«Τα εκλογικά αποτελέσματα στην Κύπρο μας έδειξαν την ενίσχυση των εθνικιστικών δυνάμεων και μια γενικότερη συντηρητικοποίηση και αποπολιτικοποίηση της κοινωνίας, που αντικατοπτρίζουν μια κοινωνική πόλωση. Αυτό είναι βέβαια ένα διεθνές φαινόμενο. Το ΑΚΕΛ δεν κατάφερε να συγκρατήσει τον κόσμο του και θα πρέπει να αναρωτηθεί για τις αιτίες και την πολιτική που ακολούθησε» τόνισε στην ΑΥΓΗ ο Αντώνης Χατζηκυριάκου, ιστορικός - οθωμανολόγος στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ο οποίος έχει διδάξει επίσης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.
* Πώς εκφράστηκε στις κάλπες η συντηρητικοποίηση της κυπριακής κοινωνίας;
Η μία έκφραση είναι η άνοδος του ΕΛΑΜ (Εθνικό Λαϊκό Μέτωπο), του κυπριακού παρακλαδιού της Χρυσής Αυγής, το οποίο είναι τώρα τέταρτο κόμμα και διπλασίασε την εκπροσώπησή του. Μια άλλη έκφραση είναι η δραστική μείωση των γυναικών βουλευτών που κατάφεραν να εκλεγούν. Στην προηγούμενη Βουλή υπήρχαν 14 σε μια βουλή 56 εδρών -μια ήδη χαμηλή εκπροσώπηση- ενώ σήμερα υπάρχουν μόνο 8. Στην Αμμόχωστο δεν εκλέχθηκε καμία γυναίκα. Όλα αυτά δείχνουν την ενίσχυση των παραδοσιακών και πατριαρχικών πολιτικών επιλογών.
Είναι σημαντικό το στοιχείο ότι το ΑΚΕΛ χάνει περιοχές στις οποίες ήταν παραδοσιακά ισχυρό. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η Δερύνεια, όπου στις προηγούμενες εκλογές είχε το 54% των ψήφων. Σήμερα έχασε 17% της δύναμής του, με τρίτη δύναμη το Κόμμα των Κυνηγών, που βρίσκεται πιο κοντά στην Ακροδεξιά. ΔΗΣΥ, ΕΛΑΜ και Κυνηγοί έχουν πια μεγαλύτερη μερίδα ψήφων από το ΑΚΕΛ στη Δερύνεια.
* Θα υπάρξουν επιπτώσεις για τον Αναστασιάδη από τη νέα Βουλή;
Ο Αναστασιάδης ήταν ο ουσιαστικός νικητής των εκλογών. Οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν την απώλεια της άτυπης διακομματικής κοινοβουλευτικής συμμαχίας που τον στήριζε στις δύσκολες στιγμές. Τώρα διατηρεί αυτή την δυνατότητα πλειοψηφίας με τους 17 βουλευτές του ΔΗΣΥ, τους 4 του ΕΛΑΜ, τους 4 της ΕΔΕΚ και τους 4 της ΔΗΠΑ (Δημοκρατική Παράταξη), συνολικά 29 από τις 56 έδρες.
Από την άλλη έχει σημασία η πρόθεση του ΕΛΑΜ να διεκδικήσει την προεδρία της Βουλής. Αυτή έχει περισσότερο συμβολικό παρά ουσιαστικό χαρακτήρα και στέλνει το μήνυμα ότι για την υποστήριξή στα κυβερνητικά νομοσχέδια θα θέλει περισσότερα ανταλλάγματα. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό.
* Πώς είδατε τα αποτελέσματα του ΑΚΕΛ;
Για το ΑΚΕΛ τα αποτελέσματα αποτέλεσαν ένα σοκ. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν μια διαφορά από το ΔΗΣΥ μεταξύ μισής και μιας ποσοστιαίας μονάδας, ενώ τα αποτελέσματα έδειξαν μια διαφορά σχεδόν 5,5%, παρά τα σκάνδαλα και τις κοινωνικές διαμαρτυρίες. Μεσούσης της πανδημίας είδαμε να δημιουργείται το κίνημα «Ώς Δαμέ» με αντιεθνικιστικό και αντιφασιστικό πρόταγμα, που κατάφερε να συγκεντρώσει στη Λευκωσία δέκα χιλιάδες άτομα -ασύλληπτα νούμερα για την Κύπρο- ενάντια στον κρατικό αυταρχισμό και την διαφθορά.
Το ΑΚΕΛ δεν κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει αυτό το αρνητικό κλίμα για την κυβέρνηση. Στόχος του ήταν να διατηρήσει το 26% των προηγούμενων βουλευτικών εκλογών (ήδη μειωμένο από το 30% με 35% που είχε παλαιότερα). Τελικά υποχώρησε στο 22,34%.
Φαίνεται ότι το αποτέλεσμα ανοίγει θέμα ηγεσίας, αφού ο Άντρος Κυπριανού δήλωσε ότι θα αναλάβει το μερίδιο των ευθυνών που του αναλογεί, με ό,τι σημαίνει αυτό. Αυτό όμως που φαίνεται ξεκάθαρα είναι ότι το ΑΚΕΛ έχει χάσει την επαφή με τον κόσμο του.
* Τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών θα επηρεάσουν τις όποιες εξελίξεις στο Κυπριακό; Οι Τουρκοκύπριοι βιάστηκαν να ερμηνεύσουν ότι η άνοδος του ΕΛΑΜ ακυρώνει τον όποιο διάλογο...
Ο σημερινός ηγέτης των Τουρκοκυπρίων επιβλήθηκε από τον Ερντογάν μέσα από την χειραγώγηση εκλογικών διαδικασιών, οπότε αυτό είναι άλλη συζήτηση. Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, όμως, ακόμη και ένα αρνητικό αποτέλεσμα για τον Αναστασιάδη και μια απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας δεν θα επηρέαζε την πολιτική του, διότι η πίεση δεν έρχεται από εκεί.
Δυστυχώς αυτό που φαίνεται πολύ ξεκάθαρα είναι ότι δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο προοδευτικό ακροατήριο που να μπορεί να το καρπωθεί ένα κόμμα ή κάποιος συνασπισμός. Για παράδειγμα υπήρχε ένας καινούργιος σχηματισμός, το «Αμμόχωστος για την Κύπρο», ο οποίος κυρίως εξέφραζε την φιλελεύθερη Δεξιά που είναι υπέρ της λύσης. Δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή λαμβάνοντας μόλις 1,56%.
* Τα επτά κόμματα που δεν μπήκαν στη Βουλή και οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι βουλευτές πήραν συνολικά κοντά στο 14,5%...
Δείχνει τον πολιτικό κατακερματισμό, ο οποίος αντικατοπτρίζει στην ουσία την απαξίωση της πολιτικής. Αυτό συμβαίνει εδώ και αρκετό καιρό, αλλά σε αυτή τη συγκυρία με τα πλέον σοβαρά σκάνδαλα στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τη διαφθορά και την καταστολή να έχουν φτάσει σε πρωτόγνωρα επίπεδο, φαίνεται ότι η κυβέρνηση δεν έχει πληρώσει το ανάλογο πολιτικό κόστος.
* Ο κόσμος αποδέχεται τη διαφθορά και δεν αντιδρά στα σκάνδαλα;
Η εικόνα που περνάει είναι ότι όλα τα κόμματα είναι το ίδιο, οδηγώντας σε μία απαξίωση της πολιτικής. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τα διαβατήρια, ένας από τους εμπλεκόμενους ήταν βουλευτής του ΑΚΕΛ, ο οποίος στην ουσία λειτουργούσε ως μεσάζοντας. Από το σκάνδαλο παραιτήθηκε ο πρόεδρος της Βουλής, δεύτερος τη τάξει στην Κυπριακή Δημοκρατία και επιλογή του Αναστασιάδη.
Το πρόσφατο πόρισμα της ερευνητικής επιτροπής για το σκάνδαλο κατέδειξε ότι πάνω από τις μισές πολιτογραφήσεις ήταν παράνομες, εντοπίζοντας διοικητικές, πειθαρχικές και ποινικές ευθύνες. Σημειώνω ότι για τις πολιτογραφήσεις υπεύθυνο είναι το υπουργικό συμβούλιο, το οποίο και είναι το μόνο αρμόδιο σώμα να τις κάνει.
Από όλη αυτή την ιστορία η κυρίαρχη εντύπωση στη δημόσια σφαίρα είναι ότι το ΑΚΕΛ είναι εξίσου διεφθαρμένο με την κυβέρνηση. Προφανώς το ΑΚΕΛ ελέγχεται για τη συμμετοχή του στο σκάνδαλο αυτό· η συμμετοχή όμως του συγκεκριμένου βουλευτή αποτελεί πταίσμα μπροστά στην έκταση και στο βάθος της κυβερνητικής διαφθοράς στην Κύπρο.
Η εντύπωση αυτή εμπεδώνεται μέσα από τα ΜΜΕ, της σχεδόν απόλυτης υποστήριξης των οποίων απολαμβάνει η κυβέρνηση, όπως στην Ελλάδα, την Αγγλία, την Τουρκία και αλλού. Μέσω αυτής της στήριξης η κυβέρνηση Αναστασιάδη καταφέρνει να ελαχιστοποιήσει το πολιτικό της κόστος. Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτό δεν αφορά τη μείωση των ποσοστών της, αλλά την αποχή από τη συμμετοχή στην πολιτική και την εκλογική διαδικασία.
* Το αποτέλεσμα των εκλογών μπορεί να οδηγήσει τον Αναστασιάδη να μετριάσει τη νεοφιλελεύθερη πολιτική του έως τις προεδρικές εκλογές του 2023;
Νομίζω ότι θα συνεχίσει ακάθεκτος. Δεν είναι ξεκάθαρο αν ο Αναστασιάδης θα είναι υποψήφιος για τρίτη θητεία, αλλά με αυτό το αποτέλεσμα και τη διαμόρφωση κομματικών συμμαχιών φαίνεται ότι ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ θα έχει τον πρώτο λόγο στις επόμενες προεδρικές.
* Τι θα μπορούσε να κάνει το ΑΚΕΛ για να ανακάμψει και να διεκδικήσει την Προεδρία;
Η ανάκαμψη του ΑΚΕΛ έχει δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, την ανάληψη ενός πιο ενεργού αντιπολιτευτικού ρόλου που θα βάζει την πολιτική συζήτηση σε νέα βάση και όχι αυτή της κυβέρνησης και των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων. Τα πεδία κριτικής απέναντι στην κυβέρνηση είναι πολλά: Κυπριακό, διαχείριση της πανδημίας, το κλείσιμο των οδοφραγμάτων, οικονομία, διαφθορά, μεταναστευτικό, παιδεία, περιβαλλοντική πολιτική, κρατικός αυταρχισμός. Δεύτερον, την ανάκτηση της επαφής με τον κόσμο του ενεργοποιώντας παλαιότερους και δημιουργώντας νέους μηχανισμούς πολιτικής συμμετοχής για να αντιμετωπίσει την κοινωνική πόλωση που δείχνει το αποτέλεσμα των εκλογών.
Ένα μεγάλο στοίχημα σε σχέση με τις προεδρικές εκλογές είναι η αποφυγή συμμαχιών με το ΔΗΚΟ για υποστήριξη υποψηφίων που δεν έχουν μια ξεκάθαρη θέση σε σχέση με τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία και την πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι το ΔΗΚΟ, πέρα από εθνικιστικό κόμμα, ακολουθεί και μια νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική. Το ενδεχόμενο μιας τέτοιας συνεργασίας θα αποξενώσει ακόμη περισσότερο κόσμο της Αριστεράς.
