Ένα ολοκληρωμένο αφιέρωμα στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού εγκαινιάστηκε χθες, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, στο Παγκράτι. Αφιερωμένη στο πρωτοποριακό αυτό κίνημα, όπως άνθισε στα παράλια της Μεσογείου, η έκθεση παρακολουθεί την εξέλιξη των Paul Signac, Henri-Edmond Cross, Maximilien Luce και Theo Van Rysselberghe προς μια ζωγραφική πιο ελεύθερη και πιο τολμηρή, όπως επισήμαναν κατά τη χθεσινή συνέντευξη Τύπου οι επιμελήτριες της έκθεσης η Μαρίνα Φερέτι Μποκιγιόν, επίτιμη επιστημονική διευθύντρια του Μουσείου Ιμπρεσιονισμού του Ζιβερνί, και η Μαρία-Κουτσομάλλη Μορό, υπεύθυνη συλλογής του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
Η γέννηση του νεοϊμπρεσιονισμού
Ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή. Στις 29 Μαρτίου 1891 ο Georges Seurat πεθαίνει αιφνίδια σε ηλικία 31 ετών. Μετά την απώλεια του θεμελιωτή του νεοϊμπρεσιονισμού, τα άλλη μέλη της ομάδας, συγκεκριμένα οι Paul Signac, Henri-Edmond Cross, Maximilien Luce και Theo Van Rysselberghe, αισθάνονται ορφανοί. Πολλοί κριτικοί τέχνης και φίλοι ζωγράφοι, μεταξύ τους και ο Camille Pissarro, προαναγγέλλουν το επικείμενο τέλος αυτού του καλλιτεχνικού κινήματος, το οποίο ερμηνεύουν -λανθασμένα- σαν ένα εφήμερο και ατίθασο παρακλάδι του ιμπρεσιονισμού. Στην πραγματικότητα, ο θάνατος του Georges Seurat επισφραγίζει μόνο το κλείσιμο του πρώτου κεφαλαίου του νεοϊμπρεσιονισμού. Ένα δεύτερο κεφάλαιο θα ανοίξει πολύ σύντομα μακριά από το Παρίσι, στις ακτές της Μεσογείου, και ο Paul Signac, επικεφαλής πλέον της ομάδας, την οδηγεί προς νέους ορίζοντες, τόσο γεωγραφικούς όσο και καλλιτεχνικούς.
Ο όρος «νεοϊμπρεσιονισμός» προτάθηκε αρχικά από τον Γάλλο κριτικό τέχνης Felix Feneon, ο οποίος θέλησε να κάνει τον συσχετισμό με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού τονίζοντας παράλληλα με το πρόθεμα «νεο-» τους διαχωρισμούς ανάμεσα στις δύο τάσεις. Ο όρος επικράτησε έναντι του χαρακτηρισμού division («διαίρεση» ή «ντιβιζιονισμός») που υπερασπιζόταν ο Paul Signac, όπως και έναντι του όρου «πουαντιγισμός», που άρχισε σταδιακά να εμφανίζεται στις εφημερίδες, αλλά κρίθηκε ακατάλληλος από τους καλλιτέχνες του κινήματος, καθώς περιέγραφε αποκλειστικά τη διαδικασία.
Από τις ακτές της Μεσογείου
Η παρούσα έκθεση είναι αφιερωμένη στον νεοϊμπρεσιονισμό όπως άνθισε στα παράλια της Μεσογείου. Παρακολουθεί την εξέλιξη των Paul Signac, Henri-Edmond Cross, Maximilien Luce και Theo Van Rysselberghe προς μια ζωγραφική πιο ελεύθερη και πιο τολμηρή. Η παλέτα αυτών των καλλιτεχνών, εραστών των καθαρών χρωμάτων, γίνεται ολοένα πιο σφριγηλή και ζωντανή, απεικονίζοντας με τον πιο εύγλωττο τρόπο τα λόγια συγγραφέων που είχαν περιπλανηθεί πριν από αυτούς σε εκείνη την απόρθητη ακόμη ακτογραμμή: των Guy de Maupassant, Stendhal, Theodore de Banville.
Ο πρώτος που ανακαλύπτει τις μεσογειακές ακτές, το 1883, και επιδιώκει να τις αποτυπώσει στη ζωγραφική του, είναι ο Henri-Edmond Cross. Αναζητώντας κάποιο απομονωμένο μέρος που να έχει γλιτώσει από την επέλαση της βιομηχανίας και του τουρισμού, το 1891 εγκαθίσταται στο Καμπασόν, κοντά στο Λαβαντού, και κατόπιν οριστικά στο Σεν-Κλερ. Το 1892 τον ακολουθεί ο Paul Signac, ο οποίος ονειρεύεται να ζει μακριά από το Παρίσι για κάποιο μέρος του χρόνου και διαλέγει το Σεν-Τροπέ, ένα μικρό λιμάνι ψαράδων εκείνη την περίοδο. Τόση είναι η μαγεία που ασκεί στους δύο ζωγράφους εκείνη η προφυλαγμένη ακόμη φύση, ώστε δεν αργούν να πείσουν τους φίλους τους Maximilien Luce και Theo Van Rysselberghe να τους ακολουθήσουν στις θερινές διαμονές τους, οι οποίες θα τους προσφέρουν έμπνευση και ανάπαυση.
Τα έργα εκείνης της πρώτης μεσογειακής περιόδου αποκαλύπτουν μια ομάδα καλλιτεχνών έτοιμη να συνεχίσει τη νεοϊμπρεσιονιστική περιπέτεια παρά τις δυσκολίες και τις επικρίσεις. Με τον τρόπο του ο καθένας, απομακρύνονται βαθμιαία από τη διδασκαλία του Georges Seurat και αφήνουν να εκδηλωθεί ορμητικά πάνω στον καμβά μια ζωγραφική όλο και πιο υποκειμενική. Έτσι, επιτρέπουν στην ντιβιζιονιστική τεχνική να απαλλαγεί από την κατεξοχήν άκαμπτη πλευρά της και να ξεδιπλωθεί με πρωτοφανές σφρίγος.
Oι προαναγγελθείσες επαναστάσεις
Περνώντας μπροστά από τους πίνακες, ανακαλύπτουμε το Λαβαντού, την Κολιούρ, το Κασί, το Σεν-Τροπέ, την Αντίμπ, τη Μασσαλία, την Καβαλιέρ, το Αγκέ, το Αντεόρ, κατόπιν τη Βενετία και την Κωνσταντινούπολη. Αυτό το ταξίδι μας δίνει την ευκαιρία να ακολουθήσουμε την εικαστική διαδρομή του κάθε καλλιτέχνη. Βλέπουμε έτσι τον Paul Signac και τον Henri-Edmond Cross να μένουν πιστοί στη νεοϊμπρεσιονιστική τεχνική -ή στον «ντιβιζιονισμό»- μέχρι το τέλος της ζωής τους, σε αντίθεση με τον Maximilien Luce και τον Theo Van Rysselberghe, οι οποίοι απομακρύνονται σταδιακά από αυτή. Νέοι καλλιτέχνες, όπως οι Henri Matisse, Henri Manguin και Louis Valtat, θα πειραματιστούν πάνω σ’ αυτή την τεχνική με περισσότερη ή λιγότερη ενδελέχεια, αλλά και με μια ανεξαρτησία πνεύματος που προαγγέλλει επερχόμενες επαναστάσεις.
Info
Ο νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου
Διάρκεια: 10 Ιανουαρίου-7 Απριλίου 2024
Ωρες λειτουργίας: Καθημερινά 11 π.μ.-3 μ.μ. και 6-9 μ.μ., Δευτέρα 11π.μ.-3 μ.μ. Δευτέρα απόγευμα και Τρίτη κλειστά
Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Ερατοσθένους 13, Αθήνα
