Το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ιταλία επιβεβαίωσε μια τάση που έχει αρχίσει εδώ και καιρό: άνοδος της Ακροδεξιάς, στασιμότητα ή και πτώση της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς. Είναι πιο εύκολο να εντοπίσουμε τους λόγους ανόδου της Ακροδεξιάς παρά να βρούμε συνταγές ανάκαμψης της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς.
Στην αφίσα του Δημοκρατικού Κόμματος με το μανιχαϊστικό δίλημμα «Με τον Πούτιν ή την Ευρώπη» αποτυπώνεται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο μια αμήχανη προσέγγιση. Η Ευρώπη δεν είναι πια για τους λαούς της η γη της επαγγελίας, η ελπιδοφόρα επιλογή. Οι μεγάλες προσδοκίες διαψεύστηκαν, η πολιτική ενοποίηση καρκινοβατεί και έχει απονομιμοποιηθεί, η ομοσπονδιακή προοπτική έχει και ως λέξη αποσυρθεί από τον δημόσιο διάλογο. Η νομισματική ενοποίηση χωρίς κοινή οικονομική πολιτική φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τα προβλήματα του ευρωπαϊκού Νότου. Οι επιπτώσεις μιας βιαστικής διεύρυνσης με χαλαρή αποδοχή του κοινοτικού κεκτημένου από τις νέες (τότε) χώρες είναι εμφανείς στην Ουγγαρία του Όρμπαν, στην Πολωνία αλλά και στις χώρες της Βαλτικής, θέτοντας διαρκώς υπό αμφισβήτηση ζητήματα που άπτονται του πεδίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα έμεινε κεφάλαιο κενό περιεχομένου. Σε αυτήν τη φάση γκρίζας στασιμότητας ήρθαν οι οικονομικές κρίσεις, το μεταναστευτικό-προσφυγικό κύμα και ο πόλεμος στην Ουκρανία, με την Ε.Ε. αυτοβούλως να ταυτίζεται με το ΝΑΤΟ και τον ακραίο ατλαντισμό. Ο τέλειος βιότοπος για την Ακροδεξιά, της οποίας η νομιμοποίηση-κανονικοποίηση είχε ξεκινήσει χρόνια τώρα είτε με τη συμμετοχή της σε κυβερνήσεις συνεργασίας, «ειδικού σκοπού» και «κυβερνήσεις σταθερότητας» (Αυστρία, Ολλανδία, Ιταλία στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι-Φίνι, Ελλάδα με τον ΛΑΟΣ) είτε με την ενσωμάτωση της ατζέντας της στα κεντροδεξιά κόμματα. Σε μια Ευρώπη χωρίς ταυτότητα και κοινές πολιτικές η εύπεπτη, λαϊκίστικη, εθνοκεντρική ακροδεξιά ρητορική βρήκε ευήκοα ώτα. Το «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» της Μελόνι δεν είναι καινούργιο και είναι γνωστή η κατάληξη. Όσο, όμως, θα κυβερνήσει -και αν συναντηθεί σε θέσεις κυβερνητικές με ομοϊδεάτες, όπως, π.χ., το Vox στην Ισπανία- θα προλάβει να προξενήσει μεγάλα προβλήματα.
Θα μπορούσε να αποφευχθεί η νίκη της συνασπισμένης Ακροδεξιάς-Δεξιάς. Ναι, με πανστρατιά. Με το εκλογικό σύστημα που ευνοούσε συνασπισμούς κομμάτων μπορούσε με συνασπισμό Δημοκρατικού Κόμματος, 5 Αστέρων και Κέντρου. Ακόμα και μόνο των δυο πρώτων. Επέλεξαν να πορευτούν χωριστά και αυτοκτονικά. Οι πολιτικές τους διαφορές ήταν μικρότερες από αυτές που είχαν τα κόμματα της δεξιάς συμπαράταξης. Αλλά δεν αρκεί να βγαίνουν οι αριθμοί, πρέπει να υπάρχει και πολιτική βούληση. Ας το κρατήσουμε αυτό και για τη χώρα μας που έχει μπροστά της κάλπη απλής αναλογικής.
Και η ιταλική Αριστερά; Το πάλαι ποτέ εργαστήρι, θεωρητικό και πολιτικό όχι μόνο του ιταλικού κομμουνισμού αλλά και της ευρωπαϊκής Αριστεράς, πού βαδίζει; Ομολογώ ότι βρίσκομαι σε δυσκολία να απαντήσω. Δεν συμφωνώ με εύκολα αναθέματα για τη μετεξέλιξή του. Η κατάσταση των κομμουνιστικών κομμάτων στην Ευρώπη από μόνη της επικροτεί τη μακρά πορεία απογαλακτισμού από την κομμουνιστική ταυτότητα. Επίσης, όλες οι προσπάθειες συγκρότησης κομμάτων με αντισυστημικά χαρακτηριστικά στα αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος απέτυχαν παταγωδώς. Η βάση της Αριστεράς παραμένει εντός και στα πέριξ του κόμματος. Όμως είναι φανερό εκ του αποτελέσματος ότι κάτι δεν πάει καλά εδώ και καιρό. Επειδή η τέχνη προηγείται της πολιτικής, το διαπίστωσε με τον δικό του τρόπο ο σκηνοθέτης Νάνι Μορέτι με το περίφημο: «Πες κάτι αριστερό, Ντ’ Αλέμα». Οι συνεχείς μεταλλάξεις και ο αποχρωματισμός, ο τρίτος δρόμος και η «φιλελεύθερη επανάσταση» που στηλίτευσε και ο Νορμπέρτο Μπόμπιο το εμπόδισαν να παίξει τον ρόλο που μπορούσε. Η ευρωπαϊκή αγκύρωση ήταν πάντα θετικό στοιχείο της πολιτικής του, όμως από τον αριστερό ευρωπαϊσμό έμεινε το δεύτερο σκέλος, ελάχιστα ελκυστικό όπως προανέφερα. Δεν ήταν εύκολη η θέση του, έβγαλε αρκετές φορές τα κάστανα από τη φωτιά, όπως όταν στήριξε την κυβέρνηση Κόντε όταν ο τελευταίος άρχισε να λογικεύεται και ο Σαλβίνι πήγε να τον ανατρέψει. Μπροστά στο βέβαιο αδιέξοδο που θα αντιμετωπίσει η Μελόνι, εναπόκειται στο Δημοκρατικό Κόμμα να διαμορφώσει πειστική και ελπιδοφόρα διέξοδο.
Όσο και αν φαίνεται παράδοξο από ιστορική άποψη, η Αριστερά στην Ελλάδα σήμερα βρίσκεται σε καλύτερη θέση από την ιταλική. Αν εκεί και σε όλη την Ευρώπη η Αριστερά ψάχνεται και δίνει αμυντικές μάχες, εδώ ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία είναι η ισχυρή δύναμη στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο. Λύση προοδευτική χωρίς αυτόν δεν υπάρχει. Απέναντι σε μια Ν.Δ. που ενσωματώνει ακροδεξιό πολιτικό προσωπικό και ακροδεξιά ατζέντα, και γλυκοκοιτάζει προς Βελόπουλο, η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία και ο σχηματισμός προοδευτικής κυβέρνησης συνεργασίας από την κάλπη της απλής αναλογικής είναι μονόδρομος.
* Ο Νίκος Μπίστης είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, συντονιστής Επιτροπής Πολιτικού Σχεδιασμού
