Στις 12 Μαρτίου του 1664 ο Μολιέρος και ο θίασός του παρουσιάζουν στις Βερσαλλίες, μπροστά στον βασιλιά Λουδοβίκο 14ο, την αρχική, τρίπρακτη εκδοχή της κωμωδίας «Ταρτούφος». Θέμα της είναι η δράση του Ταρτούφου, ενός απατεώνα ψευτοθρησκευόμενου, που το όνομά του έγινε έκτοτε συνώνυμο της αθλιότητας, της διαφθοράς και τής δίχως όρια υποκρισίας. Όντας συγχρόνως το έργο μια καταλυτική σάτιρα των ηθών τής υπό διαμόρφωση τότε μεσαίας τάξης της Γαλλίας, με ολοένα αυξανόμενη την οικονομική κρίση: μια άμορφη ακόμη μάζα και ένα εκρηκτικό κοινωνικό μείγμα από μικρεμπόρους, μεσίτες, πτωχευμένους επιχειρηματίες, κομπιναδόρους, ξεπεσμένους αριστοκράτες κ.ά. Δηλαδή όσους καταμετρά και ο σύγχρονος του Μολιέρου Λεσάζ στο έργο του «Τουρκαρέ». Γίνεται σκάνδαλο, η θεοσεβούμενη μητέρα του βασιλιά απαιτεί την απαγόρευση του έργου, η Εκκλησία ξεσηκώνεται και αυτή, με τον αρχιεπίσκοπο των Παρισίων να απειλεί με αφορισμό όσους παρευρεθούν σε ιδιωτικές αναγνώσεις του έργου. Ο ίδιος ο βασιλιάς αναγκάζεται να υποκύψει και να απαγορεύσει το έργο, το οποίο θα επιστρέψει στη σκηνή πέντε χρόνια αργότερα, σε μια νέα πεντάπρακτη εκδοχή, εμπλουτισμένο με στοιχεία της λογοκριτικής του περιπέτειας. Ήταν ένας θρίαμβος.
Με την ευκαιρία της φετινής παράστασης του «Ταρτούφου» στο Θέατρο Σταθμός, θεωρώ χρήσιμο να μεταφέρω κάποια αποσπάσματα του προλόγου του Μολιέρου στην έκδοση του έργου, το 1669: «Να λοιπόν μια κωμωδία για την οποία έγινε πολύς θόρυβος, η οποία καταδιώχθηκε για πολύ καιρό και οι άνθρωποι τους οποίους αναπαρέστησε απέδειξαν ότι είναι οι πιο ισχυροί στη Γαλλία. Οι μαρκήσιοι, οι φιλάρεσκες και οι γιατροί ανέχτηκαν ήπια τη διακωμώδησή τους και υποκρίθηκαν ότι διασκεδάζουν. Μα οι υποκριτές δεν καταλαβαίνουν από αστεία. Στην αρχή εξεπλάγησαν πώς είχα το θάρρος να ανεβάσω στη σκηνή τα καμώματά τους. Είναι ένα έγκλημα που δεν θα μπορούσαν να μου συγχωρήσουν. Είχαν όμως τη σύνεση να μην επιτεθούν από την πλευρά που τους έπληξε. Ακολουθώντας την αξιέπαινη συνήθειά τους, κάλυψαν τα συμφέροντά τους με τη δικαιολογία του Θεού και ο “Ταρτούφος” έγινε στο στόμα τους ένα έργο που προσβάλλει την ευσέβεια...».
Παρακολουθήσαμε στο Θέατρο Σταθμός την παράσταση που σκηνοθέτησε ο πολύπειρος, ταλαντούχος Γιάννης Νταλιάνης, στην καλή, δουλεμένη μετάφραση του Ανδρέα Στάικου. Η σκηνοθεσία έσκυψε με αγάπη επάνω από το έργο για να ανασύρει την αληθινή του υπόσταση. Διέκρινε πίσω από την κωμική επιφάνεια το υπόγειο τραγικό στοιχείο και απέφυγε το «κωμικοφανές παίξιμο» που θα έδινε στα πρόσωπα και στις καταστάσεις μια πρόσκαιρη λάμψη και θα υποβίβαζε την κωμωδία σε μια «σχηματική φάρσα». Αντίθετα, έδωσε το έργο ελαφρά διασκευασμένο από τον ίδιο, σαν μια διαχρονική τραγικωμωδία του αιώνιου ανθρώπου. «Έβγαλε» το κωμικό στοιχείο μέσα από το σοβαρό και ανέδειξε το κυρίαρχο πολιτικό στοιχείο, μάλιστα σε μια εποχή όπως η δική μας, όπου ο Ταρτούφος είναι ακόμα δίπλα μας.
Παράσταση συνόλου, όπου μια ισοδύναμη πολυμελής ομάδα νέων και παλιότερων ηθοποιών, καθοδηγημένη σωστά, με κορυφαίο στον κεντρικό ρόλο τον Μάνο Καρατζογιάννη, απέδωσαν γεωμετρημένα και γλυπτά τους ρόλους τους, με φαντασία και λόγο, σαν ένας καλοκουρδισμένος ωρολογιακός μηχανισμός όπου όλα τα μέρη δουλεύουν για το σύνολο, το σύνολο για τα μέρη και το «ρολόι» χτυπάει όταν πρέπει δείχνοντας τη σωστή ώρα που είναι η δική μας, το σήμερα: Θωμάς Σιέκας (υπόγεια κωμικός), Ελίζα Σκολίδη (ωραία «ντάμα» με στοιχεία «ενζενί»), Γιώργος Κορομπίλης (ένας έξοχος «δεύτερος» ανδρικός ρόλος μεταλλαγμένης commedia), Μέγκι Σούλι (πρώτη επαγγελματική παρουσία, εξαιρετικά υποσχόμενη), Κωνσταντίνος Ζωγράφος (ένας δημιουργικός, «δεύτερος» επίσης, διακριτός ανδρικός ρόλος commedia), Αγγελική Μαρίνου (μια χαρισματική κομεντιάνα... που αμάρτησε), Χριστίνα Θεοδωροπούλου («κυρία» της σκηνής), Θανάσης Βλαβιανός (ευρηματικός αντι-ταρτούφος Οργκόν ή η ανεστραμμένη εικόνα του υποκριτή στον καθρέφτη του ονείρου), Μάνος Καρατζογιάννης (ένας αντισυμβατικός, απροσδόκητος «ξύλινος», μεσογειακός φασουλής-Ταρτούφος). Και η στιβαρή φωνή του Νίκου Χατζόπουλου ως δικαστικού κλητήρα. Άρτια σκηνικά-κοστούμια της Αρτέμιδας Φλέσσα, φωτισμοί του Γιώργου Αγιαννίτη, ωραία μουσική του Κώστα Λώλου, δουλεμένη κίνηση-χορογραφία της Ιωάννας Αποστόλου.
