1837. Μεξικό. Σε τρία χωριά του Γιουκατάν -Τισιμίν, Τσουμαγιέλ και Μάνι- ανακαλύπτονται ισάριθμα χειρόγραφα του Τσιλάμ Μπαλάμ, τα σπουδαιότερα από τα συνολικά δώδεκα που θα βρεθούν, όλα γραμμένα στη γλώσσα των Γιουκατέκων και με λατινικούς χαρακτήρες.
Γραμμένα κάποια τον 16ο, αλλά κυρίως 17ο και 18ο αιώνα από τον χρονικογράφο Τσιλάμ Μπαλάμ, τον «Λόγο του Ιαγουάρου», μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τελετές, θρησκεία, ιατρικές γνώσεις, αστρονομικές παρατηρήσεις, ημερολόγιο, καθημερινή ζωή και προφητείες των Μάγια, όπως λόγου χάριν για την άφιξη των Ισπανών.
Ο Τσιλάμ Μπαλάμ δεν ήταν ένα πρόσωπο, αλλά περισσότερα. Επρόκειτο για προφήτες της ιερατικής κάστας, κατόχους γνώσεων για το παρελθόν, που προέλεγαν και το μέλλον. Από αποσπάσματα προκύπτει και ότι ανέγνωσαν τον εκχριστιανισμό των Μάγια ως εκπλήρωση παλαιότερων προβλέψεων. Στα βιβλία του Τσιλάμ Μπαλάμ αναφέρεται για πρώτη φορά και μια πόλη του Γιουκατάν, η Καμπά.
Δευτέρα 11 Αυγούστου 1997.
Αναχωρώ πρωί από τη Μέριδα, πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη του Γιουκατάν, για μερικά από τα σημαντικότερα τελετουργικά κέντρα των Μάγια. Πρώτος σταθμός η Ουσμάλ, από τους κυριότερους αρχαιολογικούς τόπους των Μάγια μαζί με Τικάλ, Παλένκε και Τσίτσεν Ιτσά. Εντυπωσιασμένος από το θέαμα της Πυραμίδας του Μάγου, του Κυβερνείου, του Θρόνου του Ιαγουάρου, της Τετράγωνης Γυναικείας Μονής και του Οίκου των Χελωνών, συνεχίζω για Καμπά, 23 χιλιόμετρα νοτιότερα ή 104 χιλιόμετρα από Μέριδα.
Καμπά σημαίνει «Χειροδύναμο», από τα λίγα αναλλοίωτα έως σήμερα τοπωνύμια της εποχής ακμής των Μάγια. Βρίσκεται στον δρόμο που οδηγεί δυτικά στο Καμπέτσε, πρωτεύουσα της ομώνυμης γειτονικής πολιτείας, και εκτείνεται σε μεγάλη έκταση, με τα πιο μακρινά κτήρια να χάνονται στο δάσος. Τα περισσότερα κτίσματα ανάγονται μεταξύ 7ου και 11ου αιώνα.
Ο αρχαιολογικός χώρος χωρίζεται σε τρία γκρουπ, δυτικό, κεντρικό και ανατολικό, όπου βρίσκεται και το σημαντικότερο κτήριο, το Ανάκτορο των Μασκών ή Κόουντς Πόουπ, που σημαίνει «Τυλιγμένοι Τάπητες». Και οι δύο ονομασίες αποδίδουν την όψη του. Οι εξωτερικοί τοίχοι έχουν για μοτίβο επαναλαμβανόμενες μάσκες.
Ανεβαίνω, ενώ έχει συννεφιάσει, τα σκαλιά του «Παλάσιο ντε λος Μασκαρόνες», όπως λένε οι ισπανόγλωσσοι ταξιδιωτικοί οδηγοί τον τελετουργικό ναό και από κοντά διαπιστώνω πως πρόκειται για εκατοντάδες εξέχουσες σμιλεμένες πέτρες που παριστάνουν μύτες και άλλες τόσες χαραγμένες πέτρες για μάτια, συνθέτοντας πάνω από 300 μάσκες του Τσάακ, του Ουρανίου Όφεως και Θεού της Βροχής και που με λίγη φαντασία όντως θυμίζουν τυλιγμένα χαλιά. Αρκετές μύτες είναι σπασμένες, ωστόσο στη νότια πλευρά πολλές παραμένουν άθικτες.
Σύμφωνα με μια θεωρία, όταν οι προεξέχουσες πέτρινες καμπύλες είναι κυρτές, με το άνοιγμα προς το έδαφος, συμβολίζουν τη μύτη του Τσάακ που στάζει βροχή και, όταν είναι κοίλες, με το άνοιγμα προς τον ουρανό, αναπαριστούν τις ευχαριστίες και τις δεήσεις για βροχή.
Στην πίσω πλευρά δύο κίονες έχουν τη μορφή πέτρινων Ατλάντων. Του δεξιού λείπει το κεφάλι. Ο αριστερός φέρει μάσκα ιαγουάρου. Εν γένει η δουλειά που έχουν κάνει εδώ λιθοξόοι και αρχιτέκτονες είναι εκπληκτική.
Παραδίπλα βρίσκεται ο Βωμός των Αναγλύφων, τετράγωνο κτήριο με πλευρές 6 μέτρων σκαλισμένες με ανάγλυφα που βρέθηκαν συλημένα τον 19ο αιώνα χωρίς ακόμη να έχουν αποκρυπτογραφηθεί.
Ανεβαίνω σε ένα μεγάλο κτήριο στο δεξιό άκρο του συγκροτήματος, το Τεοκάλι. Δεν περνούν λίγα λεπτά και ξεσπά έντονη τροπική μπόρα. Είναι αδύνατον να κατέβω, καθώς τα σκαλιά είναι στενά, λεία και ολισθηρά και για περίπου 5 με 10 λεπτά ακουμπάω τον τοίχο του φιλόξενου Τσάακ για να προφυλαχτώ.
Στην απέναντι πλευρά ένας κωνικός όγκος με πρασινάδα και σωρό χωμάτων είναι μια πυραμίδα που περιμένει να αποκαλυφθεί εντελώς. Δίπλα της μια μεγάλη αψίδα πάνω σε πλατφόρμα χρησιμεύει ως είσοδος στο Καμπά, ούσα σημείο εκκίνησης του Σακμπέ, λιθόστρωτου «Λευκού Δρόμου» από αυτούς που είχαν χαράξει οι Μάγια συνδέοντας τα τελετουργικά τους κέντρα.
Ο συγκεκριμένος οδηγεί στα ερείπια της Ουσμάλ. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν από ίχνη στη δυτική όψη της ότι το κάτω μέρος της ήταν βαμμένο κόκκινο. Ανοικοδομήθηκε τη δεκαετία του 1950 από ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής τον Μεξικανό Ποντσιάνο Σαλασάρ.
Αρκετά κτήρια οφείλουν τις ονομασίες τους στα ευρήματα. Έτσι ένα στα δυτικό συγκρότημα ονομάζεται «Ερυθρά Χέρια» από τα αποτυπώματα κόκκινων παλαμών, άλλο «Οίκημα των Βασιλικών Σημάτων» και άλλο «Κτήριο των Ελληνίδων» από τους σκαλισμένους μαιάνδρους, ονομασία που συναντάμε και σε άλλους μεξικανικούς αρχαιολογικούς τόπους.
Αναχωρώντας για τον επόμενο προορισμό, το Σαγίλ, ο ουρανός έχει πια καθαρίσει και νομίζω πως οφείλω να ευχαριστήσω γι’ αυτό τον Τσάακ.
