Λέγεται από πολλούς/ές ότι μπορεί μεν η jazz να είναι εδώ και δεκαετίες ένα διεθνές μουσικό ιδίωμα, αλλά δεν παύει να γεννήθηκε στις ΗΠΑ. Ο γεννημένος στο Όλμπανι της Νέας Υόρκης Vijay Iyer προφανώς το πιστεύει αυτό και με το παραπάνω, καθώς η jazz του δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο αμερικανική και η διαδρομή του πραγματοποιείται στο έδαφος της χώρας του. Αυτό, φυσικά, δεν τον εμποδίζει να επισκέπτεται τακτικά την Ευρώπη για ζωντανές εμφανίσεις ούτε πολύ περισσότερο να έχει εδώ και πολλά χρόνια συμβόλαιο με την πλέον έγκριτη ευρωπαϊκή jazz δισκογραφική εταιρεία, τη γερμανική ECM. Ίσως επειδή από πολύ νωρίς συνέθετε, ο Vijay Iyer ανήκει στη μειονότητα των Αμερικανών jazz μουσικών που δεν ξεκίνησαν με πολλές συνεργασίες. Έκανε λίγες και πολύ σύντομα άρχισε να σχηματίζει δικές του μπάντες. Τα σχήματα που προτιμά είναι το κουαρτέτο και το τρίο, με το τελευταίο να τον εκφράζει μάλλον περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο.
Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε το album «Compassion» και το αξιοσημείωτο είναι ότι δεν ηχογραφήθηκε στα στούντιο της ECM στο Μόναχο ή στις Ιταλικές Άλπεις, αλλά στις ΗΠΑ, στο Μάουντ Βέρνον της Βιρτζίνια, το δεύτερο μετά το «Uneasy» του ’21 με τη νέα σύνθεση του τρίο του. Πριν από όλα πρέπει να πούμε ότι το «Compassion» είναι ένας απολαυστικός jazz δίσκος, μελωδικότατος και «εύκολος» ακόμα και για τους/τις αμύητους/ες στο ιδίωμα ακροατές/ριες. Ο Vijay Iyer συνθέτει και παίζει μια μουσική που σκοπό έχει να προσφέρει αισθητική ικανοποίηση με εξαιρετικής ποιότητας δεξιοτεχνικό παίξιμο. Βασίζεται στη μεγάλη παράδοση των πιανιστών του ρεύματος του bebop, των Oscar Peterson, Bud Powell, Horace Silver, της πολύ ιδιαίτερης περίπτωσης του ανανεωτή Thelonious Monk και πολλών άλλων. Το παίξιμό του είναι πηγαία μελωδικό, πλούσιο, ακόμα και γενναιόδωρο, χωρίς όμως ποτέ να γίνεται φλύαρο, και, τουλάχιστον στους δίσκους του, δεν κάνει ούτε στο ελάχιστο επίδειξη δεξιοτεχνίας, αλλά, αντίθετα, κρατά τα σολιστικά/αυτοσχεδιαστικά μέρη στο απολύτως απαραίτητο, τόσο δηλαδή ώστε να υπηρετεί κάθε κομμάτι και όχι αυτό να μετατρέπεται σε όχημα για το πιάνο του.
Ζωντανή και όχι «μουσειακή» παράδοση
Κάθε παράδοση, όμως, που δεν εξελίσσεται απολιθώνεται και τελικά πεθαίνει. Και ο Vijay Iyer γνωρίζει πολύ καλά ότι το 2024 όχι μόνο δεν είναι δεκαετία του ’50, αλλά και απέχει πάρα πολύ από αυτή. Αυτό φαίνεται ακόμα και στις τέσσερις διασκευές που συναπαρτίζουν με τις δικές του συνθέσεις το περιεχόμενο του «Compassion». Πρώτη είναι το «Overjoyed», η οργανική διασκευή ενός τραγουδιού του Stevie Wonder από τον αείμνηστο Chick Corea, ένας φόρος τιμής και σεβασμού σε μια αληθινή πιανιστική ιδιοφυΐα της jazz. Μετά το «Nonaah», σύνθεση του σαξοφωνίστα και φλαουτίστα Roscoe Mitchell, ιδρυτικού μέλους των εξαιρετικά πρωτοποριακών εκπροσώπων της free jazz Art Ensemble Of Chicago, ο οποίος ήταν και μέντοράς του. Και τέλος το «Free spirits», μια σύνθεση του John Stubblefield για τη σπουδαία jazz πιανίστρια Mary Lou Williams που το ενώνει με ένα απόσπασμα του «Drummer’s song» του Geri Allen, το οποίο είχε ηχογραφήσει ολόκληρο στο προηγούμενο album του, «για τη χαρά και την ικανοποίηση του να το παίξουμε και οι τρεις μαζί», όπως λέει ο ίδιος. Γιατί στο jazz πιάνο τρίο οι άλλοι δύο μουσικοί δεν είναι εκεί μόνο για να συμπληρώνουν τον/την πιανίστα/στρια, αλλά για να τον υποστηρίζουν και ταυτόχρονα να αναπτύσσουν τη δική τους μουσική προσωπικότητα με το παίξιμό τους. Στο κοντραμπάσο, ένα «δύσκολο» όργανο που κυρίως λόγω του όγκου και του βάρους του σπάνια παίζουν γυναίκες, είναι η Μαλαισιανή Linda May Han Oh, η οποία μεγάλωσε στην Αυστραλία. (Η αξία της φαίνεται από το ότι ήδη διδάσκει στο έγκριτο και φημισμένο στον χώρο της jazz Berklee College of Music της Βοστόνης, ενώ, όπως λέει ο Iyer, «με «τροφοδοτεί» μελωδικά τόσο πολύ όσο μόνον εκτελεστές πνευστών το κάνουν συνήθως».) Ο ντράμερ Tyshawn Sorey έχει ήδη μια πολύ σημαντική προσωπική και με εκλεκτές συνεργασίες διαδρομή (και για εκείνον ο Iyer λέει ότι «είναι τόσο ευφυής μουσικός ώστε μπορεί να “δει” τι έρχεται στη συνέχεια ενός κομματιού πριν αυτό συμβεί»). Συνολικά για το τρίο κριτικός των New York Times έγραψε ότι «η επικοινωνία τους πάνω στη σκηνή είναι σχεδόν τηλεπαθητική, με αποτέλεσμα το σύνολο να είναι πολύ μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του».
Ο πενηντατριάχρονος Vijay Iyer έχει, επίσης, σπουδάσει Φιλοσοφία και αρθρογραφεί συχνά για θέματα μουσικής και Πολιτισμού σε ακαδημαϊκά και μη έντυπα και ιστότοπους. Ένας συγκροτημένος μουσικός, αλλά και άνθρωπος, που για τον τίτλο του «Compassion» (συμπόνια, ενσυναίσθηση) λέει ότι «αισθάνομαι πολύ άσχημα για το ότι κάνω μουσική όταν τόσοι άνθρωποι υποφέρουν. Και αυτό εντέλει μετατρέπεται σε κίνητρο για εμάς, για να παίζουμε ολοένα και καλύτερα αλλά και πιο ανθρώπινα». Το «Compassion» είναι ένα λαμπρό δείγμα jazz του σήμερα και ο Vijay Iyer ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της, που σίγουρα μας ετοιμάζει ακόμα πιο όμορφα και ενδιαφέροντα πράγματα στο μέλλον.
