Στη δραματική προειδοποίηση ότι ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός της Ευρώπης στην Ουκρανία «είναι εντελώς εκτός ελέγχου» προχώρησε ο επικεφαλής της πυρηνικής υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών.
Ο Ραφαέλ Γκρόσι απηύθυνε επείγουσα έκκληση προς τη Ρωσία και την Ουκρανία να επιτρέψουν γρήγορα στους ειδικούς να επισκεφθούν το εκτεταμένο συγκρότημα για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση και να αποφευχθεί ένα πυρηνικό ατύχημα.
Ο Ραφαέλ Γκρόσι, γενικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), δήλωσε σε συνέντευξή του στο Associated Press ότι η κατάσταση γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη κάθε μέρα στο εργοστάσιο της Ζαπορίζια, στη νοτιοανατολική πόλη Ενερχοντάρ, την οποία τα ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν στις αρχές Μαρτίου, μετά την εισβολή τους στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.
«Κάθε αρχή της πυρηνικής ασφάλειας έχει παραβιαστεί» στο εργοστάσιο, είπε. «Αυτό που διακυβεύεται είναι εξαιρετικά σοβαρό και εξαιρετικά σοβαρό και επικίνδυνο».
Ο Γκρόσι ανέφερε πολλές παραβιάσεις της ασφάλειας του εργοστασίου, προσθέτοντας ότι βρίσκεται «σε ένα μέρος όπου ο ενεργός πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη», κοντά σε εδάφη που ελέγχονται από τη Ρωσία.
Η φυσική ακεραιότητα του εργοστασίου δεν έγινε σεβαστή, είπε, επικαλούμενος βομβαρδισμούς στην αρχή του πολέμου όταν καταλήφθηκε και συνεχείς πληροφορίες από την Ουκρανία και τη Ρωσία που αλληλοκατηγορούνται για επιθέσεις στη Ζαπορίζια.
Υπάρχει «μια παράδοξη κατάσταση» στην οποία το εργοστάσιο ελέγχεται από τη Ρωσία, αλλά το ουκρανικό προσωπικό συνεχίζει να εκτελεί τις πυρηνικές του επιχειρήσεις, οδηγώντας σε αναπόφευκτες στιγμές τριβής και υποτιθέμενης βίας, είπε. Ενώ ο ΔΟΑΕ έχει κάποιες επαφές με το προσωπικό, αυτές είναι προβληματικές, όπως είπε.
Ο Γκρόσι είπε ακόμα ότι η αλυσίδα εφοδιασμού εξοπλισμού και ανταλλακτικών έχει διακοπεί, «άρα δεν είμαστε σίγουροι ότι το εργοστάσιο λαμβάνει όλα όσα χρειάζεται». Ο ΔΟΑΕ πρέπει επίσης να πραγματοποιήσει πολύ σημαντικές επιθεωρήσεις για να διασφαλίσει ότι το πυρηνικό υλικό προστατεύεται, «και υπάρχει πολύ πυρηνικό υλικό εκεί που πρέπει να επιθεωρηθεί», είπε.
«Όταν τα συνδυάζεις αυτά, έχεις έναν κατάλογο με πράγματα που δεν πρέπει ποτέ να συμβαίνουν σε καμία πυρηνική εγκατάσταση», είπε ο Γκρόσι. «Και αυτός είναι ο λόγος που επιμένω από την πρώτη μέρα ότι πρέπει να είμαστε σε θέση να πάμε εκεί για να πραγματοποιήσουμε αυτήν την αξιολόγηση ασφάλειας, να κάνουμε τις επισκευές και να βοηθήσουμε όπως κάναμε ήδη στο Τσερνόμπιλ».
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας πρέπει να πάει στη Ζαπορίζια, όπως έκανε και στο Τσερνόμπιλ, για να εξακριβώσει τι συμβαίνει στην πραγματικότητα εκεί, να πραγματοποιήσει επισκευές και επιθεωρήσεις και «να αποτρέψει ένα πυρηνικό ατύχημα», είπε ο Γκρόσι.
Ο επικεφαλής του ΔΟΑΕ είπε ότι αυτός και η ομάδα του χρειάζονται προστασία για να φτάσουν στο πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια και την επείγουσα συνεργασία Ρωσίας και Ουκρανίας.
Κάθε πλευρά θέλει αυτή η διεθνής αποστολή να μεταβεί από διαφορετικές τοποθεσίες, κάτι που είναι κατανοητό υπό το φως της εδαφικής ακεραιότητας και των πολιτικών εκτιμήσεων, είπε, αλλά υπάρχει κάτι πιο επείγον και αυτό είναι να πάει η ομάδα του ΔΟΑΕ στη Ζαπορίζια.
«Ο ΔΟΑΕ, με την παρουσία του, θα είναι αποτρεπτικός σε οποιαδήποτε πράξη βίας εναντίον αυτού του πυρηνικού σταθμού», είπε ο Γκρόσι. «Επομένως, παρακαλώ ως διεθνής δημόσιος υπάλληλος, ως επικεφαλής ενός διεθνούς οργανισμού, παρακαλώ και τις δύο πλευρές να αφήσουν αυτή την αποστολή να προχωρήσει».
Την παραπάνω έκκληση απηύθυνε ο Γκρόσι από τη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο μιας συνεδρίασης υψηλού επιπέδου για την αναθεώρηση της 50χρονης Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων με στόχο την επίτευξη ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά.
Στη συνέντευξη, ο επικεφαλής του ΔΟΑΕ μίλησε επίσης για προσπάθειες αναβίωσης της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 μεταξύ του Ιράν και των μεγάλων δυνάμεων που η κυβέρνηση Τραμπ εγκατέλειψε το 2018 και η κυβέρνηση Μπάιντεν εργάζεται για να επαναφέρει.
Ο Γκρόσι είπε ότι «υπάρχει μια συνεχής προσπάθεια να πάμε σε μια ακόμη συνάντηση ή γύρο για να διερευνήσουμε τις πιθανότητες να καταλήξουμε σε συμφωνία». Είπε ότι άκουσε ότι η συνάντηση «θα μπορούσε να γίνει σύντομα». Στο μεταξύ οι δύο πλευρές επιβεβαίωσαν μια συνάντηση στη Βιέννη, σε ανώτερο επίπεδο.
