Εφυγε πρόσφατα ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της ελληνικής διασποράς. Γεννημένος στα Σεπόλια πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Αντώνης Βουγιούκας σπούδασε στη Νομική Σχολή, την οποία παράτησε για ασχοληθεί με τον κινηματογράφο και στη συνέχεια με το θέατρο, με δασκάλους τους Κάρολο Κουν και Αλέξη Διαμαντόπουλο. Οργανώθηκε από νωρίς στο ΚΚΕ και υπήρξε από τους πρωτεργάτες της Πανσπουδαστικής. Το 1966 φεύγει για το Παρίσι, όπου γνωρίζει τη μετέπειτα γυναίκα του και μούσα του, τη σημαντική Γαλλίδα ηθοποιό Φρανσουάζ Σατό.
Η δικτατορία τον βρίσκει στη Γαλλία, όπου οργανώνεται στην ΕΔΑ και μαζί με τον αγώνα του στο θέατρο, παλεύει και για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας την Ελλάδα. Συνεργάζεται με τον μεγάλο Πολωνό θεατρικό σκηνοθέτη Γρέζι Γκροτόφσκι με βάση την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, που είχε ετοιμάσει με τη Φρανσουάζ και τους συνεργάτες τους. Η διοργάνωση κάποιων εργαστηρίων θεατρικής έρευνας τους φέρνει στη Μασσαλία. Εκεί αποδέχονται την πρόταση της γαλλικής κυβέρνησης να εγκατασταθούν στην πόλη και να δημιουργήσουν τον εκεί μόνιμο θίασο του Εθνικού Θεάτρου. Αυτό ήταν. Είχε μόλις γεννηθεί το Θέατρο Gyptis, που έμελλε να γίνει η θεατρική μήτρα που προίκισε τη Μασσαλία με πολλά άλλα μικρότερα θέατρα και ανέδειξε πολλούς άλλους νεότερους καλλιτέχνες. Ο Α. Βουγιούκας παρέδωσε τα κλειδιά του θεάτρου το 2013, όταν έφυγε από τη ζωή η Φρανσουάζ.
Ενας παλιός κινηματογράφος ήταν η θεατρική αίθουσα, σε μια υποβαθμισμένη περιοχή της Μασσαλίας με το όνομα της Κέλτισσας πριγκίπισσας Γκίπτις, που κατά τον μύθο παντρεύτηκε τον Εύξενο από τη Φώκαια της Μικράς Ασίας. Η ιστορία του Εύξενου και της Γκίπτις μέσω της αίθουσας, που μετατράπηκε σε ένα από τα πιο δυναμικά περιφερειακά θέατρα της Γαλλίας, μοιάζει με την ιστορία των δύο θεατράνθρωπων που το δημιούργησαν και το έκαναν σπουδαίο κύτταρο της γαλλικής θεατρικής ζωής. Του Έλληνα Α. Βουγιούκα και της Γαλλίδας Φρ. Σατό.
Ο Βουγιούκας και η Φρανσουάζ έχουν όραμα και το υλοποιούν. Το Θέατρο Gyptis αρχίζει να λειτουργεί στην πιο φτωχή συνοικία της Γαλλίας. Οι κάτοικοί της, θεωρώντας το θέατρο έναν χώρο ταξικό, στον οποίο δεν είχαν θέση, απείχαν από οποιαδήποτε δραστηριότητά του. Πρώτο μέλημα των εμψυχωτών του θεάτρου ήταν να πείσουν το κοινό της περιοχής ότι το θέατρο δεν είναι ταξικός εχθρός, ότι είναι ένα εργαλείο που μπορεί να κάνει τη ζωή τους καλύτερη και ότι είναι εκεί για τη δική τους ψυχαγωγία. Ο Βουγιούκας στέλνει με το ταχυδρομείο προσκλήσεις για δωρεάν παρακολούθηση από τους κατοίκους της γειτονιάς της γενικής δοκιμής μιας παράστασης. Από τους 3.000 καλεσμένους, ανταποκρίθηκαν 700. Ανακάλυψαν λοιπόν εκεί έναν κόσμο με τον οποίο μπορούσαν να συνομιλήσουν, να εισπράξουν γνώση και απόλαυση, να αισθανθούν άνετα, να τον κάνουν δικό τους χώρο. Έρχονται σε επαφή με τον Σοφοκλή, τον Σαίξπηρ, τον Μολιέρο, τον Μπέκετ και τον Κλοντέλ, διαπιστώνοντας ότι όλοι αυτοί πραγματεύονται θέματα που τους αφορούν.
Ξεχωριστή θέση στο ρεπερτόριο δεν μπορούσε παρά να έχει και το ελληνικό έργο. Ανέβηκαν «Τρωάδες», «Οιδίποδας Τύραννος», «Αντιγόνη», «Εκάβη», «Λυσιστράτη», «Το φως που καίει» του Βάρναλη, το «Άξιον εστί» και το «Μαουτχάουζεν» του Θεοδωράκη. Η νεοφιλελεύθερη μηχανή, επιθετική απέναντι στον Πολιτισμό ως κοινωνικό αγαθό όμως, είναι παντοδύναμη όταν δεν υπάρχει δυνατή η ανθρώπινη βούληση. Για πολλά χρόνια Βουγιούκας και Σατό κράτησαν ζωντανό το όνειρο. Αντιτάχθηκαν σε μοντέλα που θέλουν την τέχνη του θεάτρου απλό εμπόρευμα και όχημα του star system, που προϋποθέτει την ύπαρξη απλώς λαμπερών ονομάτων για την επιτυχία της παράστασης. Μετά το 2013, το Θέατρο Gyptis σίγησε και ο Αντώνης γύρισε πίσω, ζώντας στο Παγκράτι. Οι κρατικές σκηνές δεν τον τίμησαν και το σημερινό ΥΠΠΟ δεν βρήκε δυο λέξεις να πει για την εκδημία του.
Είχα τη χαρά να συνεργαστώ μαζί του το 2004, όταν, ως διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης, τον κάλεσα να σκηνοθετήσει στη Λαμία το έργο του Άρθουρ Μίλερ «Ψηλά πάνω απ’ τη γέφυρα» με τον Πέτρο Φυσσούν. Ήταν μια παράσταση υπέροχη και καθηλωτική.
Πριν από λίγες μέρες αποχαιρετήσαμε τον Αντώνη. Καλό του ταξίδι και καλή αντάμωση με τη Φρανσουάζ της ζωής και της τέχνης του.
*Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
