«Η μνήμη είναι τρόπος αντίστασης σε σχέση με το πώς θα δεις και θα επεξεργαστείς τις μνήμες για να διαμορφώσεις ουμανιστικά, αξιακά συστήματα» δήλωσε, στη συνέντευξη Τύπου, η επιμελήτρια της έκθεσης «Τροχιές της μνήμης» Αθηνά Σχινά, στο Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως, στη χώρα της Άνδρου.
Σήμερα, που η μνήμη του 1821 ξοδεύτηκε σε πολυέξοδες και ανούσιες εθιμοτυπικές φιέστες, όπου χρησιμοποιήθηκαν τα έργα τέχνης όπως τα προσωπικά κειμήλια των αγωνιστών του στην πρώτη έκθεση των «Μνημείων του Ιερού Αγώνα», το 1884, για την καθιέρωση του επίσημου ελληνορθόδοξου, εθνικού αφηγήματος. Που στόχο είχε να σβήσει από τη συλλογική μνήμη τις διαφορές των συντελεστών του και τους εμφύλιους σπαραγμούς τους.
Η έκθεση που έστησε η Σχινά με αφορμή τα 200 χρόνια από την επίσημη έναρξη του Αγώνα Ανεξαρτησίας ενάντια στον Οθωμανικό Ζυγό διαφέρει, με το σκεπτικό και με τα έργα που έχει επιλέξει, από τη συνήθη προβολή του.
Βασίζεται, θα τολμούσα να πω, στην ψυχαναλυτική «διαδικασία της ανάμνησης ως διαδικασία της επανερμηνείας του παρελθόντος μέσα από το παρόν».
Η όχι τυχαία, θεωρώ, τοποθέτηση του έργου του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ στην είσοδο της έκθεσης, του λαϊκού ζωγράφου που έγραψε με τα «αφελή», συνοπτικά σχεδιάσματα των φιγούρων του και με τις λιγοστές κηλίδες και γραμμές των προσώπων την καθημερινή, ανθρώπινη αγωνία των ηρώων και τη μετέφερε στην τρικυμιώδη θάλασσα και στα κυματιστά ιστία, σε αντίθεση με την ήρεμη αγροτική ζωή των νηφάλιων αιγοπροβάτων που άφησαν πίσω τους. Αποτελεί το νήμα της έκθεσης που οδηγεί τον θεατή της από την προσωπική ιστορία στην ιστορία των γεγονότων που την καθορίζουν ασύνειδα ή συνειδητά στη διάρκεια των αιώνων.
Δένει τις χειρονομιακές και θραυσματικές γραφές του Βαγγέλη Τζερμιά των προσώπων των αγωνιστών του 1821 που μάχονται για την ανεξαρτησία και χάνονται μέσα στον κυκεώνα των αντιμαχόμενων πλευρών και των δυναμικών πινελιών.
Αναδεικνύει, μέσα από τις τυπωμένες με τον τρόπο του διακοσμητικού κινήματος «Art and Crafts» πάνω σε διαφορετικά υφάσματα της Ντιάνας Μπισογιάννη, και με τα πολύτροπα κολάζ με επαναλαμβανόμενες σε διαφορετικές μορφές της τέχνης, τυπωμένες πάνω σε μεταξωτά της Ντέπης Παυλίδου, τις τολμηρές γυναίκες που πρωτοστάτησαν στον Αγώνα, όπως η Μπουμπουλίνα. Αλλά κι εκείνες τις αθέατες, λησμονημένες γυναίκες που κράτησαν ζωντανή, μέσα από το εργόχειρο και τη σύνθετη δημιουργία της φορεσιάς, τη δημιουργία της παραδοσιακής χειροτεχνίας ως τόπο αντίστασης στη μαζική εκβιομηχάνισή της.
Ταξιδεύει με τις κατασκευές του Τάκη Ζερδεβά, που ανοίγονται στον χώρο και στον χρόνο, όπου το βίντεο συμβαδίζει με τη φωτογραφία, και προβάλλουν κατάφωρα τη σαγηνευτική δύναμη της εικόνας που σήμερα μας καταδυναστεύει με τα τεχνάσματά της. Και αποδομείται στο έργο «Gridfields» της Ζωής Πυρίνη και του Μάκη Φάρου, μέσα από το μαύρο πλέγμα που κερματίζει τις εικόνες του Β' Πολέμου.
Δείχνει την προσωπική κι απρόβλεπτη πορεία του σπέρματος κάθε κόσμου στα γραμμένα με γραφίτη ξυλοχρώματα και ακρυλικά λουλούδια της Εύης Θεοφανίδου. Μεταμορφώνει πάνω στο μέταλλο, όπως η Χριστίνα Σαραντοπούλου σε διαφορετικές, αφαιρετικές εκφάνσεις, συμπυκνωμένες και εκτατές, το ανεξίτηλο δακτυλικό αποτύπωμα της ταυτότητάς μας.
Μεταπλάθει, μέσα από τη μαγική, ρεαλιστική καλλιτεχνική έκφραση του Βασίλη Πέρρου, το όνειρο της φυγής του κάθε πρόσφυγα, αλλά και του κάθε κοινού βιοπαλαιστή που κουβαλά μέσα στον βυθό της τραυματισμένης ζωής του το όνειρο της φυγής και του σπιτιού του. Μετατρέπει την ιστορία σε ποίηση.
Info:
27οι ΠΛΟΕΣ, 1821-2021, Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων, «Τροχιές της μνήμης», σκεπτικό και επιμέλεια: Αθηνά Σχινά
Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως, Χώρα Άνδρου.
Διάρκεια έκθεσης: 31 Ιουλίου - 3 Οκτωβρίου 2021
Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά εκτός Τρίτης 10.30-14.30 & 18.30-21.30
