Ο πρώτος γύρος των γαλλικών προεδρικών εκλογών επιφύλαξε μερικές «αναμενόμενες» εκπλήξεις, τουλάχιστον για όσους ασχολούνται συστηματικά με την καταγραφή και την παρακολούθηση των τάσεων της κοινής γνώμης.
Αναμενόμενη έκπληξη #1: Η εξαφάνιση των υποψηφίων των παραδοσιακών κομμάτων του γαλλικού πολιτικού συστήματος. Η Βαλερί Πεκρές του άλλοτε κραταιού κόμματος της Κεντροδεξιάς, που ίδρυσε ο στρατηγός Ντε Γκωλ, καταποντίστηκε κάτω από το 5%. Η υποψήφια του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ανν Ινταλγκό βυθίστηκε κάτω από το 2%, ποσοστό που οριακά ξεπέρασε ο Φαμπιέν Ρουσέλ του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας, ενώ και οι Πράσινοι του Γιανίκ Ζαντό μάλλον δεν έμειναν ικανοποιημένοι με το ταπεινό 4,6%. Είναι προφανές ότι τα παραδοσιακά κόμματα της γαλλικής πολιτικής σκηνής βρίσκονται πλέον μακριά από τις ανησυχίες και τις αγωνίες των Γάλλων πολιτών, κυρίως δε της νεολαίας: οι ψηφοφόροι τους είναι κυρίως άνω των 50 ετών. Ενόψει, μάλιστα, των βουλευτικών εκλογών του Ιουνίου, κινδυνεύουν με πανωλεθρία και η μόνη λύση επιβίωσης φαίνεται ότι είναι η ένταξή τους σε ευρύτερα συμμαχικά σχήματα – κάτι που ούτως ή άλλως επιβάλλει ο έντονα πλειοψηφικός εκλογικός νόμος.
Αναμενόμενη έκπληξη #2: Η επιβεβαίωση του ισχυρού ρεύματος της Ακροδεξιάς. Η Μαρίν Λεπέν, όχι μόνο επανέλαβε τη 2η θέση του 2017, αλλά είδε και τα ποσοστά της να ενισχύονται (από το 21,3% στο 23,1%), παρά την παρουσία στα δεξιά της (!) του σκληροπυρηνικού ακροδεξιού Ερίκ Ζεμούρ, που συγκέντρωσε το διόλου ευκαταφρόνητο 7,1%. Ουσιαστικά, περίπου 1 στους 3 Γάλλους επέλεξαν στον Α’ γύρο υποψήφιους της Ακροδεξιάς. Γενικότερα καταγράφεται μια ευρεία πλειοψηφία των δεξιόστροφων δυνάμεων, αφού αν συνυπολογίσουμε το ποσοστό του Γάλλου Προέδρου, που οι περισσότεροι Γάλλοι αντιλαμβάνονται ως κεντροδεξιό ή «προς τα δεξιά», η δεξαμενή αυτών των δυνάμεων ξεπερνάει το 63% (αν και η «άθροιση» είναι παρακινδινευμένη).
Αναμενόμενη έκπληξη #3: Το «σεμνό» ποσοστό του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν. Ναι μεν αυξημένο σε σχέση με τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2017 (27,8% έναντι 24,0%), αλλά μακριά από τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων μόλις ένα μήνα πριν. H σαφής επιδείνωση της αγοραστικής δύναμης των Γάλλων και η αδυναμία αποτελεσματικής αντιμετώπισής της χρεώθηκε σε σημαντικό βαθμό στον Γάλλο Πρόεδρο. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με τις μετρήσεις του Α’ γύρου, ο Εμανουέλ Μακρόν στηρίχθηκε κυρίως στις ψήφους των ανώτερων κοινωνικο-οικονομικών τάξεων, ενώ στα λαϊκά στρώματα κυριάρχησε εκλογικά η Μαρίν Λεπέν.
Και μια πραγματική έκπληξη: Το ποσοστό του 70χρονου Ζαν Λυκ Μελανσόν. Συγκεντρώνοντας τελικά το 22% των ψήφων, ο Γάλλος ηγέτης της Αριστεράς βρέθηκε σε απόσταση αναπνοής από τη 2η θέση και τον Β’ γύρο των προεδρικών εκλογών, μια εξέλιξη που καμιά δημοσκόπηση δεν είχε προβλέψει (οι δημοσκοπήσεις τον έφερναν μέχρι το 18%). Μια εξέλιξη που του έδωσε το δικαίωμα να κατηγορήσει τους υποψήφιους των παραδοσιακών κομμάτων της Αριστεράς, όπως το Σοσιαλιστικό και το Κομμουνιστικό, ότι η αυτόνομη κάθοδός τους και η καταγραφή τους περί το 2%, απλά στέρησαν από την Αριστερά τη δυνατότητα να «πετάξει» εκτός Β’ γύρου την ακροδεξιά Λεπέν και να πετύχει ένα ιστορικό αποτέλεσμα διεκδικώντας στις 24 Απριλίου ακόμα και τον προεδρικό θώκο. Ο Μελανσόν σάρωσε στη νεολαία (18-24 ετών) με σχεδόν 40% των ψήφων!
Τι αναμένεται λοιπόν για τον Β’ γύρο; Η λογική λέει ότι ο Εμανουέλ Μακρόν θα επιστρέψει στο προεδρικό μέγαρο των Ηλυσίων, επικρατώντας της Μαρίν Λεπέν. Όχι όμως με την ευκολία και το εύρος της επικράτησης του 2017. Η δεινή οικονομική κατάσταση και η σημαντική επιδείνωση της αγοραστικής δύναμης αυξημένου αριθμού γαλλικών νοικοκυριών, σε συνδυασμό με την παγίωση της εικόνας ενός Γάλλου Προέδρου μακριά από τις ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων, διευκολύνει την επιχειρηματολογία της Μαρίν Λεπέν, η οποία, τεχνηέντως και εκμεταλλευόμενη και την παρουσία των εκρηκτικού ακραίου Ζεμούρ, οικοδόμησε ένα πιο κεντρώο και μετριοπαθές προφίλ. Η ψήφος προς τη Λεπέν είναι πια λιγότερο ενοχοποιημένη, λιγότερο «στιγματισμένη»: δεν είναι τυχαίο ότι, παρά τη σαφή «οδηγία» του Μελανσόν προς τους ψηφοφόρους του, ώστε «καμία ψήφος να μην καταλήξει στη Λεπέν», οι δημοσκοπήσεις ενόψει του 2ου γύρου δείχνουν ένα σχετικά μικρό θετικό ισοζύγιο στην κατανομή υπέρ του απερχόμενου Προέδρου: 34% υπέρ του, έναντι 21% υπέρ της Λεπέν, με την πλειοψηφία (42%) να επιλέγουν την αποχή γυρνώντας την πλάτη και στους δύο. Μια απόρριψη που, κατά τη γνώμη μου, αφορά κυρίως τον Γάλλο Πρόεδρο.
Τι θα σημάνει όμως ένα τέτοιο αποτέλεσμα για την επόμενη ημέρα; Ξεπερνώντας, όπως όλα δείχνουν, το 40% ή και το 45% στον 2ο γύρο, η Μαρίν Λεπέν θα μπορεί βάσιμα να επιχειρήσει να είναι ο εκφραστής της ευρύτερης δεξιάς παράταξης στη χώρα, οδηγώντας την, προφανώς, σε πιο ακροδεξιές και ριζοσπαστικές θέσεις. Για τη δε Ευρώπη, το καμπανάκι χτύπησε δυνατά. Και ίσως αυτή να είναι η τελευταία προειδοποίηση για την Ευρώπη: αν η αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα λαϊκά στρώματα δεν καταστεί άμεση προτεραιότητα και δεν φέρει απτά αποτελέσματα, ίσως το Brexit να ήταν μόνο η αρχή.
* Ο Πασχάλης Αλέξανδρος Τεμεκενίδης είναι διευθυντής ερευνών της εταιρείας δημοσκοπήσεων Palmos Analysis
