Κυριακή 19 Οκτωβρίου 1986, ώρα 9 μ.μ. Ένα Τουπόλεφ 134-Α συντρίβεται στον λόφο του νοτιοαφρικανικού χωριού Μπουζίνι, κοντά στο τριεθνές με τη Σουαζιλάνδη και τη Μοζαμβίκη. Ανάμεσα στους 34 νεκρούς, μεταξύ των οποίων πλήρωμα και δημοσιογράφοι, περιλαμβάνεται και ο Σαμόρα Μασέλ, πρώτος Πρόεδρος της Μοζαμβίκης αφότου το 1975 η χώρα κηρύχτηκε ανεξάρτητη. Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από τη Λουσάκα της Ζάμπια, όπου ο μαρξιστής Πρόεδρος παρευρέθηκε στη σύνοδο της Μπάλα, με αντικείμενο την άσκηση πίεσης στον Ζαϊρινό δικτάτορα Μπομπούτου, προκειμένου να άρει την υποστήριξή του στην αντιπολιτευόμενη το καθεστώς της Αγκόλας UNITA. Η πραγματική αιτία του δυστυχήματος δεν θα γίνει ποτέ γνωστή. Σύμφωνα με κάποιους ήταν η κακή κατάσταση του αεροπλάνου, σύμφωνα με άλλους οι μεθυσμένοι Σοβιετικοί πιλότοι, σύμφωνα με κάποιους τρίτους οι νοτιοαφρικανικές μυστικές υπηρεσίες, ενώ μια πιο «αιρετική» θεωρία θέλει το ΚΚΣΕ και τους ρωσόφιλους της Μοζαμβίκης να οργανώνουν το «δυστύχημα» υποψιαζόμενοι ότι ο Μασέλ «αλληθώριζε» προς τη Δύση και θα εγκατέλειπε την «προστασία» της Μόσχας.
Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2011. Στην 25η επέτειο του δυστυχήματος, Πρόεδρος της Μοζαμβίκης είναι ο 69χρονος Αρμάντο Γκεμπούζα, παλαιός συναγωνιστής του Μασέλ στον δεκαετή πόλεμο για την ανεξαρτησία των Μοζαμβικανών από τους Πορτογάλους. Η κυβέρνηση τιμά τον πρώτο Πρόεδρο της χώρας με τα αποκαλυπτήρια ενός κολοσσιαίου αγάλματός του στην Πράσα ντε Ιντεπεντένσια, την κεντρική πλατεία της πρωτεύουσας Μαπούτο. Το βάρους 4,87 τόνων και ύψους 9 μέτρων μπρούτζινο άγαλμα κατασκευάστηκε στην Πυονγυάνγκ από τη βορειοκορεατική τεχνική εταιρεία Μανσουάντε, η οποία έχει αναλάβει την ανέγερση μνημείων, γλυπτών, κτηρίων και μνημειακών έργων σε πολλές χώρες, από την Αλγερία μέχρι την Καμπότζη και από τη Γερμανία μέχρι τη Μαλαισία, όλα σε ύφος σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Τοποθετημένο πάνω σε μαρμάρινο βάθρο 2,7 μέτρων, θα φωτίζεται τα βράδια με προβολείς, όντας το κεντρικό μνημείο της κεντρικής πλατείας.
Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου 2012, ώρα 2.30 μεσημέρι. Δεύτερη ημέρα στη Μοζαμβίκη, όπου έφτασα οδικώς από Γιoχάνεσμπουργκ ύστερα από ταξίδι οκτώ ωρών, ημέρα που την αφιερώνω στην εξερεύνηση της μοζαμβικανής πρωτεύουσας, βρίσκομαι στην κεντρική πλατεία του άλλοτε Λορένσο Μάρκες, από το όνομα του Πορτογάλου εξερευνητή που έφτασε εδώ το 1544, προτού η πόλη πάρει, τον Φεβρουάριο του 1976, το όνομα του Μαπούτσου Α’, αρχηγού της φυλής των Τέμπε.
Ο υδράργυρος κινείται πάνω απ’ τους 30°C, με την υγρασία σε υψηλά επίπεδα, γύρω στο 80%. Αυτό σημαίνει όσον αφορά τη βόλτα μου πως οι κινήσεις και οι ρυθμοί δεν μπορεί παρά να είναι αργοί και νωχελικοί, ενώ όσον αφορά τους κατοίκους, αυτοί προφανώς έχουν προτιμήσει κάποια δροσερότερα μέρη, όπως το υπό ανακαίνιση Πάρκο Τουντούρου στο νότιο άκρο της πλατείας με το γήπεδο τένις και τους περίφημους κήπους του 19ου αιώνα, που ασυναίσθητα τους προφέρω διαρκώς στα βραζιλιάνικα, Ζάρτζιμ Τουντούρου αντί Ζαρντίμ Τουντούρου στην «ορθή» πορτογαλική.
Στην ονομαζόμενη έως το 1975 Πράσα Μουζίνιου ντε Αλμπουκέρκη, το άγαλμα του Μασέλ στέκει επιβλητικό εκεί όπου κάποτε ορθωνόταν το άγαλμα του γενικού κυβερνήτη της Πορτογαλικής Μοζαμβίκης Χοακίμ Αουγκούστο Μουζίνιου ντε Αλμπουκέρκη, το οποίο «εξορίστηκε» μετά την ανεξαρτησία στο Ρίο ντε Ζανέιρο.
Στη βόρεια πλευρά της πλατείας και επί της Λεωφόρου 24ης Ιουλίου δεσπόζει το Δημαρχείο, ένα υπέροχο νεοκλασικό -με κάποια αναγεννησιακά στοιχεία- κτήριο του 1947 σε σχέδια του πορτογαλικής καταγωγής Βραζιλιάνου αρχιτέκτονα Κάρλος Σέζαρ ντος Σάντος.
Στα ανατολικά βρίσκεται ο αρ ντεκό καθεδρικός ναός της Αμώμου Συλλήψεως της Θεοτόκου, ο οποίος λειτούργησε τον Δεκαπενταύγουστο του 1944 από τον επίσκοπο Λισσαβώνας Μανουέλ Γκονσάλβες Σερεζήρα. Ελλείψει χρημάτων, όχι μόνο χτίστηκε με δωρεές και δημόσιο δανεισμό, αλλά, όπως συνέβη και με το δημαρχείο, τα δομικά υλικά δεν ήταν αυτά που θα άξιζαν σε μια μητρόπολη. Έχει σχήμα λατινικού σταυρού, με ένα μόνο σηκό, μια ελικοειδή σκάλα που οδηγεί στην κορυφή ενός οξύκορφου πύργου ύψους 61 μέτρων στην πρόσοψη, που του προσδίδει γοτθική χροιά, και με μια μεγάλη μνημειακή σκάλα μπροστά του. Στο εσωτερικό κυριαρχεί το λευκό, το οποίο «σπάει» ο σκούρος γρανίτης.
Πλησιάζοντας το απόγευμα κάθομαι σε ένα από τα καφέ της πλατείας για ένα τσάι περιμένοντας όσο παρατηρώ την πλατεία να ανοίξει η διάσημη «Σιδερένια Κατοικία» που σχεδίασε ο Γουσταύος Άιφελ.
