Τη Δευτέρα, μπροστά στην είσοδο του «Εμπρός», ζήσαμε μια σκηνή που θα μπορούσε να έχει ξεπηδήσει από τις σελίδες ενός πραγματικά ταλαντούχου συγγραφέα. Η Ελληνική Αστυνομία επέβλεπε και συντόνιζε μια παράνομη επιχείρηση. Τον βανδαλισμό, για δεύτερη φορά, ενός διατηρητέου κτηρίου. Στον χώρο καταφθάνει κλιμάκιο της υπηρεσίας του ΥΠΠΟ και ενημερώνει την αστυνομία για την απουσία άδειας των σχετικών εργασιών. Η επιχείρηση σφραγίσματος όμως προχωράει κανονικά. Το μόνο εργαλείο που είχε απομείνει ήταν η κατάθεση μήνυσης κατά του συνεργείου. Έτσι και γίνεται. Η αστυνομία δίνει την εντολή στο συνεργείο να σταματήσει. Ακολουθεί ο εξής διάλογος ανάμεσα σε έναν αστυνομικό και τον εργολάβο: «Θα χρειαστεί να πάμε στο τμήμα»/ «Γιατί;» / «Υπάρχει μήνυση εναντίον σας» / «Μα, εσείς μας φέρατε εδώ».
Τα παραπάνω θα έπρεπε να αποτελούν ένα σουρεαλιστικό σενάριο. Δυστυχώς όμως, τα όρια ανάμεσα στο πιθανό και στο αδιανόητο έχουν μετατοπιστεί αισθητά. Η υπόθεση του «Εμπρός» αναδεικνύει πολλά επίπεδα μιας βαθιά αυταρχικής παρέμβασης. Το μπάζωμα ενός διατηρητέου κτηρίου με τσιμεντόλιθους αποτελεί μια πράξη βανδαλισμού της αρχιτεκτονικής μνήμης της πόλης. Όποιος έδωσε την εντολή γι' αυτή την πράξη θα πρέπει να λογοδοτήσει.
Η επίθεση στο «Εμπρός» όμως συνδέεται και με τους συνολικότερους σχεδιασμούς που υπάρχουν για τον χαρακτήρα του κέντρου της Αθήνας. Μια πόλη στην οποία οι μεικτές χρήσεις υποχωρούν και δίνουν τη θέση τους στη μονοκαλλιέργεια τουρισμού, εστίασης και Airbnb. Ένα κέντρο που διώχνει την κατοικία, το λιανεμπόριο, τη χαμηλής όχλησης μεταποίηση, ακόμα και τη δημόσια διοίκηση. Αυτή η αντίληψη δεν αφήνει χώρο για έναν αυτοοργανωμένο χώρο πολιτισμού.
Ο δήμαρχος Αθηναίων είχε την ευκαιρία να πει έστω και μισή κουβέντα για τις παράνομες ενέργειες της Ελληνικής Αστυνομίας. Επέλεξε να μην το κάνει. Επέλεξε απλώς να ενημερώσει ότι κατέθεσε αίτημα στην ΕΤΑΔ, στην οποία ανήκει σήμερα ο χώρος, για να παραχωρηθεί το «Εμπρός» στον δήμο. Ούτε πείθει ούτε υπάρχει εμπιστοσύνη σε αυτή την πρόταση. Δεν πείθει γιατί μίλησε πολύ αργά. Είχε ήδη προηγηθεί η τεράστια κινητοποίηση - γιορτή το Σάββατο το βράδυ, που άνοιξε τον χώρο ξανά, και το πρωί της Δευτέρας, που είχε αποτραπεί η νέα προσπάθεια σφραγίσματός του. Ο βαθμός εμπλοκής του δήμου στην προσπάθεια σφραγίσματος αποτελεί ένα ερώτημα. Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, γιατί το μοντέλο παραχώρησης που υποστηρίζει ο δήμος δεν αφήνει χώρο σε όσους και όσες κράτησαν ανοιχτό το «Εμπρός».
Τι μπορεί να γίνει τώρα; Πρώτα απ' όλα να μην ξεχνάμε ότι αυτή η συζήτηση γίνεται γιατί κάποιοι/ες κράτησαν τόσα χρόνια το «Εμπρός» ζωντανό. Αυτοί και αυτές που μπροστά στην ασχήμια των τσιμεντόλιθων επέλεξαν ξανά την ομορφιά του πολιτισμού. Οποιαδήποτε συζήτηση πρέπει να έχει σε πρώτο πλάνο αυτό τον πλούτο από ανθρώπους και συλλογικότητες. Το «Εμπρός» δεν είναι χώρος προς αξιοποίηση. Αποτελεί μια ζωντανή εστία πολιτισμού και ψηφίδα αρχιτεκτονικής μνήμης της πόλης, που χρειάζεται προστασία. Άρα πρέπει να φύγει από την ΕΤΑΔ. Ο Δήμος Αθηναίων σε συνεργασία με το ΥΠΠΟ μπορούν να αναλάβουν τα λειτουργικά έξοδα και τη συντήρηση του χώρου. Η λειτουργία του όμως μπορεί και πρέπει να γίνει με όρους αυτοοργάνωσης από τον κόσμο που το κράτησε ζωντανό. Μπορώ ήδη να φανταστώ μια σειρά από ενστάσεις. Επίσης είναι αλήθεια ότι δεν έχουμε κάποιο προηγούμενο παρόμοιας λειτουργίας στη χώρα μας. Ούτε η εμπειρία του «Εμπρός» όμως είχε προηγούμενο. Τόσα χρόνια ανοίγει έναν δικό του δρόμο. Αυτό μπορεί να κάνει και σήμερα και κανένας τσιμεντόλιθος δεν θα το εμποδίσει.
* Ο Νάσος Ηλιόπουλος είναι εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., επικεφαλής της "Ανοιχτής Πόλης"
