊκίζουν κατά των μεγάλων συμφερόντων και του κεφαλαίου γενικώς, από την άλλη με πρόσχημα την αντίδραση στα δεσμά των Βρυξελλών καταγγέλλουν οποιοδήποτε μέτρο προστασίας για το περιβάλλον προσθέτει κόστος στις βιομηχανίες, αποδεικνυόμενοι τελικώς οι πιο φανατικοί οπαδοί της ελεύθερης αγοράς και του ανεξέλεγκτου νεοφιλελευθερισμού.
Η στροφή αυτή της Ακροδεξιάς θα πρέπει, πάντως, να απασχολήσει τα κόμματα της Αριστεράς και της οικολογίας, που οφείλουν να κατανοήσουν πλέον ότι δεν έχουν το μονοπώλιο να μιλούν για το κλίμα. Ήδη εδώ και δεκαετίες το «οικολογικό» πρόσημο έχει καταφέρει να προσθέσει στα προγράμματά της και η Χριστιανοδημοκρατία. Τώρα το επιδιώκει και η Ακροδεξιά. Αν η Αριστερά δεν μπορέσει να συνδέσει το κοινωνικό με το οικολογικό, τότε αυτό θα είναι όχι μόνο σε βάρος της ίδιας, αλλά και του πλανήτη.
