Το γεφύρι της Πλάκας είναι στην πραγματικότητα ένα σύμβολο, η μεταφορά της νέας ευρωπαϊκής αναγέννησης. Άνθρωποι, οργανισμοί, ινστιτούτα συνέβαλαν με όλη τη τεχνογνωσία και τις δεξιότητες τους. Όχι, για την αναστήλωση ή την ανακατασκευή, αλλά την αναγέννηση του. Αυτό το γεφύρι είναι το σύμβολο που τοποθετεί τον πολιτισμό και την ανθρώπινη κληρονομιά εκεί που ανήκουν. Δεν συνδέει μόνο δύο πλευρές ενός ποταμού, αλλά το παρελθόν το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης. Σας δίνω συγχαρητήρια που δεν χάσετε την ελπίδα και πιστέψατε ότι είναι δυνατόν.
Αυτά έλεγε το Σάββατο με «κομμένη» τη ροή του λόγου από συγκίνηση η Σνέσκα Μιχαΐλοβιτς, γενική γραμματέας του οργανισμού για την πολιτιστική κληρονομιά Europa Nostra, για το σύνθετο και τεράστιο έργο της ανακατασκευής του γεφυριού της Πλάκας στα Τζουμέρκα. Ενώ μιλούσε, κοιτούσε το γεφύρι που βρισκόταν απέναντι, μία ανάσα από της το παλιό τελωνείο που στους χώρους του, τον Φεβρουάριο του 1944, συναντήθηκε ο Βελουχιώτης με τον Ζέρβα για να ενωθούν οι δυνάμεις τους απέναντι στους κατακτητές.
Αφορμή για την εκδήλωση ήταν η βράβευση του έργου αποκατάστασής του γεφυριού με το Βραβείο Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς - Εuropa Nosta 2021, την ανώτερη διάκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πολιτιστική κληρονομιά.
Την τιμητική πλακέτα παρέλαβε λίγο αργότερα η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη συμβολικά στο τόξο του γεφυριού, σε σημείο όπου τον Φεβρουάριο του 2015 κατέρρευσε από την ορμή των νερών του Αράχθου.
Η καταστροφή και το στοίχημα του ΣΥΡΙΖΑ
Το γεφύρι της Πλάκας, άριστο δείγμα του λαϊκού μας πολιτισμού και της τέχνης της γεφυροποιίας, είναι το μεγαλύτερο μονότοξο στα Βαλκάνια. Το έχτισε στα 1866 ο πρωτομάστορας Κώστας Μπέκας. Την νύχτα της 30ής Ιανουαρίου 2015 η υπερχείλιση του Αράχθου, λόγω παρατεταμένης βροχόπτωσης, έγινε η αιτία να καταρρεύσει η ιστορική γέφυρα.
Από την επόμενη μέρα κιόλας η μόλις τριών ημερών κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνει το στοίχημα και τον αγώνα δρόμου να στήσει ξανά το γεφύρι στα πόδια του. Η αποκατάστασή του, καρπός επιτυχημένης διεπιστημονικής συνεργασίας και πολιτικής επαγρύπνησης της τότε κυβέρνησης, έγινε πραγματικότητα στις 4 Δεκεμβρίου 2019 με την τοποθέτηση της τελευταίας πέτρας - κλειδιού.
«Κάλλιο να έπεφτε το σπίτι μου παρά το γεφύρι» μας έλεγε το Σάββατο ένας ντόπιος για εκείνη την ημέρα της μεγάλης νεροποντής. Την ίδια κιόλας ημέρα ένα ελικόπτερο σηκώθηκε από την Αθήνα με προορισμό τα Τζουμέρκα για να γίνει άμεσα η επιτόπια αυτοψία και να ξεκινήσει μία πρωτοφανής, για τα ελληνικά χρονικά, αποκατάσταση του σημαντικού μνημείου.
Γεροβασίλη: Πραγματικό θαύμα η αποκατάσταση
«Η αποκατάσταση του γεφυριού ήταν πραγματικά ένα θαύμα, το οποίο ήρθε για να ενώσει, εκτός από τις δύο όχθες, ζωές και ανθρώπους» είπε στην ΑΥΓΗ η Όλγα Γεροβασίλη, γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., την οποία συναντήσαμε στην εκδήλωση και θυμήθηκε τις στιγμές που έζησε λεπτό προς λεπτό ως βουλευτής Άρτας.
«Ήμασταν τρεις μέρες κυβέρνηση. Από το κέντρο υποστηρίξεων με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, τους αρμόδιους υπουργούς και άλλους ενημερωνόμασταν για τις επιπτώσεις της πλημμύρας που είχε συμβεί τότε στην Ήπειρο. Βεβαίως είχαμε ήδη μάθει ότι έπεσε το γεφύρι της Πλάκας.
Ο πρόεδρος έδωσε αμέσως εντολή να σηκωθεί ελικόπτερο με επιβάτες εμένα, ως Ηπειρώτισσα, και τον υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων Χρήστο Σπίρτζη για να δούμε άμεσα τι συμβαίνει. Φτάσαμε εδώ, συναντηθήκαμε με τον αρχηγό της πυροσβεστικής, είχαν έρθει από τα Ιωάννινα το Τεχνικό Επιμελητήριο και ο δήμαρχος της πόλης. Δεν θα ξεχάσω τους κατοίκους της περιοχής, που ήταν συγκλονισμένοι με δάκρυα στα μάτια».
«Πρόθεσή μας», συνεχίζει η Όλγα Γεροβασίλη, «ήταν να ξεκινήσει αμέσως το έργο αποκατάστασης. Δόθηκε εντολή να χρηματοδοτηθεί το έργο από το υπουργείο Οικονομικών και μέσω του υπουργείου Υποδομών δεσμεύτηκαν τα χρήματα και στη συνέχεια έγινε μία υποδειγματική δουλειά ξεπερνώντας αγκυλώσεις.
Υπήρξε πρότυπο συνεργασίας. Το Πολυτεχνείο πήρε πάνω του το πρώτο βάρος, ώστε να γίνει μία ανίχνευση, μία μελέτη που παρουσιάστηκε στην Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία. Στη συνέχεια ήρθαμε πολλές φορές εδώ με τους υπουργούς Πολιτισμού Νίκο Ξυδάκη, Λυδία Κονιόρδου και Μυρσίνη Ζορμπά».
Κονιόρδου: Ξαναστήσαμε το γεφύρι ξεπερνώντας τις διαφορές
Παρούσα στην εκδήλωση ήταν και η πρώην υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λυδία Κονιόρδου, η οποία κατά τη διάρκεια της θητείας της συνέβαλε από τη θεσμική της θέση στην αποκατάσταση του γεφυριού.
«Ξαναστήσαμε το γεφύρι ξεπερνώντας τις διαφορές ειδικοτήτων, ιδεολογιών, τοποθετήσεων και οργανωθήκαμε μαζί για έναν κοινό στόχο» επισήμανε και θυμήθηκε πως «δεν ήταν απλό να συνεργαστούν από την αρχή επτά διαφορετικοί φορείς. Ως υπουργός λειτούργησα σαν συγκολλητική δύναμη. Το 2019 ήταν ήδη έτοιμο, ξεκαλουπώθηκε και έφυγε το εργοτάξιο. Θεωρώ ότι ήταν καθοριστική η βράβευση της Europa Nostra και έτσι έγινε σαφές σε ποια περίοδο αποκαταστάθηκε το γεφύρι».
Εργασίες με σεβασμό στον πρωτομάστορα
Συγκινητική ήταν η ομιλία του καθηγητή Δημήτρη Καλιαμπάκου, συντονιστή της ομάδας έργου του ΕΜΠ. Συνόψισε στον λόγο του τη συλλογική προσπάθεια και τον σεβασμό στην ιστορία του μνημείου λέγοντας:
«Πρωτομάστορα, στήσαμε ξανά το γεφύρι σου. Με σεβασμό στην τέχνη και θαυμασμό για το κατόρθωμά σου. Ακολουθήσαμε πιστά τα βήματά σου, ακόμη κι αν έπρεπε, συχνά πυκνά, να μαντέψουμε τα ίχνη τους. Δεν νοθέψαμε την τέχνη σου με βεβαιότητες και ευκολίες σημερινές. Την πέτρα που πιστεύεις τη δούλεψαν άνθρωποι απλοί, τεράστιοι. Όπως και τότε. Κι αν κάποιοι είχαν άλλο χρώμα, και άλλη λαλιά, μοίρα σκληρή τους έριξε σε αυτόν τον τόπο. Αλλά εσύ ξέρεις από αυτά».
Η Λυδία Καρρά, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, εκπρόσωπος της Europa Nostra στην Ελλάδα, εξήρε τη δουλεία των επιστημόνων του Πολυτεχνείου, του πρωτομάστορα Θανάση Πορόβου, και όσων δούλεψαν άοκνα για να δώσουν στο γεφύρι νέα ζωή υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά ότι «η δική τους τέχνη αξίζει να διασωθεί στις επόμενες γενιές».
Όταν το πρωτοαντίκρισε, το γκρεμισμένο γεφύρι της θύμισε τους «κομματιασμένους βίους ενός παππού και μιας γιαγιάς με καταγωγή από τη Βήσσανη της Ηπείρου, τελικά πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Αλλά και μιας άλλης γιαγιάς από τα Γιάννενα. Όλοι με βίους σημαδεμένους από τα εθνικά τραύματα της εποχής. Δεν το έβαζαν κάτω. Ξαναέκτιζαν με πίστη τη ζωή τους. Έτσι και το γεφύρι αυτό. Σύμβολο πια της θέλησης να διασωθεί ένα πολύτιμο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς».
