Κινηματογραφική ταινία και αφίσα: μια σχέση συνάρτησης. Έτσι και το φετινό 11ο Φεστιβάλ Χανίων, πέραν των προβολών ταινιών και ντοκυμαντέρ φιλοξενεί στο Πνευματικό Κέντρο της πόλης 4 εκθέσεις κινηματογραφικής αφίσας, φωτογραφίας και κινηματογραφικών ντοκουμέντων που αφορούν το παρελθόν και το παρόν του σινεμά.
Τιμώμενα πρόσωπα: ο σκηνοθέτης Κώστα Φέρρης,ο σχεδιαστης γραφιστικής τέχνης Δημήτρης Αρβανίτης, ο σκηνοθέτης Φατίχ Ακίν και η αείμνηστη Μαρία Κάλλας για την μια και μοναδική της συμμετοχή ως ηθοποιού στην ταινία «Μήδεια».
Την έκθεση επιμελήθηκε ο ηθοποιός και καλλιτεχνικός διευθυντής εκθέσεων και επιμελητής εκδόσεων του Φεστιβάλ Λευτέρης Λαμπράκης. «Η αφίσα θα αποτελεί το ντοκουμέντο της παραγωγής ακόμη και αν χαθεί η πρωτότυπη κόπια της ταινίας. Οι κινηματογραφικές αφίσες αποτελούσαν για μεγάλη περίοδο το μοναδικό επικοινωνιακό όχημα των ταινιών.
Η επιδραστική εικονογραφία τους, οι βελτιώσεις των μεθόδων τυπογραφικής αναπαραγωγής και η εμφάνιση των προσώπων των σταρ άφησαν παρακαταθήκη για τα επόμενα χρόνια του κινηματογράφου. Παρέδωσαν μαθήματα σύνθεσης και σχεδιασμού και έκαναν ευτυχείς τους μανιώδεις συλλέκτες. Φαντάζομαι ότι το βασικό στοιχείο του κινηματογράφου, οι κινούμενες εικόνες, θα αντικαταστήσουν τις «ακίνητες» εικόνες των αφισών και θα ξεπεράσουν τις συμβατικές διαστάσεις του χαρτιού. Θα ίπτανται ανάμεσά μας και θα μας ατενίζουν πάνω από τα κεφάλια μας , ως άυλες δράσεις και ολογράμματα» τα λόγια του Δημήτρη Αρβανίτη, τυπωμένα σε χαρτί, στον πρώτο όροφο του Πνευματικού Κέντρου Χανίων όπου εκτίθενται 50 αφίσες που σχεδίασε ο ίδιος για την επικοινωνία κινηματογραφικών ταινιών.
Η πρωτότυπη αφίσα για την ταινία «Γαλάζιο Φόρεμα» του Γιάννη Διαμαντόπουλου /παραγωγή 2005 ,φιλοξενείται στο Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών στο Παρίσι. Πόσοι από μάς γνωρίσουν ότι η αφίσα της ταινίας «Ρεμπέτικο» του Κώστα Φέρρη, φιλοτεχνήθηκε από τον Δημήτρη Αρβανίτη; Πόσοι από μας γνωρίζουν ότι η αφίσα από την ταινία « Γρηγόρης Λαμπράκης/ Οι ιδέες δεν δολοφονούνται» του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου( μαραθώνιος μιας ημιτελούς άνοιξης / παραγωγή 2014 ) φιλοτεχνήθηκε από τον Δημήτρη Αρβανίτη; Εικαστικός που είναι ταυτισμένος με τις αφίσες του Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Μια γωνιά αφιερωμένη και στους δύο : αξίες ανεκτίμητες. Πόσοι από εμάς δεν είχαμε κορνιζαρισμένη την αφίσσα «Ταξίδι στα Κύθηρα» στο φοιτητικό μας δωμάτιο; «Trilogy the weeping Meadow» , «The dust of time’ , “The suspended step of the stork”, αφίσες στα αγγλικά γιατί ο Θ. Αγγελόπουλος ήταν «παγκόσμιος».
Τα περισσότερα ντοκυμαντέρ του σεμνού και αθόρυβου Σταύρου Ψυλλάκη, μας συστήθηκαν με τις αφίσες του Δημήτρη Αρβανίτη που είχε τον σχεδιασμό , την τεχνική επεξεργασία και τους τίτλους («Οφειλή», «Αποχαιρετισμός» «Για χωρίς λόγους», «ο Ανθρωπος που ενόχλησε το σύμπαν»). Σε μια τηλεοπτική οθόνη προβάλλονται όλες οι κινηματογραφικές αφίσες ενώ επίσης ο επισκέπτης μπορεί να δει τις αφίσες που δημιούργησε για το Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ και Κινηματογράφου στην Θεσσαλονίκη, την Χαλκίδα , το Μόντρεαλ. Επίσης ο Δημήτρης Αρβανίτης σχεδίασε και την αφίσα του 11ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Χανίων.
«Οι αφίσες του Δημήτρη Αρβανίτη που θυμάμαι περισσότερο είναι αυτές που αναφέρονται σε τζαζ και πολιτική. Λόγου χάριν, θυμάμαι τις αφίσες για την συναυλία του Κιθ Τζάρετ στον Λυκαβηττό και για τον Μάιλς Ντέιβις. Και στις δυο αφίσες φαίνεται η μετατροπή της γραμμικής εικόνας σε σχέδιο, διατηρώντας την έκφραση του εικονιζόμενου προσώπου. Και πάνω στο γραμμικό πρόσωπο μια συμβολική πινελιά, μια εννοιολογική προσθήκη που σφραγίζει το πρόσωπο: η τρομπέτα σαν φτερό στο καπέλο, τα χέρια στα πλήκτρα του πιάνου.Ο τρομπετίστας Ντέιβις, ο πιανίστας Τζάρετ, σημαίνοντα διακριτικά, ψυθυριστά» ο σχολιασμός του δημοσιογράφου και πρώην υπουργού Πολιτισμού Νίκου Ξυδάκη, σε ένα μπάνερ της έκθεσης.
Οι αφίσες συνομιλούν με τρείς κινηματογραφικές μηχανές της δεκαετίας του ‘50 και μια γερμανική μονταζιέρα της δεκαετίας του ‘60, από την προσωπική συλλογή του Λευτέρη Λαμπράκη. Στην είσοδο του Πνευματικού Κέντρου , ο επισκέπτης θα παρατηρήσει να εκτίθενται για πρώτη φορά επαγγελματικές κινηματογραφικές μηχανές προβολής που ήταν άλλες «σταθερές» σε κινηματογράφους της Γερμανίας, άλλες «περιοδεύουσες» σε γερμανικές πόλεις τις δεκαετίες του ’30 και του ’40 και κάποιες παρέμειναν μάχιμες αν και υπερήλικες να υπερασπίζονται την 7η τέχνη μέχρι και το 2012.
Πριν ο επισκέπτης κατέβει στις σκάλες για να ξεναγηθεί στην ιστορία του εμβληματικού «Ρεμπέτικου» , τα μάτια του καρφώνονται στις αφίσες της κινηματογραφικής ταινίας «Όλα είναι δρόμος» του Παντελή Βούλγαρη, ο οποίος θα είναι παρών σε μεταμεσονύχτια προβολή στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στα Χανιά το Σάββατο. Μια «κλεφτή ματιά» σε έναν σκηνοθέτη που ξαναθυμήθηκαμε τα γυρίσματα της ταινίας στο Δέλτα του Εβρου, όταν παραδιδόταν ανενόχλητα στην καταστροφική μανία της φωτιάς στο δάσος της Δαδιάς το φετινό καλοκαίρι.
«Κώστας Φέρρης». Γραμμένο κάθετα το όνομα του 90χρονου σκηνοθέτη ανάμεσα σε αφίσες από το «Ρεμπέτικο» την εμβληματική ταινία για την ζωή της Μαρίκας Νίνου,που γυρίστηκε πριν 40 χρόνια. Η αφίσα της ταινίας – δια χειρός Δημήτρη Αρβανίτη το 1983- γραμμένη στα σέρβικα, τα εβραικά και τα αγγλικά, καθώς η ταινία προβλήθηκε στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία, στο Ισραήλ και την Αμερική. Στις προθήκες της έκθεσης υπάρχουν μπροσούρες που αναφέρονται στη ταινία και το εξώφυλλο ενός γαλλικού περιοδικού με αναφορές στην ταινία. Εξυπνη ιδέα η ασπρόμαυρη αφίσα με την ορχήστρα του ρεμπέτικου ως φόντο ενώ «τρισδιάστατη» η Σωτηρία Λεονάρδου, σε φυσικό μέγεθος κάθεται μπροστά από τα μέλη της ορχήστρας, κατέχοντας δεσπόζουσα θέση.Εκεί μπροστά της φωτογραφήθηκε ο Κώστας Φέρρης.
Θυμήθηκε πόσο στοχοπροσηλωμένη ήταν η ηθοποιός στον ρόλο της ήταν κατά την διάρκεια των γυρισμάτων...Ανάμεσα στις αφίσες, τις φωτογραφίες και τα περιοδικά διακρίνεται ένας δίσκος του 1976 ( LYRA) με αυθεντικές εκτελέσεις της Μαρίκας Νίνου και του Βασίλη Τσιτσάνη, το εξώφυλλο του οποίου σχεδίασε ο Δημήτρης Αρβανίτης, αν και συνεργαζόταν επαγγελματικά με την Columbia. Ο Χανιώτης γλύπτης Γιάννης Μαρκαντωνάκης , ζωγράφισε το πορτρέτο του Κώστα Φέρρη , που βρίσκεται ανάμεσα στις αφίσες, ενώ όλα αυτά τα ντοκουμέντα είναι πλαισιωμένα από μηχανές λήψης και προβολής ιταλικές και γερμανικές , γαλλική μηχανή του οίκου Pathe που χρονολογείται από το 1920 , αυθεντικό γραμμόφωνο του 1905 και μαγικό φανάρι του 1870.
Επόμενος σταθμός η ξενάγηση σε 17 αυθεντικές αφίσες από ταινίες του σκηνοθέτη Φατίχ Ακίν. Παρατηρούμε όλη την καλλιτεχνική του διαδρομή ,από τα πρώτα του κινηματογραφικά βήματα με την ταινία «Ακαριαίο Χτύπημα» (1998), το «Μαζί ή τίποτε», το «Soul Kitchen” ,έως το περσινό του έργο « το Χρυσάφι του Ρήνου». Αφίσες στα αγγλικά, στα γαλλικά, τα γερμανικά μαζί με φωτογραφικά στιγμιότυπα από τα γυρίσματα των ταινιών. Ανάμεσα στις αφίσες και πάλι ο επισκέπτης παρατηρεί μηχανές προβολής γαλλικές ,ιταλικές , ενώ υπάρχει και μια αγγλική του 1940 , την οποία χρησιμοποίησαν οι συμμαχικές δυνάμεις την περίοδο του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου για προπαγανδιστικούς λόγους. Επίσης μια γερμανική κινηματογραφική μηχανή του 1925, που εκτίθεται ανάμεσα σε αφίσες του Φατίχ Ακίν παραμένει λειτουργική έως και σήμερα.
Τέλος στον δεύτερο όροφο υπάρχει μια αφίσα 2 μέτρων με την μορφή της Μαρίας Κάλλας στα ιταλικά, τα νορβηγικά και τα γιαπωνέζικα . Πρόκειται για την αφίσα της ταινίας «Μήδεια» που γυρίστηκε το 1969, με την συμμετοχή της Μαρίας Κάλλας ως ηθοποιού ,την μια και μοναδική φορά στην ζωή της. Η έκθεση γίνεται με αφορμή την προβολή ενός ντοκυμαντέρ που αναφέρεται στην ταινία αυτή η οποία γυρίστηκε και στα Χανιά.
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου έχει προχωρήσει και στην έκδοση τριών αφιερωματικών βιβλίων για τον Κώστα Φέρρη, τον Φατίχ Ακιν και τον Δημήτρη Αρβανίτη, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το οποίο μπορείτε να το προμηθευτείτε στα βιβλιοπωλεία.
