Κυριακή 8 Απριλίου 1888. Μεγάλη ημέρα για την Ισπανία. Η πρώτη της διεθνής έκθεση ανοίγει τις πύλες στη Βαρκελώνη. Θα διαρκέσει έως τις 9 Δεκεμβρίου. Ο καταξιωμένος θεσμός ξεκίνησε το 1791 στην Πράγα με αφορμή τη στέψη του βασιλιά της Βοημίας Λεοπόλδου Β'. Ενδιάμεσα προηγήθηκαν ιστορικές εκθέσεις, όπως του Κρύσταλ Πάλας στο Χάιντ Παρκ του Λονδίνου, ενώ το 1889 θα ακολουθήσει στο Παρίσι η εμβληματικότερη διεθνής έκθεση καθώς θα συμπέσει με τα αποκαλυπτήρια του Πύργου του Άιφελ.
Η έκθεση διοργανώνεται σε έκταση 465 στρεμμάτων που ώς το 1851 ανήκε στον στρατό, στο Παρκ δε Σιουταδέλλα ή Πάρκο της Ακρόπολης. Αφότου ο Αλφόνσος ΙΓ' της Ισπανίας και η Μαρία Χριστίνα της Αυστρίας, βασιλομήτωρ και αντιβασίλισσα (ο Αλφόνσος ο Αφρικανός, τελευταίος μονάρχης της χώρας πριν από την ισπανική δημοκρατία και τη δικτατορία του Φράνκο και προτού ορκιστεί το 1975 ο Χουάν Κάρλος, είναι μόλις δύο ετών), κηρύσσουν ενώπιον 30.000 παρευρισκομένων την έναρξη της έκθεσης. Ώς την τελευταία ημέρα λειτουργίας θα προσέλθουν δύο εκατομμύρια επισκέπτες, κοσμοσυρροή που μεταφράζεται σε εισπράξεις δύο εκατομμυρίων πεσετών (ωστόσο δεν θα καλυφθεί το κόστος των 8,5 εκατομμυρίων πεσετών), για να θαυμάσουν τα βιομηχανικά επιτεύγματα των 27 συμμετεχουσών χωρών, συμπεριλαμβανομένων Κίνας, Ιαπωνίας και ΗΠΑ. Ανάμεσα στα δημοφιλή εκθέματα ξεχωρίζουν ένας Ιταλός ο οποίος χάρη σε ένα τονωτικό ποτό μένει νηστικός και παρά ταύτα κάνει ξιφασκία, γυμναστική και βάρη και ένας Γάλλος που έχει φέρει καμήλες, πιθήκους, λιοντάρια και τίγρεις.
Τους επισκέπτες καλωσορίζει μια κομψή κοκκινόχρωμη Αψίδα του Θριάμβου που συμβολίζει την καλλιτεχνική, επιστημονική και οικονομική πρόοδο της Ισπανίας. Τη σχεδίασε ο 40χρονος Ισπανός αρχιτέκτονας, ακουαρελίστας και σχεδιαστής Χοσέ Βιλασέκας υ Κασανόβας, ο οποίος έχει γεννηθεί σ' αυτήν εδώ την πόλη, στην αρχιτεκτονική σχολή της οποίας διδάσκει κιόλας. Η Αψίδα του Θριάμβου αποτελεί δείγμα της εξέλιξης του ύστερου κλασικισμού και της πορείας του μοντερνισμού στην καταλανική αρχιτεκτονική της τριακονταετίας που κλείνει τον 19ο αιώνα. Το στυλ που επιλέγει ο Βιλασέκας είναι το νεο-μουντέχαρ, το οποίο έχει γίνει δημοφιλές τα τελευταία χρόνια στην Ιβηρική και βαδίζει στα χνάρια του ιστορικισμού και του εκλεκτικισμού που κυριαρχούν στην Ευρώπη. Το στυλ είναι δημοφιλές για δημόσιες και πολυτελείς κατασκευές, όπως καπνιστήρια, σταθμοί τρένων, αρένες ταυρομαχιών και σάουνες. Γενικότερα πάντως, με την προετοιμασία για την έκθεση η περιθωριακή ώς τώρα πόλη θα αποκτήσει σύγχρονες υποδομές ανάλογες των προηγμένων χωρών.
Παρασκευή 25 Ιουνίου 2021. Βαρκελώνη. Ο υδράργυρος σημαδεύει στο κέντρο της πόλης τους 30ºC και κυκλοφορώντας με μάσκα στους δρόμους νιώθεις την ατμόσφαιρα πιο αποπνικτική, πάλι καλά που από αύριο η χρήση της θα είναι προαιρετική, και η απάντηση στο ερώτημα «πάρκο ή θάλασσα» προς αναζήτηση δροσιάς δεν είναι δύσκολο να απαντηθεί αν γνωρίζεις έστω στοιχειωδώς την πόλη. Διαλέγω λοιπόν να περάσω το μεσημέρι μου σε ένα πάρκο κοντά στη θάλασσα και για την ακρίβεια σχεδόν ένα τέταρτο περπάτημα ώς την Παραλία Σομορρόστρο, το Πάρκο Σιουταδέλλα. Έχοντας δει ώς τώρα την Αψίδα μόνον φευγαλέα, βιαστικός και περαστικός, άλλοτε βγαίνοντας από το μετρό ερχόμενος από το αεροδρόμιο και άλλοτε κατευθυνόμενος στον διπλανό Βόρειο Σταθμό των λεωφορείων, βρίσκω επιτέλους την ευκαιρία να την παρατηρήσω πιο προσεκτικά και με την ησυχία μου. Είναι στημένη στη συμβολή τεσσάρων κύριων λεωφόρων, Σαν Ζουάν, Βιλανόβα, Τραφάλγκαρ και Λιουίς Κονπάνς, από το όνομα του δημοφιλέστερου πολιτικού της Καταλωνίας και προέδρου της καταλανικής κυβέρνησης, που εκτελέστηκε από το καθεστώς Φράνκο το 1940. Περνώ από την Αψίδα του Θριάμβου για να μπω στο πάρκο Σιουταδέλλα που είναι και ο προορισμός μου. Σταματώ να την παρατηρήσω. Είναι κατασκευασμένη από κόκκινο τούβλο. Κάτι φυσικό για την εποχή, καθώς πλεονεκτούσε έναντι των υπολοίπων υλικών ως προς την πλαστικότητα, αν και το βρίσκω ασυνήθιστο για μνημειακές κατασκευές τύπου «Αψίδα Θριάμβου». Βέβαια, αυτό έχει την εξήγησή του, η συγκεκριμένη δεν κατασκευάστηκε σε ανάμνηση κάποιας στρατιωτικής νίκης όπως η Ουέλιγκτον μεταξύ Χάιντ Παρκ και Γκριν Παρκ στο Λονδίνο σε ανάμνηση της νίκης στους Ναπολεόντειους Πολέμους, του Παρισιού που τιμά τους νεκρούς της Γαλλικής Επανάστασης και των πολέμων του Ναπολέοντος, του Τίτου στη Ρώμη, η Αψίδα του Στρατιώτη και του Ναύτη στο Μπρούκλιν για τους Βόρειους υπερασπιστές της Ένωσης ή η πέτρινη του Βουκουρεστίου που αντικατέστησε την αρχική ξύλινη, αλλά, αντιθέτως, ανεγέρθηκε για να καλωσορίσει του επισκέπτες μιας διεθνούς έκθεσης η οποία με την πάροδο των χρόνων θα μετονομαζόταν παγκοσμίως σε EXPO. Στο κύριο διάζωμα εμφανίζεται η Βαρκελώνη ως κεντρική φιγούρα να υποδέχεται τα έθνη που εκπροσωπήθηκαν στην έκθεση του 1888. Στο στήθος της έχει χαραγμένο το σήμα της πόλης και πλαισιώνεται από την Κυβέλη και την Παλλάδα Αθηνά. Δύο γράμματα, το P και το F, αποκωδικοποιούνται ως Progreso y Felicidad, ήτοι Πρόοδος και Ευτυχία. Διακρίνω ακόμη μια υποψία οριενταλισμού, η οποία δεν μου φαίνεται καθόλου ανεξήγητη.
Η αρχιτεκτονική της Βαρκελώνης παρουσιάζει μια πορεία ανά τους αιώνες στην οποία αντανακλάται η επίδραση Ιβήρων, Ρωμαίων, Βησιγότθων και μουσουλμάνων και η οποία είναι εμφανής στις λεπτομέρειες. Ούτε ένας ούτε δύο αλλά έξι γλύπτες συνεργάστηκαν για να φιλοτεχνήσουν την ύψους 30 μέτρων αψίδα. Ο Γιόζεπ Ρέυνες σμίλεψε το προαναφερθέν κύριο διάζωμα με την ανταπόκριση των εθνών στο κάλεσμα του διεθνούς διαγωνισμού. Στην άλλη πλευρά του κυρίου διαζώματος, ο Γιόζεπ Λιμόνα αποτύπωσε τη Ρεκομπένσα, την Ανταμοιβή, εννοείται των εθνών που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της έκθεσης. Στα δεξιά ο Αντόνι Βιλανόβα δημιούργησε τις αλληγορίες της Βιομηχανίας, της Γεωργίας και του Εμπορίου, στα αριστερά ο Τορκουάτ Τάσο φιλοτέχνησε τις αλληγορίες των Επιστημών και των Τεχνών, ενώ σε άλλα σημεία οι Μανουέλ Φούτσαλ και Περ Καρμπονέλ δημιούργησαν δώδεκα γυναικεία γλυπτά, μεταξύ των οποίων η Φήμη, ενώ ο Μάτι Φίτα ήταν υπεύθυνος για τα αραβικής καταγωγής διακοσμητικά πλακάκια μαχόλικα που κοσμούν την αψίδα.
Απομακρυνόμενος προσπαθώ να φανταστώ πώς θα έδειχνε το τοπίο με έναν σιδερένιο πύργο στη θέση της κόκκινης αψίδας, καθώς, όπως λέει ο αστικός μύθος, η αρχική πρόταση ήταν να κατασκευάσει ο Άιφελ την αψίδα που εντέλει υψώθηκε στο Παρίσι για την επόμενη διεθνή έκθεση και απορρίφθηκε επειδή, όπως είπαν, δεν ταίριαζε με τη φυσιογνωμία της πόλης. Όχι ότι βγήκε ζημιωμένη δηλαδή η Βαρκελώνη, η αψίδα απετέλεσε την αφετηρία σειράς έργων και παρεμβάσεων, που την κατατάσσουν μεταξύ των προηγμένων ευρωπαϊκών πόλεων. Όπως αναρωτιέμαι επίσης ποια θα ήταν η εικόνα του Παρισιού χωρίς τον Πύργο του Άιφελ.
