Μιλώντας σε εκδήλωση στους Δελφούς για την έναρξη του Διεθνούς Έτους Ειρήνης το 1985, ο αείμνηστος Αντώνης Σαμαράκης είχε επισημάνει ότι το ολοκαύτωμα της Χιροσίμα ήταν τέτοιο οριακό γεγονός, που θα μπορούσε να καθιερωθεί ως αρχή μιας νέας χρονολογίας, με έτος μηδέν (0) την 6η Αυγούστου 1945. Συνεπώς, κατά Σαμαράκη, το 2022 είναι έτος 77 μ.Χ., μετά Χιροσίμα.
Πράγματι, μέσα από την πυρηνική κόλαση της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι 6 και 9 Αυγούστου 1945 η ανθρωπότητα εισήλθε στην πυρηνική εποχή, αποκτώντας πρώτη φορά στην Ιστορία την ικανότητα της πλήρους αυτοκαταστροφής της. Η κατοχή πυρηνικών όπλων, αρχικά από τις ΗΠΑ και λίγα χρόνια μετά από τη Σοβιετική Ένωση, άλλαξε και την έννοια του πολέμου σε περίπτωση χρήσης των νέων όπλων.
«Ένας πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει ποτέ να γίνει» διακήρυξαν, σαράντα χρόνια μετά τη Χιροσίμα συναντώμενοι στη Βιέννη, οι Πρόεδροι των δύο υπερδυνάμεων Ρέιγκαν και Γκορμπατσόφ, που το 1987 υπέγραψαν την πρώτη συμφωνία πραγματικού πυρηνικού αφοπλισμού, αποσύροντας εκατέρωθεν της γραμμής διαίρεσης της Ευρώπης τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς, οι οποίοι και καταστράφηκαν το 1989 στα αντίστοιχα πεδία πυρηνικών δοκιμών, Νεβάδα και Μπαϊκονούρ, με την παρουσία στο δεύτερο αντιπροσωπειών κινημάτων ειρήνης, καθώς στην ΕΣΣΔ διαρκούσε η περεστρόικα και άνθιζε η γκλάσνοστ.
Πολυσυζητημένο το ερώτημα αν ήταν επιβεβλημένη η ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι προκειμένου να παραδοθεί η Ιαπωνία και να λήξει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως υποστήριξαν οι Αμερικανοί. Ο αντίλογος στον ισχυρισμό αυτόν είναι ότι ο Β’ Π.Π. είχε λήξει ουσιαστικά στις 8 Μαΐου 1945, όταν ο Κόκκινος Στρατός εισήλθε στο Βερολίνο και παραδόθηκε η Γερμανία. Προστίθεται και η ένσταση, αφού με τον βομβαρδισμό και την ισοπέδωση της Χιροσίμα κατέστη αδιαμφισβήτητη η ισχύς του νέου όπλου, γιατί έπρεπε τρεις μέρες μετά να ακολουθήσει ο βομβαρδισμός του Ναγκασάκι.
Σημαντικότερο κίνητρο των «γερακιών» των ΗΠΑ φαίνεται ότι ήταν να σταλεί μήνυμα και στη Σοβιετική Ένωση περί της αμερικανικής πολεμικής υπεροχής. Με την έννοια αυτή, ο Ψυχρός Πόλεμος άρχισε με τα ολοκαυτώματα της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, τα οποία σήμαναν και την αρχή του αμερικανοσοβιετικού πυρηνικού ανταγωνισμού.
Υπενθυμίζω ότι η βόμβα της Χιροσίμα ονομάστηκε «Μικρό αγόρι» (Little boy), απόδειξη του κυνισμού των μιλιταριστών που υπαινίσσονταν ότι επρόκειτο μόνο για την αρχή και ότι θα ακολουθούσαν μεγαλύτερες βόμβες ολέθρου.
Είχα την ευκαιρία να βρεθώ για πέντε μέρες στη Χιροσίμα, στο πλαίσιο ελληνικής αποστολής ειρήνης στην Ιαπωνία, που είχε διαρκέσει από τις 30 Ιουλίου έως 10 Αυγούστου 1991. Μεγάλη πόλη, γεμάτη ζωή η Χιροσίμα, με πάνω από ένα εκατομμύριο πληθυσμό, σε τίποτα δεν θύμιζε το σεληνιακό τοπίο του 1945. Μόνο όταν επισκεφθήκαμε το Μουσείο Ειρήνης και το Πάρκο Ειρήνης της ιαπωνικής πόλης με τα επτά ποτάμια πήραμε ισχυρή γεύση τού τι σήμαινε το πυρηνικό ολοκαύτωμα. Ένα ρολόι σταματημένο στις 8.15 μας θύμισε την ακριβή ώρα ενός αίθριου πρωινού, που χάθηκε ο ήλιος και έγινε η σκόνη η Χιροσίμα, με πάνω από 100.000 χιλιάδες νεκρούς και τις χιλιάδες που επέζησαν να κουβαλούν διά βίου την ραδιενέργεια στα κορμιά τους.
Πρόκειται για τους λεγόμενους Χιμπακούσα, των οποίων η οργάνωση HIDANKYO πρωτοστατεί σε αντιπυρηνικές εκδηλώσεις, με πολλά μέλη της να έχουν επισκεφθεί την Ελλάδα είτε για να πορευτούν μαζί μας στα βήματα του Γρηγόρη Λαμπράκη είτε συμμετέχοντας στο παγκόσμιο ταξίδι με το Πλοίο της Ειρήνης, το οποίο από το 1991 επισκέπτεται τον Πειραιά, αλλά με την πανδημία έχει διακοπεί την τελευταία τριετία.
Το σύνθημα «Όχι άλλη Χιροσίμα - Όχι άλλο Ναγκασάκι», ίσως το πιο παγκοσμιοποιημένο και οικουμενικό, πρέπει να παραμείνει στο προσκήνιο ως μήνυμα εγρήγορσης και κινητοποίησης, πολύ περισσότερο που ο πόλεμος στην Ουκρανία σήμανε, πέραν των πολλών και μεγάλων κρίσεων, και την επιστροφή του πυρηνικού εφιάλτη.
Ένα είναι βέβαιο. Από τα πυρηνικά δεν υπάρχει θεραπεία, παρά μόνο πρόληψη, καθώς και ότι η μόνη ασφάλεια από τα πυρηνικά όπλα είναι η πλήρης κατάργηση και απαγόρευσή τους. Έχουμε το εργαλείο, είναι η Σύμβαση του ΟΗΕ για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων Convention on the Prohibition of Nuclear Weapons, την οποία εκπόνησαν και υπέγραψαν το 2017 στο πλαίσιο του ΟΗΕ πλέον των 120 χωρών, ενώ τέθηκε σε ισχύ στις 20 Ιανουαρίου 2021, μετά την κύρωσή της από πλέον των 50 χωρών. Να την υπογράψει και κυρώσει και η Ελλάδα.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι σύμβουλος του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης
