Γνώρισα τον Μίκη πολύ καλά αρκετό καιρό πριν από το πραξικόπημα, σε μια άλλη δραματική εποχή για την Ελλάδα, όταν ο αριστερός και δημοκρατικός κόσμος συγκεντρωνόταν έξω από το Βουλή φωνάζοντας «ένα - ένα - τέσσερα». Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς για εκείνη την περίοδο, που ο βασιλιάς έδιωξε τον υπουργό Άμυνας ή που ο Γεώργιος Παπανδρέου έλεγε διαρκώς ένα «όχι» στα σχέδια του παλατιού για τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης;
Ήταν ο καιρός της «αποστασίας», που δρομολόγησε για την Ελλάδα μια καταστροφική περίοδο. Με τον Μίκη, τον Τζιουζέπε Κιαράντε, που ήταν τότε μέλος της γραμματείας του Πολιτικού Γραφείου του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCI), και άλλους Έλληνες και Ιταλούς συντρόφους είχαμε πάει φιλοξενούμενοι ενός ηγετικού στελέχους της ΕΔΑ σε ένα νησί κοντά στον Πειραιά για να συζητήσουμε για την πολιτική κατάσταση, αλλά μετά από δύο - τρεις ημέρες αναγκαστήκαμε να γυρίσουμε όλοι πίσω με το αυτοκίνητο από την Πελοπόννησο επειδή είχαν δημιουργηθεί νέες πολιτικές εντάσεις στην Αθήνα και δεν μπορούσαμε να περιμένουμε το πλοίο.
Όλοι οι Έλληνες σύντροφοι είχαν κάνει ήδη πολλά χρόνια φυλακές και εξορίες και έκανε μεγάλη εντύπωση σε όλους μας.
Σύμβολο της διεθνούς Αριστεράς
Ο Μίκης ήταν πολύ γνωστός σε όλους μας στην Ιταλία διότι τα τραγούδια του και η φήμη του είχαν περάσει ήδη τα σύνορα της Ελλάδας και αποτελούσε ένα σύμβολο του πολιτισμού και των αγώνων της διεθνούς Αριστεράς και των δημοκρατικών και προοδευτικών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Ο Μίκης εκείνη την εποχή βρισκόταν ήδη στις καρδίες των νέων της Ευρώπης και άλλων χωρών.
Θα ήταν πολύ δύσκολο να δεις νέους της Αριστεράς σε όλο τον κόσμο να μην ξέρουν τουλάχιστον ένα ή μερικά τραγούδια του Θεοδωράκη. Στην Ιταλία ήταν πολύ δημοφιλής.
Είχαμε συναντηθεί πολλές φορές με τον Μίκη πριν από τη δικτατορία και είχαμε μιλήσει για την κατάσταση στην Ελλάδα και διεθνώς, γιατί είχε πάντα μια ματιά στις διεθνείς εξελίξεις. Όταν έγινε η δικτατορία, δημιουργήσαμε ένα μεγάλο κίνημα για την απελευθέρωσή του, στο οποίο συμμετείχαν διανοούμενοι, φοιτητές, εργάτες, νοικοκυρές, διότι ο Μίκης υπήρχε στα χείλη όσων τραγουδούσαν ή σιγοψιθύριζαν τα τραγούδια του ή προσπαθούσαν να χορέψουν συρτάκι. Οι ειδήσεις για τα βασανιστήρια και την κατάσταση της υγείας του είχαν μεγάλο αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή διανόηση της εποχής.
Συνεχίσαμε να έχουμε επαφές, και μάλιστα σε μια από τις επισκέψεις του στη Ρώμη ήμασταν μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη, επειδή υπήρχε η αντίληψη της ενότητας των αντιδικτατορικών δυνάμεων, που την υποστηρίζαμε και εμείς από την Ιταλία με μεγάλο πάθος. Ο Μίκης τότε ήταν στο ΚΚΕ εσωτερικού και στο Πατριωτικό Μέτωπο και η Μελίνα ήταν ήδη με τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Μετά τη δικτατορία τον συνάντησα μερικές φορές ακόμη, η μια εκ των οποίων στο σπίτι του στο Βραχάτι, επειδή πάντα ενδιαφερόμουν να μάθω και τις απόψεις του ιδιαίτερα για την Ελλάδα των πρώτων μεταδιδακτορικών χρόνων, οπότε συνέχισε τον μεγάλο του πολιτιστικό αγώνα με τις μεγάλες συναυλίες του, φέρνοντας τους μεγάλους Έλληνες και άλλους ποιητές στα χείλη όλου του κόσμου.
Για πολλούς από εμάς στην Ιταλία αποτέλεσε ένα είδος σοκ όταν μάθαμε ότι ο Μίκης επέστρεψε στο ΚΚΕ, ότι θα ήταν υποψήφιός δήμαρχός του στην Αθήνα και αργότερα ότι εκλέχθηκε βουλευτής του ΚΚΕ ενστερνιζόμενος τις δογματικές και σταλινικές για εμάς απόψεις του.
Μια ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη μας περίμενε όταν μετά το ΚΚΕ έγινε υπουργός της Νέας Δημοκρατίας του παλιού αποστάτη Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Μας είχε προκαλέσει μεγάλη εντύπωση πώς ένα σύμβολο της ελληνικής Αριστεράς είχε πάει με μια από τις χειρότερες Δεξιές στην Ευρώπη, τουλάχιστον για εμάς στην Ιταλία. Πολλά πράγματα μπορεί να συμβούν με τους καλλιτέχνες.
Μια φορά που ήμουν στην Ελλάδα προσπάθησα να τον συναντήσω για να τον ρωτήσω γιατί έχει κρατήσει αυτές τις θέσεις, αλλά στάθηκε αδύνατον, επειδή ήταν στο νοσοκομείο. Δυστυχώς δεν κατάφερα να τον ξαναδώ και λυπάμαι πάρα πολύ. Όπως λυπήθηκα όταν είδα ότι είχε ταυτιστεί με τους νεοναζί χρυσαυγίτες και τον αντιδραστικό ελληνικό κλήρο εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Σφίξιμο και πόνος
Όταν έμαθα ότι έφυγε, ένιωσα ένα σφίξιμο, έναν πόνο. Έφυγε ένας δικός μας άνθρωπος, που προσπάθησε να φτιάξει μαζί με άλλους έναν καλύτερο κόσμο, διακινδυνεύοντας από νέος ακόμη και τη ζωή του, έφυγε ένας μεγάλος άνθρωπος που μας έκανε να ονειρευτούμε αυτόν τον κόσμο με τα τραγούδια και τη μουσική του σε μια σειρά σημαντικές ταινίες που χάραξαν τις συνειδήσεις μας.
Ο Μίκης δεν μπορεί να κριθεί μόνο για τα λάθη του, αλλά για το έργο του. Ο δικός μου Μίκης είναι αυτός που αγωνίστηκε για την ελευθερία και τη δημοκρατία στην Ελλάδα, αυτός που μας έμαθε τους μεγάλους ποιητές μας μέσα από τις νότες του. Η πολιτιστική παρακαταθήκη που άφησε είναι τεράστια για την Ελλάδα και όλους μας, όπως και το πάθος του για την ελευθερία.
