Προέρχεστε από εντελώς διαφορετικούς μουσικούς χώρους και διαδρομές. Πώς γνωριστήκατε λοιπόν και τι σας ώθησε να συνεργαστείτε;
Οι διαδρομές μας μπορεί να διαφέρουν επιφανειακά, αλλά έχουν συναντηθεί πολλές φορές πριν από αυτόν τον δίσκο. Με τον «Τσίκο» γνωριζόμαστε από τη δεκαετία του ’80, όταν και οι δύο παίζαμε σε πειραματικά συγκροτήματα. Θυμάμαι ακόμα μια συνάντησή μας σε μια στοά της Ακαδημίας, όταν μου είπε ότι έχει ακόμα μια κασέτα που του είχα δώσει με το τότε συγκρότημά μου, τους Dada Data. Με τον Γιάγκο έχουμε κοινό παρονομαστή τον Γιάννη Αγγελάκα, μέσω του οποίου γνωριστήκαμε πάνω από δεκαετία πριν, άλλωστε είχα μιξάρει τον δίσκο «Όσο και αν δέρνει ο άνεμος» στον οποίο συμμετείχε και επίσης είχα ηχογραφήσει και τον δίσκο «Draft» των Hairetis-Harper. Είναι αλήθεια, όμως, ότι δεν είχαμε ποτέ παίξει μαζί.
Για εσένα αυτή η εργασία δεν έχει καμία σχέση τόσο με τις ηλεκτρονικές που έκανες στο ξεκίνημά σου όσο και με την ιδιοσυγκρασιακή κιθαριστική ποπ των Man From Managra. Σε ενδιέφερε πάντα η κρητική μουσική και βρήκες την ευκαιρία να ασχοληθείς μαζί της ή απλώς προέκυψε;
Η πρώτη μου συνάντηση με την κρητική μουσική ήταν αναπάντεχη και καθοριστική. Βρέθηκα στο Ηράκλειο κάποια στιγμή τη δεκαετία του ’90, στα εγκαίνια ενός δισκοπωλείου, και ξαφνικά βρέθηκε να παίζει μπροστά μου ο Ψαραντώνης σε απόσταση δύο μέτρων. Σοκαρίστηκα με τη δύναμη και την ωμή ενέργεια της μουσικής. Πέρασαν χρόνια για να ξαναέχω τέτοια εμπειρία. Οι δίσκοι κρητικής μουσικής που άκουσα έκτοτε ήταν πολύ «καθωσπρέπει» και έντεχνοι, με όλη την κακή έννοια της λέξης. Όταν είχα την ευκαιρία να μιξάρω το «Όσο και αν δέρνει ο άνεμος» των Ψαρογιώργη-Αγγελάκα κ.λπ., προσπάθησα να βάλω στη μουσική τους το ηχόχρωμα και την ένταση που θυμόμουν από την πρώτη εκείνη εμπειρία μου στην Κρήτη.
Γιατί σας ελκύει η έκφραση του Κορνήλιου Καστοριάδη «Ριζικό φαντασιακό», τι σημαίνει για εσάς και γιατί αποφασίσατε να την κάνετε τίτλο του δίσκου σας;
Ηταν κάτι που γυρνούσε στο μυαλό μου εκείνη την περίοδο. Χωρίς να έχω διαβάσει πολλά του Καστοριάδη, μου αρέσει πολύ η έννοια μιας ιδέας, μιας φαντασίωσης που σε οδηγεί και γίνεται τελικά πραγματικότητα, κάτι σαν αυτόν τον δίσκο δηλαδή, κάποιος ή κάποιοι τον φαντάστηκαν και έτσι έγινε μια πραγματικότητα. Επίσης, μου άρεσε η λανθάνουσα σχέση του ριζικού με τη λέξη ριζίτικο.
Το υλικό ήταν εξ ολοκλήρου αυτοσχεδιαστικό ή υπήρχαν κάποιες ιδέες που τις αναπτύξατε παίζοντας;
Είναι αυτοσχεδιαστικό, αλλά με μια σκέψη, τουλάχιστον από πλευράς μου, από πριν. Ήθελα ένα αρκετά επαναληπτικό και ρυθμικό αποτέλεσμα, που να κρατάει τη δύναμη και την εκφραστικότητα της κρητικής μουσικής χωρίς περίσσια στολίδια.
Τα έγχορδα όργανα είχαν ηλεκτρική ενίσχυση ή ήταν ακουστικά; Ρωτάω γιατί ειδικά στο «Πιθανή εξήγηση» το ύφος, η δομή, αλλά κυρίως ο ήχος είναι σχεδόν ροκ.
Ναι, είναι ενισχυμένα, ηχογραφήθηκαν και ακουστικά, αλλά οι ενισχυτές μού έδιναν τα ηχοχρώματα που έψαχνα την ώρα της μίξης. Το ροκ στοιχείο υπάρχει βεβαίως, θα έλεγα το post rock, ίσως και το post punk.
Θα μπορούσε ο δίσκος αυτός να έχει ηχογραφηθεί σε ένα στούντιο στην Αθήνα ή έπρεπε να γίνει οπωσδήποτε στην Κρήτη; Ο χώρος έπαιξε κάποιον ρόλο στο πώς διαμορφώθηκαν τα κομμάτια;
Νομίζω πως το γεγονός ότι ηχογραφήθηκε στα Ανώγεια είχε νόημα με πολλαπλούς τρόπους. Αρχικά, έκανα τον κόπο να ταξιδέψω μέχρι εκεί για τον συγκεκριμένο σκοπό, αυτό και μόνο μου έδωσε μια συγκέντρωση τις ημέρες που ήμουν φιλοξενούμενος εκεί. Επίσης, ο χώρος καθαυτός μας έδωσε το ηχητικό στίγμα του δίσκου, διαλέξαμε το πιο μεγάλο δωμάτιο του Πνευματικού Κέντρου, το οποίο έχει πολύ έντονη αντήχηση και παίξαμε με αυτήν, όλο το βάθος που ακούγεται στον δίσκο, ιδιαίτερα αντιληπτό στα τύμπανα, είναι εντελώς φυσικό. Είναι με έναν τρόπο ο τέταρτος μουσικός, αν όχι ο πρώτος!
Θα τον χαρακτήριζες έναν δίσκο «πειραγμένης» world nusic, πειραματικό/αυτοσχεδιαστικό, κάτι άλλο ίσως;
Είναι ένας δίσκος «φαντασιακής» μουσικής. Στο μυαλό μου είχα την ιδέα μιας μουσικής που προϋπήρξε και βρέθηκε σε μια ανασκαφή, μια ψευδοαρχαιολογική «ανακάλυψη» αν θέλεις.
Το ότι, ενώ ηχογραφήθηκε το ’19, κυκλοφόρησε σχεδόν τέσσερα χρόνια αργότερα οφείλεται στην πανδημία ή σε κάποιον άλλο λόγο; Και με την ευκαιρία, θα μπορούσε να έχει κυκλοφορήσει από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία εκτός από τη Same Difference Music του Περικλή Πιλαβά;
Ενας λόγος της καθυστέρησης σίγουρα ήταν η πανδημία, αλλά επίσης και το ότι έπρεπε να βρω τον χρόνο και τη δύναμη να καθίσω και να «σκάψω» σε τέσσερις-πέντε ώρες ηχογραφημένου αυτοσχεδιασμού. Αφού το έκανα πρόχειρα σε δύο-τρία κομμάτια, τα έστειλα στον Περικλή και, έχοντας επιβεβαιώσει ότι τον ενδιέφερα, έφτιαξα και τον υπόλοιπο δίσκο. Η Same Difference Music είναι μια εταιρεία που κυκλοφορεί δίσκους οι οποίοι με εμπορικά κριτήρια δεν θα κυκλοφορούσαν ποτέ.
Αν και ηχογραφήθηκε ζωντανά, θεωρείς ότι το άλμπουμ τελικά είναι ένα καθαρά στουντιακό πρότζεκτ ή θα μπορούσατε να το παίξετε και ζωντανά;
Υπάρχει η σκέψη να παιχτεί ζωντανά, απλώς τον τελευταίο χρόνο τον έχω αφιερώσει στα soundtracks, έχω γράψει μουσική για δύο ταινίες μικρού και δύο μεγάλου μήκους, που δεν έχουν προβληθεί ακόμα, και δεν υπήρχε χρόνος για πρόβες. Από την άλλη, ναι, για εμένα είναι αρχικά ένα στουντιακό πρότζεκτ. Ο «Τσίκο» και ο Γιάγκος, που παίζουν πολύ συχνά ζωντανά, μάλλον έχουν διαφορετική σχέση με το υλικό. Θα έλεγα ότι είναι του θεάτρου, της ζωντανής παράστασης και εγώ του σινεμά, κλεισμένος σε ένα μικρό στούντιο να μιξάρω/«μοντάρω».
Ηταν απλώς η καταγραφή μιας συγκεκριμένης συγκυρίας και συνθήκης ή η συνεργασία σας μπορεί να/θα έχει συνέχεια;
Τίποτα δεν αποκλείεται, άσε που έχουμε υλικό από τις ηχογραφήσεις το οποίο δεν χρησιμοποιήθηκε, γιατί έπρεπε να γίνει μια επιλογή που να μην υπερβαίνει τη διάρκεια ενός διπλού δίσκου. Ξέρεις, το να γραφτεί μουσική είναι πολύ εύκολο όταν βρεθείς στη σωστή συνθήκη, αλλά το να βρεθεί η σωστή συνθήκη δεν είναι πάντα τόσο απλό.
Και όσον αφορά τις προσωπικές σου δραστηριότητες, ετοιμάζεις νέο δίσκο των Man From Managra ή κάτι άλλο για το προσεχές διάστημα;
Θα δούμε, τον σκέφτομαι συχνά αυτόν τον κύριο από τη Μανάγκρα. Ως σημειώσεις μπορεί να έχω υλικό για τρεις-τέσσερις δίσκους που περιμένει να αναπτυχθεί, αλλά πρέπει να έρθει η έντονη επιθυμία. Ένας δίσκος είναι πολλή δουλειά, όποιος/α είναι έξω από αυτήν τη διαδικασία δεν ξέρει πόσο χρόνο και προσπάθεια απαιτεί. Προς το παρόν, πάντως, ονειρεύομαι ένα συγκρότημα στο οποίο θα παίζω μπάσο, δεν θα γράφω όλα τα κομμάτια και ούτε θα τραγουδώ, δεν θα παίρνω όλες τις μύριες μικρές αποφάσεις, αλλά θα προτείνω μόνο την κατεύθυνση, κάτι σαν «μουσική σκηνοθεσία». Έχει σχεδόν αποκρυσταλλωθεί η ιδέα στο μυαλό μου και νομίζω ότι πολύ σύντομα θα αρχίσω να επικοινωνώ με άλλους μουσικούς για να μπούμε μαζί σε αυτή την περιπέτεια εξερεύνησης!
