Ο χάρος έχει πολλά ποδάρια.
Το δολάριο, που έχει κατακυριεύσει τον κόσμο τόσο στις διεθνείς συναλλαγές όσο και ως παγκόσμιο αποθεματικό, είναι ένα νόμισμα που κουβαλάει πληθωρισμό, σοβαρές ανασφάλειες και καταναγκασμούς σε όσους το έχουν εμπιστευθεί. Οι δυνάμεις των BRICS έχουν θέσει ως βασική στρατηγική τους στόχευση την απαγκίστρωσή τους από το δολάριο. Δεν έχουμε σκοπό να αποτυπώσουμε σήμερα τον συσχετισμό των δυνάμεων. Ούτε να κάνουμε απολογισμό για το τι σημαίνει η εξάρτηση από το δολάριο για μια σειρά χωρών. Ούτε να αναφερθούμε σε ποιον βαθμό αποτέλεσε εργαλείο για την εκμετάλλευσή τους και τη μεταφορά πλούτου στην καπιταλιστική μητρόπολη. Σήμερα είμαστε υποχρεωμένοι να αναλογιστούμε σε ποια δυναμική οδηγούνται τα πράγματα. Ποια, δηλαδή, θα είναι η εξέλιξη.
Είναι βάσιμη η ισχυρή πιθανότητα να δημιουργηθούν δύο πολύ ισχυρά μπλοκ, τα οποία θα ανταγωνίζονται στην παγκόσμια σκακιέρα. Από τη μία, αυτοί που θέλουν να απαγκιστρωθούν από το δολάριο. Από την άλλη, οι ΗΠΑ, που θα επιδιώκουν να διατηρήσουν την παγκόσμια ισχύ του δολαρίου. Κανείς δεν πρέπει να παραγνωρίζει ότι το δολάριο εξασφαλίζει για τις ΗΠΑ οικονομική ισχύ η οποία αναπαράγεται με πολιτικές και στρατιωτικές εξαρτήσεις. Αυτά είναι λίγο ως πολύ γνωστά, ωστόσο στον διεθνή ορίζοντα καταγράφονται φαινόμενα τα οποία μόνο σταθερότητα και ειρήνη δεν μπορούν να διασφαλίσουν, όπως:
* Η στρατιωτικοποίηση της οικονομίας των μεγάλων δυνάμεων που κυριαρχούν παγκόσμια και στερούν πολύτιμους πόρους από το κοινωνικό κράτος, την καταπολέμηση των ανισοτήτων και από δράσεις για την προστασία του πλανήτη.
* Η διαρκής προσπάθεια επεκτατισμού και επιβολής του νεοφιλελεύθερου προτύπου με το ιδεολόγημα του «τέλους της Ιστορίας». Αυτό όμως έχει ήδη δώσει δείγματα δομικής κρίσης με τις αλλεπάλληλες χρηματοοικονομικές αναταραχές, κυρίως όμως με τη διαρκώς διευρυνόμενη κοινωνική ανισότητα τόσο στο εσωτερικό των καπιταλιστικών χωρών όσο και ανάμεσα σε περιοχές του πλανήτη.
* Η προσπάθεια στρατιωτικού επεκτατισμού των ΗΠΑ διά μέσου του ΝΑΤΟ, του κατ’ ευφημισμό «αμυντικού οργανισμού».
* Η ανοχή σε φαινόμενα γενοκτονίας.
* Η ανοχή στις παραβιάσεις του Διεθνούς Δίκαιου και στην καταπάτηση εδαφικών και κυριαρχικών δικαιωμάτων σε βάρος κρατών-μελών του ΟΗΕ.
* Η αδυναμία του ΟΗΕ να παίξει έναν εξισορροπητικό ρόλο για τη διασφάλιση της ειρήνης στις ήδη φλεγόμενες περιοχές.
* Η αδυναμία των διεθνών οικονομικών οργανισμών, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, να διασφαλίσουν μια ανεκτή εξισορρόπηση στην ανάπτυξη ανάμεσα στις περιοχές του πλανήτη, με αποτέλεσμα να διευρύνονται οι ανισότητες.
Οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και ο Καναδάς επιχείρησαν να καθιερώσουν με απολύτως αδιαφανή διαδικασία τον νεοφιλελευθερισμό ως παγκόσμιο πρότυπο με τις συμφωνίες ΤΤΙΡ και CETA, όμως αυτές ακυρώθηκαν από τις εσωτερικές αντιφάσεις ανάμεσα στις χώρες του δυτικού καπιταλισμού αλλά και από τη μεγάλη αντίδραση των λαών. Αυτά όμως σηματοδοτούν κρίση στρατηγικής. Επίσης, κρίσης στρατηγικής σηματοδότησαν και η απόρριψη της πρότασης του σχεδίου συντάγματος από τους λαούς της Ευρώπης αλλά και η στρατηγική της διαρκούς διεύρυνσης της Ε.Ε. χωρίς τους αναγκαίους όρους θεσμικής και δημοκρατικής εμβάθυνσης των νέων χωρών.
Αυτή ακριβώς η στρατηγική επιλογή οδήγησε στο αντίθετο αποτέλεσμα, με τη συρρίκνωση της Ε.Ε. μετά την αποχώρηση της Βρετανίας και την εγκατάλειψη της Ost Politic του αείμνηστου Μπίλι Μπραντ, που είχε στον πυρήνα της τη δημιουργία μιας «Ευρώπη της ειρήνης και της συνεργασίας», η οποία θα εκτείνεται από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια. Σήμερα οι ηγεσίες της Ε.Ε. συνειδητά έχουν επιλέξει να ακολουθούν ως ουραγός προσδεμένες στο άρμα των ΗΠΑ. Το τίμημα που πληρώνει σήμερα η Ε.Ε. είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού και είναι όχι μόνο σοβαρό, αλλά εγκυμονεί και κινδύνους.
Τέλος, οι αλλεπάλληλες χρηματοοικονομικές κρίσεις, θύμα των οποίων υπήρξε και η Ελλάδα, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μπροστά μας υπάρχουν αδιέξοδα και αναμετρήσεις που θα διαμορφώσουν ένα νέο διεθνές περιβάλλον. Το γεγονός ότι το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό βρίσκεται σε μαζική αμφισβήτηση όχι μόνο από τις χώρες των BRICS αλλά και από χώρες στην υποσαχάρια Αφρική δεν μπορεί να μας αφήνει αδιάφορους. Κι αυτό διότι στον σχεδιασμό τους υπάρχουν η δημιουργία διεθνών αναπτυξιακών-χρηματοοικονομικών οργανισμών ώστε να απαγκιστρωθούν από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα (ένα είδος αντι-ΔΝΤ) αλλά και η δημιουργία ψηφιακού νομίσματος. Όλα αυτά σηματοδοτούν αλλαγές στην παγκόσμια ισορροπία.
Ο Στέφανος Κασσελάκης διατύπωσε την άποψη ότι στην πολιτική χρειαζόμαστε ενσυνείδηση, εντιμότητα και επιστημονική επάρκεια. Μακάρι αυτές οι ιδιότητες να ήταν αρκετές. Στην πολυπλοκότητα των κοινωνικών και πολιτικών αντιφάσεων σε εθνικό αλλά κυρίως σε διεθνές επίπεδο είναι απολύτως αναγκαία τα μαθήματα της Ιστορίας και η δυνατότητα να προβλέπουμε τα μελλούμενα. Είναι αυτό που λέμε πολιτική διορατικότητα. Αν σήμερα δεν αντιληφθούμε ότι μπαίνουμε σε μια νέα φάση μεγάλων συγκρούσεων, φάση όπου «ο χάροντας παραμονεύει», φάση πολεμική και εν δυνάμει σφοδρών περιφερειακών ή και γενικευμένων θερμών αναμετρήσεων, τότε δεν θα είμαστε απλώς πολιτικά αναλφάβητοι, θα είμαστε πολιτικά και κοινωνικά ανεπαρκείς και πιθανόν επικίνδυνοι.
* Ο Στέλιος Παππάς είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
