Πήγαινα στο δημοτικό ακόμη όταν πρωτοδιάβασα την περιπέτεια του Τεντέν «Στον Ναό του Ηλίου», που διαδραματίζεται στις Άνδεις. Ένα όνομα που μου είχε εντυπωθεί για δεκαετίες από το «Le Temple du Soleil», που δημιούργησε τη δεκαετία του 1940 ο Ερζέ, ήταν το «Βιρακότσα».
Στην 58η σελίδα του 64σέλιδου άλμπουμ, στο επάνω δεξιό καρέ, ιέρειες των Ίνκας, ντυμένες στα λευκά, έψαλλαν πριν από την τελετουργική ανθρωποθυσία «Πατσαρουράκ Πατσακαμάκ Βιρακότσα», που στην γλώσσα Κετσούα σημαίνει «Δημιουργέ του κόσμου, Βιρακότσα».
Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 2009. Ώρα 7.30 το πρωί αναχωρώ από το Κούσκο με κατεύθυνση νοτιοανατολικά για το Πούνο, όπου υπολογίζω να φθάσω νωρίς το βράδυ. Για απόσταση 387 χιλιομέτρων 10 ώρες είναι πολλές, όχι όμως για τη συγκεκριμένη διαδρομή. Ξεκινώ από μια πόλη χτισμένη στα 3.400 μέτρα, με προορισμό μια άλλη πόλη, ψηλότερα από τα 3.800 μέτρα, περνώντας από σημεία όπου το υψόμετρο ξεπερνά τα 4.300 μέτρα, όπως είναι η Λα Ράγια στα 4.335 μέτρα, όπου, εκτός απροόπτου, θα βρίσκομαι γύρω στις 2 το μεσημέρι, και σταματώντας σε τουλάχιστον πέντε - έξι αξιοθέατα ενδιάμεσα.
Τέσσερις ώρες και 122 χιλιόμετρα αργότερα, βρίσκομαι στο Ρακτσί. Εδώ, στα 3.450 μέτρα υψόμετρο, βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Βιρακότσα, το όνομα του οποίου μου είχε εξάψει από μικρό παιδί τη φαντασία.
Ο αρχαιολογικός χώρος υπήρχε ήδη το 200 π.Χ., αλλά μόλις τον 15ο αιώνα φαίνεται να απέκτησε τον ιδιαίτερο διοικητικό και θρησκευτικό ρόλο του. Εδώ, σε ένα από τα εντυπωσιακότερα συγκροτήματα των Άνδεων, φυλάσσονταν και διαχειρίζονταν οι εισφορές που καταβάλλονταν στους Ίνκας, κάτι σαν τη Δήλο όπου φυλασσόταν από τους Αθηναίους το Ταμείο της Δηλιακής Συμμαχίας, από κεραμικά μέχρι καλαμπόκι και άλλα τρόφιμα.
Όπως υπήρχε και ένα από τα μεγαλύτερα ιερά της Ταβαντισούγιου, της αυτοκρατορίας που κυβερνούσε η ελίτ των Ίνκας, των οποίων το όνομα έδωσαν αυθαίρετα αργότερα οι Ισπανοί σε όλους τους υπηκόους της.
Τα κτήρια του Ρακτσί ήταν προστατευμένα από τείχη ολόγυρα μήκους 4 χιλιομέτρων, ενώ έξω από αυτά άλλα οκτώ κτήρια χρησίμευαν ως ξενώνες.
Σύμφωνα με τα χρονικά, το συγκρότημα άρχισε να κατασκευάζεται το 1431 επί Βιρακότσα Ίνκα, του «Ίνκα με το όνομα του Θεού», που ήταν ο όγδοος αυτοκράτορας Ίνκα, και ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του εγγονού του και 10ου αυτοκράτορα Τουπάκ Γιουπάνκι Ίνκα σχεδόν μισόν αιώνα αργότερα.
Από τον ναό δεν έχει απομείνει παρά ένα τοίχωμα πλάτους 25,5 μέτρων, μήκους 92 και ύψους που σε κάποια σημεία του φθάνει τα 20 μέτρα. Ήταν κατασκευασμένος από πέτρα και στα υψώματα από πλίνθους και καταστράφηκε από τους Ισπανούς οι οποίοι κατέλαβαν τα εδάφη της αυτοκρατορίας υπό τον Φρανσίσκο Πισάρο το 1533 και την κατέλυσαν πλήρως το 1572.
Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Βιρακότσα Ίνκα πήρε το όνομα του θεού δημιουργού όταν τον είδε σε όραμα, ύστερα από το οποίο αποφάσισε να χτίσει τον ναό του στο Ρακτσί. Σε μια παραλλαγή του εμφανίστηκε κάποτε ένας θαυματοποιός τον οποίο οι κάτοικοι περιφρονούσαν, ενώ του πετούσαν και πέτρες. Δεν τον άφησαν στην ησυχία του παρά μόνον όταν άρχισε να βρέχει φωτιά. Ο άντρας αναχώρησε για τον ωκεανό και εκεί εξαφανίστηκε.
Οι Ισπανοί κονκισταδόρες θεώρησαν πως το ιερό και το άγαλμα στον ναό ήταν αφιερωμένα σε αυτόν. Δεν αποκλείεται ακόμη η πύρινη βροχή να αποτελεί ανάμνηση κάποιας έκρηξης του ύψους 3.923 μέτρων ηφαιστείου Κιμσατσάτα κοντά στην περιοχή.
Σε μικρή απόσταση από τον ναό έχουν αναστηλωθεί κατοικίες, αποθήκες και σιλό. Τα περισσότερα από 150 κτήρια μαζί με τον ναό είναι ευθυγραμμισμένα για να δείχνουν τον ήλιο, το φεγγάρι και τους πλανήτες και την κίνησή τους ανάμεσα από τραπεζοειδή παράθυρα, προκειμένου οι ιερείς να υπολογίζουν από το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, όταν ξεκινούσε το νέο έτος των Άνδεων, μέχρι τις κατάλληλες ημέρες για τη σπορά.
Σχεδόν μια ώρα αργότερα και ενώ ο αέρας άρχισε να σφυρίζει καθιστώντας υποβλητικότερο το πράσινο ορεινό τοπίο ολόγυρα, περνάω από τη μικρή πλατεία της κοινότητας για αναμνηστικά από τους ντόπιους και για να δω την αποικιακού ύφους εκκλησία του χωριού.
Φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
