Ο ρόλος του Αχιλλέα Μαδρά, αυτού του τρομερού Κωνσταντινουπολίτη ηθοποιού που βρέθηκε στον θίασο της Σάρα Μπερνάρ και έγινε πρωτοπόρος του ελληνικού κινηματογράφου, λες και είναι γραμμένος στα μέτρα του. «Οι κωμικοί» του Σάκη Σερέφα σε σκηνοθεσία Δημήτρη Πιατά, που παρουσιάζονται στο ΚΘΒΕ, όπου πρωταγωνιστεί, ακουμπούν το κέντρο των ενδιαφερόντων του. Και όχι τυχαία, αφού πολύ συχνά ο ίδιος ερευνά και γράφει στην ΑΥΓΗ και στα βιβλία του για τις απαρχές του ελληνικού θεάτρου, διεισδύει στην ιστορία του, επιμένοντας να ανασύρει από τη λήθη πρόσωπα, γεγονότα, συμπεριφορές που σήμερα σπανίζουν. Ο Πάνος Σκουρολιάκος έχει «ψηθεί» στην τέχνη του και επιμένει να νοιάζεται για τους συναδέλφους του. Ηθοποιός με ευρεία ερμηνευτική γκάμα, πολίτης με ιδιαίτερες κοινωνικές ευαισθησίες και μακρά διαδρομή στον στίβο της Αριστεράς, θεατράνθρωπος με περγαμηνές αλλά και ερευνητική ματιά, μέσα απ’ αυτή την παράσταση κοιτάει το θέατρο κατάματα και κλείνει το μάτι σε μια γοητευτική, περιπετειώδη και αξιοζήλευτη διαδρομή. Κουβεντιάζοντας για τους «Κωμικούς», μας θυμίζει την ιστορία του θεάτρου στο φόντο της Ιστορίας του τόπου και τη σημασία της μνήμης, μιλάει για τους σκαπανείς της τέχνης του. «Για εμάς, τους θεατρίνους, οι παλιότεροι ομότεχνοί μας είναι πρόσωπα σεβαστά κι αγαπημένα. Κάτι σαν τους οσίους ή τους αγίους της Εκκλησίας μας» επισημαίνει και μιλάει, επίσης, για το θέατρο και τον κινηματογράφο, για τον ηθοποιό που, εκτός από φως, σημαίνει και πολλά άλλα πεζά και σκληρά, για τον ρόλο και τη θέση του συναφιού στην εποχή της ατάκας και των social meedia, για τη δική του διαδρομή στο θέατρο και στην πολιτική, για τη θητεία του ως πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και σε άλλες θεσμικές θέσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Κυρίως δεν παραλείπει να υπογραμμίσει ότι «οι εξουσίες συνομιλούν με τους ανθρώπους της Τέχνης μόνον όταν έχουν να κερδίσουν από αυτούς. Σε αντίθετη περίπτωση, ναι, τους γυρίζουν την πλάτη».
Ο σκηνοθέτης της παράστασης, ο Δημήτρης Πιατάς,, μιλάει για ένα «έπος της προπολεμικής κωμωδίας». Πώς αποτυπώνονται στην παράσταση το σινάφι σας, η κοινωνική και ιστορική καθημερινότητα της εποχής;
Μέσω της παράστασής μας πάνω στο έργο «Οι κωμικοί» των Πιατά -Σερέφα περνούν το τοπίο, το κλίμα, οι χαρές και τα βάσανα, καθώς και άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το σινάφι των θεατρίνων. Μιλάω για αντιπαραθέσεις, ανταγωνισμούς, αγάπη, συνεργασία, ρίξεις και τόσα άλλα που τα συνάντησα και εγώ στον χώρο του θεάματος από την πρώτη στιγμή που μπήκα σε αυτό μέχρι και σήμερα, πολλά-πολλά χρόνια από τότε. Βλέπουμε στο έργο τη ζωή τους, την καθημερινότητα σε ένα περιβάλλον όπου ο ή η θεατρίνος/θεατρίνα ήταν σχεδόν συνώνυμο της ανηθικότητας. Όμως βλέπουμε και τη συμμετοχή των θεατρίνων στους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες. Τη συμμετοχή τους στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία και το τίμημα που πλήρωσαν κι αυτοί, όπως οι άλλες κοινωνικές ομάδες. Υπήρχε, άλλωστε, και προηγούμενο με τους ακόμα πιο παλιούς θεατρίνους που πήραν μέρος στην Επανάσταση του ’21.
Ο Γιάννης Βαρβέρης σε είχε χαρακτηρίσει «αμφίβειο» για το ερμηνευτικό εύρος σου. Στους «Κωμικούς» πώς ξεδιπλώνεται;
Η δουλειά του θεατρίνου προϋποθέτει έρευνα, εξέλιξη, τόλμη στις επιλογές. Τόσο ρεπερτορίου όσο και στον τρόπο ερμηνείας. Θεωρώ ότι πρέπει να δοκιμάζει κανείς και να εξελίσσεται. Αλίμονο αν μένει σε ένα είδος θεάτρου, σε ένα είδος ρόλων, σε μια τυπολογία. Γιατί αυτή η τυποποίηση σημαίνει και το τέλος του ταξιδιού στο θέατρο. Αξία έχουν η αναζήτηση, η έκπληξη και η φανατική υποστήριξη νέων ερμηνευτικών κωδίκων και προτάσεων.
Μια τέτοια επιλογή μου ήταν και η απόφασή μου να συμμετέχω σε αυτή την παράσταση, παίζοντας τον ρόλο του Αχιλλέα Μαδρά, ενός αληθινά ποιητικού πλάσματος που υπήρξε από τους πρωτοπόρους της δημιουργίας του κινηματογράφου στο νεαρό τότε ελληνικό κράτος, στις αρχές του 20ού αιώνα. Η φιλία και η συνεργασία μας εδώ και πολλά χρόνια με τον Δημήτρη Πιατά έκαναν τη συμμετοχή μου σε ένα θεατρικό εγχείρημα άκρως ενδιαφέρουσα και εν πολλοίς… αναπόφευκτη!
Πού συναντιέσαι μ’ αυτούς τους ξεχασμένους συναδέλφους σου;
Δυστυχώς, από τη δουλειά μας στο θέατρο, μένει και στο κοινό και σ’ εμάς μια στιγμιαία ανάμνηση. Πάνω στο σανίδι η δημιουργία μας εξαερώνεται άμα τη εμφανίσει. Στον κινηματογράφο η κατάθεσή μας μένει καταγεγραμμένη, αλλά δεν είναι παρά το αποτύπωμα μιας στιγμής. Στο θέατρο κάθε παράσταση είναι ζωντανή και διαφοροποιείται κρυφά και μυστικά κάθε βράδυ, αναλόγως της διάθεσης του θεατή. Αναλόγως της κρυφής ή φανερής «συνωμοσίας-συνομιλίας» θεατρίνου-κοινού. Με τους παλιούς ξεχασμένους, όπως λες, συναδέλφους μου συναντιέμαι στις παρακαταθήκες που άφησαν. Στους δρόμους που άνοιξαν με κόπο σαν γνήσιοι σκαπανείς της τέχνης μας. Συναντιέμαι στις δυσκολίες που αντιμετωπίζω, και τις οποίες σε μεγαλύτερο βαθμό αντιμετώπιζαν κι αυτοί. Για εμάς, τους θεατρίνους, οι παλιότεροι ομότεχνοί μας είναι πρόσωπα σεβαστά κι αγαπημένα. Κάτι σαν τους οσίους ή τους αγίους της Εκκλησίας μας.
Εσύ, αλήθεια, πώς μπλέχτηκες μ’ αυτό το σινάφι, πώς έγινες ηθοποιός;
Σε όλη μου τη ζωή δεν θυμάμαι να θέλω κάτι άλλο από το να γίνω ηθοποιός και να ανέβω στο σανίδι. Έκανα σπουδές στα Οικονομικά, στην ΑΣΟΕΕ, έτσι για τους τύπους και στην πραγματικότητα αφιερώθηκα στην τέχνη μου φανατικά έως σήμερα.
Πολύ συχνά στα κείμενά σου αναφέρεσαι στην περίοδο των απαρχών του θεάτρου, στους καλλιτέχνες, στο πολιτιστικό της απόθεμα. Γιατί τα ξεχνάμε όλα αυτά;
Μελετώντας κανείς την ιστορία του θεάτρου παγκόσμια αλλά και στη χώρα μας, βλέπει πως οι εποχές παρουσιάζουν πάνω κάτω το ίδιο πρόσωπο. Πάντα υπήρχε το εύκολο, πολλές φορές κακόγουστο ή και «φθηνό ποιοτικά» θέατρο και ταυτόχρονα υπήρχε και το θέατρο της αναζήτησης, της προσπάθειας να συνομιλήσει εσωτερικά με τον θεατή, το θέατρο που αποζητά την ποιότητα. Υπάρχει, όμως, και η δήθεν ποιότητα ομοτέχνων ανίκανων ποιοτικά, που καμώνονται τους «ποιοτικούς». Αυτούς τους τελευταίους τους εκτιμώ λιγότερο από τους συνειδητά κακόγουστους.
Στην εποχή της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας η παράσταση «Οι κωμικοί» μας γυρνάει πίσω στον χρόνο, στις απαρχές του βωβού κινηματογράφου. Πιστεύεις ότι είναι αναγκαίο να κοιτάμε πού και πού αυτό το παρελθόν; Έχει να διδάξει κάτι εσάς, τους καλλιτέχνες;
Μα δεν είμαστε παρά γεννήματα του παρελθόντος. Για να ανεβάσουμε εμείς σήμερα τον «Προμηθέα Δεσμώτη», δεν μπορεί να αγνοήσουμε τον Άγγελο Σικελιανό και την Εύα Πάλμερ που ανέβασαν αυτό το αριστούργημα του Αισχύλου το 1927, χωρίς να υπάρχει προηγούμενο παραστασιακών στοιχείων του έργου για πολλούς αιώνες. Το παρελθόν μας διδάσκει την Ιστορία μας και την ιστορία του θεάτρου, και μας επισημαίνει τι δεν πρέπει να κάνουμε. Από τα λάθη, άλλωστε, των άλλων μαθαίνουμε πολλά στο θέατρο.
Στην εποχή που πολλοί από τους συναδέλφους σας κυνηγάνε την ατάκα και την εφήμερη δόξα τι θέση και ποιον ρόλο έχουν η εγγραμματοσύνη, η πνευματικότητα, μια πιο ρηξικέλευθη ματιά στον κόσμο;
Το κυνήγι της ατάκας, όπως λες, η πρόσκαιρη δημοσιότητα γοητεύουν τους πάντες και όχι μόνο τους ηθοποιούς. Δες στην τηλεόραση πόσων λογιών άνθρωποι προσπαθούν να καταγραφούν ως διάσημοι. Βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, άλλωστε, στα τόσο πολλά τηλεοπτικά κανάλια, καθώς και στα πάμπολλα εργαλεία επικοινωνίας που υπάρχουν: TikTok, facebook, Instagram κ.λπ. Τώρα έχουμε και τους influencer, αγνώστου εργασίας συνανθρώπους μας, που μας προκαλούν να τους αποδεχθούμε, να καθρεφτισθούμε στον καθρέφτη τους και να τους μοιάσουμε. Από την άλλη, την εγγραμματοσύνη και την πνευματικότητα, ένα έργο τέχνης δεν πρέπει να τις επικαλείται ή να τις φωνάζει. Εάν ενυπάρχουν στην τέχνη μας, αυτή αγκαλιάζει τον θεατή, ανεξαρτήτως προέλευσης ή επιπέδου.
Και τότε και σήμερα, πάντως, οι καλλιτέχνες, λίγο ως πολύ, δεν καλοπερνάτε. Γιατί θεωρείς ότι η κεντρική πολιτική σκηνή γυρίζει μονίμως τις πλάτες και στον Πολιτισμό και στους ανθρώπους του;
Η αλήθεια είναι πως όταν η Τέχνη γίνεται επάγγελμα, θα πρέπει να την αποδεχθούμε ως επάγγελμα πολυτελείας. Δεν είναι εύκολη η επιβίωση εδώ. Και αν κάποιοι ολίγοι ξεχώρισαν και πλούτισαν, η μεγάλη πλειοψηφία παραμένει φτωχή και αγωνίζεται σκληρά για τον επιούσιο. Οι εξουσίες, πάλι, συνομιλούν με τους ανθρώπους της Τέχνης μόνον όταν έχουν να κερδίσουν από αυτούς. Σε αντίθετη περίπτωση, ναι, τους γυρίζουν την πλάτη.
Εχεις βρεθεί σε θεσμικές θέσεις. Τι πιστεύεις ότι δεν γίνεται καλά στον τομέα του Πολιτισμού;
Λείπει το μακροπρόθεσμο σχέδιο. Η κατάσταση στον Πολιτισμό δεν αλλάζει από τη μία στιγμή στην άλλη. Χτίζεται αργά, σταθερά, με συνέπεια και όραμα. Οι κυβερνήσεις που αλλάζουν, όμως, έρχονται με τη νεοπλουτίστικη πεποίθηση του αλάνθαστου να αλλάξουν τα πάντα. Όμως έχουμε ανάγκη από πολιτιστικούς θεσμούς που θα γίνονται σεβαστοί από τους πρόσκαιρους κυβερνήτες και θα λειτουργούν σε βάθος χρόνου. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, υπάρχει πενία θεσμών, σεβασμού στους ανθρώπους του Πολιτισμού και διακομματικής συνεννόησης.
Ως βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ στο παρελθόν, αλλά και από άλλες θεσμικές θέσεις στην αξιωματική αντιπολίτευση, πώς θεωρείς ότι οφείλει να χειρονομεί η Αριστερά, ο προοδευτικός κόσμος στον Πολιτισμό;
Και όλα αυτά τα χρόνια (από το 1989) στον Συνασπισμό και ως βουλευτής (2015-2023) δούλεψα με βάση τις διαχρονικές θέσεις μας για τον Πολιτισμό. Και ως συντονιστής της ΕΠΕΚΕ Πολιτισμού και ως τομεάρχης και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού. Θέσεις είχαμε. Διάθεση είχαμε. Ωραία! Να απαντήσουμε, λοιπόν. Σεβαστήκαμε τις διακηρύξεις μας ή καθένας υπουργός Πολιτισμού γοητευόταν από το προσωπικό του όραμα, αγνοώντας τους βουλευτές αλλά και τους άλλους συντρόφους που δούλευαν σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα; Σε ονοματολογία δεν θα μπω.
Εντέλει, ηθοποιός σημαίνει φως;
Ναι. Αλλά σημαίνει και φως, νερό, ρεύμα, ενοίκιο, τροφή, που η έλλειψή τους αδυνατίζει αυτό το έρμο το φως, ρε γαμώτο!
