Θέλησαν να απελευθερώσουν τον κόσμο «από το επιτηρητικό βλέμμα της κοινής λογικής». Να αφυπνίσουν, αφουγκραζόμενοι τους τριγμούς των ανερχόμενων ολοκληρωτισμών, τις τραυματισμένες και παραλυμένες από τη φρίκη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τον τρόμο της ανεργίας και της φτώχειας συνειδήσεις των πολιτών.
Οι εκφραστές του κινήματος του σουρεαλισμού, υπό την ηγετική μορφή του ψυχίατρου και λογοτέχνη Αντρέ Μπρετόν, επιχείρησαν να δέσουν το ασυνείδητο και τη ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόιντ με το όραμα για την πολιτική και πολιτισμική επανάσταση. Χρησιμοποιώντας «μια γλώσσα εσωτερική» και αυθόρμητη, απαλλαγμένη από την ωφελιμιστική χρήση της, έτσι ώστε τα επιμέρους στοιχεία της να μπορούν αυτόνομα και συλλογικά να δράσουν μέσα σε από ανοίκειους και απρόβλεπτους συνειρμούς, ικανούς να σπάσουν τις καθιερωμένες συμβατικές αλυσίδες της σκέψης.
Η επήρειά τους, παρά την αποστροφή πολλών από τον «αυτοματισμό» και τη διάσπαση της ομάδας, υπήρξε καθοριστική όχι μόνο για την ποίηση, αλλά και για τις πλαστικές τέχνες, ανοίγοντας νέους δρόμους ελευθερίας της έκφρασης.
«Ο άνθρωπος της άμμου και το διαλυτό ψάρι»
Η έκθεση που προβάλλεται στην γκαλερί 3Portes, στα Γιάννενα, υποβάλλει εξαρχής τον θεατή, με το ζευγάρωμα στον τίτλο της δύο αλλοπρόσαλλων σε μια πρώτη ανάγνωσή τους εικόνων, στο σύμπαν της μαγικής τέχνης του σουρεαλισμού. Συνδέοντας την καθιερωμένη στα παραμύθια και αργότερα στη φανταστική λογοτεχνία της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης μορφή που ρίχνει άμμο στα μάτια των παιδιών για να αποκοιμηθούν μέσα σε όνειρα και εφιάλτες με το σημαίνον στη φανταστική, βυθισμένη σε έναν κυκεώνα μεταμορφώσεων αυτοβιογραφία του Μπρετόν «διαλυτό ψάρι», του διαλυτού στην αχαλίνωτη σκέψη του ανθρώπου.
Σε αυτό το σύμπαν εντάσσεται απόλυτα και ο ανοίκειος «μπρετονικός» διάλογος των έργων των Κωνσταντίνου Λαδιανού και Γιάννη Κόκκαλη, των κατασκευασμένων και πλασμένων με εντελώς διαφορετικά υλικά και με διαφορετικές μορφές της τέχνης. Διαβάζουμε τις ρεαλιστικά γραμμένες με έμφαση στη λεπτομέρεια του σχεδίου, με την αυγοτέμπερα της βυζαντινής αγιογραφίας πάνω σε ξύλο, ανθρώπινες φιγούρες του Λαδιανού, γυναίκες σε στάση επιφυλακής, σαν αγρίμια, με όλα των ειδών τα φρούτα βαλμένα σε πιατέλες μπροστά τους να δείχνουν τη γονιμότητά τους. Άντρες, σμιλεμένους με τον χρωστήρα του σαν αρχαία γλυπτά, να προβάλλουν τον απροκάλυπτο ναρκισσισμό τους. Τοποθετούνται με μια παραδοσιακή προοπτική σε τοπία μυστικιστικά, άγρια και εκρηκτικά, σαν εκείνα του Νταλί, πλαισιωμένα με ζώα και πτηνά με ανθρώπινη έκφραση και τους πλανήτες να αιωρούνται χρυσαφιοί. Δηλώνουν την «ανομολόγητη», μαγική ενότητα χλωρίδας και πανίδας.
Αντικρίζουμε στα «μπουντουάρ» του τα οργιώδη, σαν τις επιθυμίες μας, μεταλλικά φυτά του.
Οδηγούμαστε από τα σχεδιασμένα με τον τρόπο των μικρών παιδιών μεγάλα κεντητά του μάτια με τσίνορα ηλιαχτίδες στις μινιμαλιστικές φόρμες των γλυπτών του Κόκκαλη. Εκεί όπου η τεχνολογία και οι μηχανισμοί της συναντούν την Τέχνη και η αρχετυπική και αγαπημένη των σουρεαλιστών μορφή του αυγού κυριαρχεί.
Τη βλέπουμε εγκλωβισμένη μέσα σε μεταλλικά, ρυθμικά πλέγματα ή σε γυάλινα πλαίσια, τραυματισμένη από τις έλικες που ο καλλιτέχνες ενσωματώνει στο κέλυφός τους, και θυμίζουν από μακριά μάτια, κινούνται και φωτίζονται με τη βοήθεια φωτοκυττάρων όταν τα πλησιάζουμε και φοβόμαστε μην σπάσουνε.
Μετατρέπονται έτσι σε σύμβολα του ευάλωτου της ύπαρξης αλλά και σε φορείς της ακατάβλητης από το βιομηχανικό άνθρωπο ενέργειάς της. Συναντιούνται έτσι αναπάντεχα και συνομιλούν «υπέρλογα» με τα πληθωρικά, μαγικά τοπία του Λαδιανού. Σε μια εποχή όπου η ειρηνική συνύπαρξη πληγιάζεται καθημερινά και λοιδορείται απροκάλυπτα από την κυρίαρχη κερδοσκοπική και φιλοπολεμική «λογική». Σε μια γκαλερί που, όπως δηλώνει η συνιδρύτριά της Sophie Fardella στο κείμενο του καταλόγου, «αναζητά τις γόνιμες αποκλίσεις και αγκαλιάζει τις διαφορές που βοηθούν στην υπέρβαση της σκληρής ομοιομορφίας».
Info:
Γιάννης Κόκκαλης, Κωνσταντίνος Λαδιανός «Le Marchand de Sable et le Poisson Soluble»
Επιμ.: Sophie Fardella και Τάσος Καλιακάτσος
γκαλερί 3Portes, Αραβαντινού 5, Ιωάννινα
Διάρκεια έκθεσης: 23 Δεκεμβρίου 2023-24 Φεβρουαρίου 2024
Ωρες λειτουργίας: Δευτ./Τετ. 10 π.μ.-2 μ.μ., Τρ./Πεμπ./Παρ. 10 π.μ.-2 μ.μ. και 6-8 μ.μ. Σαβ. 12-3 μ.μ.
