Στις 21 Απριλίου 2002 οι Γάλλοι έκατσαν ήρεμοι μπροστά στις τηλεοράσεις τους για να παρακολουθήσουν τα αποτελέσματα του Α’ γύρου των προεδρικών εκλογών. Η βεβαιότητα ότι στον δεύτερο γύρο θα προκρίνονταν ο απερχόμενος δεξιός Πρόεδρος Σιράκ με τον απερχόμενο σοσιαλιστή πρωθυπουργό Ζοσπέν προμήνυε μια χαλαρή εκλογική βραδιά, με το ενδιαφέρον να περιορίζεται στο ποιος από τους δύο μονομάχους θα προηγηθεί, αν η τροτσκιστική Άκρα Αριστερά θα φτάσει τόσο ψηλά όσο έδειχναν κάποιες δημοσκοπήσεις και αν η Ακροδεξιά θα συνερχόταν τελικά από τη διάσπαση που, τρία χρόνια πριν, την είχε ρίξει –επιτέλους- σε μονοψήφια ποσοστά.
Όταν στην οθόνη σχηματίστηκε η απεχθής φιγούρα του Ζαν-Μαρί Λεπέν, ως ενός από τους δύο υποψηφίους που προκρίθηκαν στον β’ γύρο, το σοκ ήταν τεράστιο. Οι εφημερίδες μιλούσαν για «σεισμό» και θρηνούσαν τη χαλαρότητα της ψήφου στον Α’ γύρο, εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στον δρόμο για να διαδηλώσουν την αδιάλλακτη αντίθεσή τους στον φασισμό και ο άνεμος ενός «ρεπουμπλικανικού μετώπου» (οι Γάλλοι διαχωρίζουν τον πολιτειακό ρεπουμπλικανισμό από τη φιλοσοφική δημοκρατία) απλώθηκε σε όλη τη χώρα. Δύο εβδομάδες αργότερα, ο Ζακ Σιράκ συγκέντρωσε 82% και οι Γάλλοι θεώρησαν ότι διόρθωσαν με αυτόν τον τρόπο το λογιστικό σφάλμα του Α’ γύρου.
Είκοσι χρόνια μετά, γνωρίζουμε πλέον ότι το αποτέλεσμα εκείνο δεν αποτελούσε λογιστικό σφάλμα, ότι η γαλλική Ακροδεξιά δεν αντλεί τη δύναμή της από την ψήφο διαμαρτυρίας, αλλά αποτελεί μια τάση στην κοινωνία που αξιώνει ένα αυταρχικό κράτος και, κυρίως, ότι το «ρεπουμπλικανικό μέτωπο», ειδικά χωρίς προϋποθέσεις, όπως επιβλήθηκε στη Γαλλία, καταλήγει να δυσφημεί τη δημοκρατία παρά να αποδυναμώνει τον φασισμό. Αυτή η τελευταία διαπίστωση, δε, έχει πλέον μάλλον ιστορικό χαρακτήρα. Το ρεπουμπλικανικό μέτωπο είναι νεκρό, μια πολύ μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων δεν βρίσκει τον λόγο να προτιμήσει έναν αυταρχικό φιλελεύθερο εκπρόσωπο των τραπεζών από μια φασίστρια και ο Μακρόν θα νιώθει εξαιρετικά ικανοποιημένος αν την ερχόμενη Κυριακή επανεκλεγεί με ένα ποσοστό κοντά στο 54-55% - κι αυτό επειδή κάποιοι στο τέλος θα πειστούν να κάνουν την ανάγκη φιλοτιμία.
Το τέλος του ρεπουμπλικανικού μετώπου όμως, που αποτέλεσε τη σταθερά του γαλλικού πολιτικού συστήματος εδώ και 20 τουλάχιστον χρόνια, αναδεικνύει το απόλυτο αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται η 5η Γαλλική Δημοκρατία, ο συγκεντρωτισμός της οποίας δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα με την υπαρκτή έτσι κι αλλιώς κρίση εκπροσώπησης.
Τρία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που προκύπτουν από την εκλογή της περασμένης Κυριακής και συντελούν στο αδιέξοδο της 5ης Δημοκρατίας:
1. Το πολιτικό σύστημα εμφανίζεται τριχοτομημένο ανάμεσα σε τρεις φαινομενικά ισοδύναμες τάσεις. Μια ακροδεξιά, μια συντηρητική φιλελεύθερη και μια αριστερή. Κάθε μία από αυτές συγκέντρωσε περίπου 33% την περασμένη Κυριακή. Ανάμεσα σε αυτές τις τρεις τάσεις όμως, οι γέφυρες έχουν κοπεί. Η Ιστορία έδειξε ότι η Αριστερά είναι εντελώς αδύνατον να δείχνει συγκατάβαση στη φιλελεύθερη τάση χωρίς να εξαϋλωθεί και δεν είναι τυχαίο ότι περισσότερα από τα 2/3 των ψήφων της κατευθύνθηκαν στον υποψήφιο (Μελανσόν) που απέκλειε κάθε συζήτηση με το συστημικό Κέντρο.
2. Την ίδια στιγμή που στο εσωτερικό της Αριστεράς κυριαρχεί ένας αντι-συστημικός λόγος που διεκδικεί να ανακτήσει τα λαϊκά της χαρακτηριστικά, που χάθηκαν κατά τη διάρκεια των σοσιαλιστικών κυβερνήσεων, στην Ακροδεξιά εμφανίζεται η ανάποδη τάση. Η υποψηφιότητα του συστημικού αντιδραστικού δημοσιογράφου Ερίκ Ζεμούρ (7,1%) συγκέντρωσε υψηλότατα ποσοστά εκεί όπου οι Λεπέν παραδοσιακά αποτύγχαναν: στο Παρίσι και τις μεγάλες πόλεις και τις καλές αστικές περιοχές. Για πρώτη φορά ένα μέρος της γαλλικής αστικής τάξης μοιάζει να φλερτάρει ανοιχτά με την ιδέα του αυταρχικού κράτους, αν και αρνείται να την παραδώσει στη Λεπέν.
3. Η τριχοτόμηση του γαλλικού πολιτικού συστήματος έρχεται ταυτόχρονα με την εξαΰλωση των κομμάτων, ως μηχανισμών σύνδεσής του με την κοινωνία. Οι τέσσερις πρώτοι υποψήφιοι της περασμένης Κυριακής (Μακρόν, Λεπέν, Μελανσόν, Ζεμούρ), που συγκέντρωσαν περισσότερο από το 80% των ψήφων, ενοποιούνται κατά το ότι ουδείς ανάμεσά τους διαθέτει από πίσω του έναν ισχυρό κομματικό μηχανισμό. Είναι ενδεικτικό ότι στις περιφερειακές εκλογές, που διεξήχθησαν πριν από έναν μόλις χρόνο, οι σχηματισμοί τους δεν πλησίασαν καν στο να κερδίσουν κάποια Περιφέρεια και αυτές μοιράστηκαν ανάμεσα σε δύο κόμματα (το δεξιό γκολικό και το σοσιαλιστικό), οι υποψήφιοι των οποίων συγκέντρωσαν αθροιστικά… 6,5%.
Η μεταβολή του –παραδοσιακά προεδροκεντρικού- γαλλικού συστήματος επί το ακόμα συγκεντρωτικότερο με τη χρονική υπαγωγή των βουλευτικών εκλογών στις προεδρικές, αποδυναμώνει εντελώς τον ρόλο του Κοινοβουλίου, όπως και τη σημασία που αυτό έχει στα μάτια του κόσμου. Αυτό σημαίνει ότι ανάμεσα στην εκτελεστική εξουσία και την κοινωνία οι γέφυρες είναι κομμένες. Σε μια κοινωνία παραδοσιακά φασαριόζικη, όπως η γαλλική, το γεγονός αυτό προοικονομεί μια περίοδο μεγάλων εντάσεων.
Αν όμως το ειδικό αδιέξοδο της συγκεντρωτικής 5ης Δημοκρατίας μοιάζει γαλλο-γαλλικό, το ζήτημα της κρίσης εκπροσώπησης, που οξύνεται από την αποδυνάμωση των πιο οριζόντιων και ομοσπονδιακών δομών, είναι ζήτημα όλης της Δύσης. Η Γαλλία πρωτοπορεί συχνά στα ρεύματα που γεννιούνται στην Ευρώπη. Και η Ε.Ε. ίσως πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται ότι αν δεν εκδημοκρατήσει τους θεσμούς της, κινδυνεύει να βρεθεί μπροστά σε κοινωνικούς διχασμούς που θα την αποσταθεροποιήσουν και θα ενισχύσουν στο εσωτερικό της τα πιο αυταρχικά ρεύματα.
