Για πρώτη φορά το αντίκρισε στο φιλμ «Delicatessen» των Jeunet και Caro. Κι όταν του ζήτησαν να γράψει μουσική για μια ταινία μικρού μήκους με όργανα φτιαγμένα από τα σκουπίδια, ένα πριόνι σκέφτηκε. Αγόρασε ένα μεγάλο, για δύο άτομα, και με λίγες μετατροπές από γνωστό τεχνίτη, το έπαιζε σαν τσέλο - που εκείνη την εποχή μάθαινε.
Ο Νίκος, μισός Αιγύπτιος, μισός Ζακυνθινός, γεννήθηκε και μέχρι τα δεκαεπτά έζησε στη Ζάκυνθο, σ' έναν περίγυρο καθοριστικό για την αρχή της ενασχόλησής του με τη μουσική. Δευτέρα Δημοτικού πήγαινε, όταν αγόρασε μια κλασική κιθάρα, με τα λεφτά από τα κάλαντα, και πήγε μόνος του και γράφτηκε στο τμήμα κιθάρας της μαντολινάτας της Ζακύνθου, που στεγαζόταν στο δημοτικό σχολείο δίπλα στο σπίτι του. Σάστισε.
Πολλά παιδιά με νυκτά όργανα ήταν εκεί και έπαιζαν μαζί. Χορωδίες τραγουδούσαν λυρικά καντάδες και αρέκιες, κάτι που αργότερα του χάρισε την οικειότητα με την όπερα και την κλασική μουσική. Με την τζαζ, το ροκ και τα σάουντρακ που ασχολήθηκε, τα πρώτα ακούσματα, τα πρώτα συγκροτήματα που συμμετείχε, ήταν εκεί, στη Ζάκυνθο. Ώρες, μήνες, χρόνια με φίλο τη μουσική, χειμώνες και καλοκαίρια στο νησί.
Μουσικός μετανάστης
Έφυγε πριν τελειώσει το Λύκειο κι έκανε την τρίτη τάξη στην Αθήνα. Οι γονείς του δεν το ήθελαν, αλλά δεν τον σταμάταγε κανείς. Είπε ότι θα πάει για να κάνει σχέδιο, μιας και θα έδινε στην αρχιτεκτονική. Ήταν μια δικαιολογία, για να πάρει το μπάσο του και να ξεκινήσει να παίζει με συγκροτήματα και να παίρνει μαθήματα στην ενορχήστρωση, στη σύνθεση μουσικής για τον κινηματογράφο, στο μπάσο και αργότερα στο τσέλο.
Είχε σκοπό, πίστευε πως δεν έκανε λάθος. Δούλευε τα βράδια σε μια μπουάτ ως μπασίστας και ως «κρεπάς» στο Θησείο μετά τα μεσάνυχτα και έβγαζε τα έξοδά του. Ήθελε να είναι ανεξάρτητος οικονομικά για να μην έχει «παρεμβολές» στις όποιες επαγγελματικές του επιλογές.
Η δισκογραφία ήταν κάτι που τον γοήτευε και ασχολήθηκε από μικρός. Ξεκίνησε από πωλητής στα Virgin Megastores κι αργότερα δούλεψε για είκοσι ολόκληρα χρόνια σε κάποιες απ' τις μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες. Πάντα όμως η πρώτη του επιλογή ήταν να παίζει και να γράφει μουσική. Αποφάσισε, χρόνια τώρα, να πορεύεται με αυτήν.
Με όργανο ένα πριόνι
Σε μια συναυλία είδε από κοντά τον μπασίστα των Tiger Lillies να παίζει ένα πριόνι. Αργότερα ήρθε σε επαφή με την «κυρία του πριονιού», τη Natalia Paruz. Ξεκίνησαν να ανεβάζουν βίντεο, όπως και οι τρεις - τέσσερις άλλοι «πριονάδες» ανά τον κόσμο. Παίζοντας σε θεατρικές παραστάσεις, κάποιοι μεγαλύτεροι σε ηλικία τού έλεγαν ότι υπήρχε, τη δεκαετία του ’70 ή ’80, μια ηλικιωμένη κυρία στην Ελλάδα που έπαιζε μουσικό πριόνι. Αυτό ήταν.
Έψαχνε χρόνια, μέχρι που ανακάλυψε την Έλλη Δέλιου, τη δασκάλα του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της ήταν εκεί σχεδόν καθημερινά για να μάθει την «κλασική» τεχνική της, που είχε και αυτή διδαχθεί από έναν δάσκαλο το 1940, που κι ο ίδιος είχε, με τη σειρά του, μάθει από άλλον.
Μια τεχνική η οποία έρχεται από την αρχή της «ιστορίας» αυτού του ιδιοφώνου οργάνου, που χάνεται στην Ιστορία και φτάνει έως τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε εμφανίζεται στην παραδοσιακή μουσική των ΗΠΑ. Ο Αρμενικής καταγωγής, γεννημένος στην Τιφλίδα Σοβιετικός συνθέτης Αράμ Χατσατουριάν χρησιμοποίησε, το 1936, στο περίφημο κονσέρτο του για πιάνο, μέρη για σόλο μουσικό πριόνι, ενώ επίσης συναντάμε την Μαρλέν Ντίντριχ να παίζει πριόνι διασκεδάζοντας τον στρατό στα καμπαρέ όπου εμφανιζόταν.
«Πριονίστας» ή μπασίστας;
Το μπάσο για τον Νίκο Γιούσεφ είναι ο ρυθμός, η βάση, το «δέσιμο» της αρμονίας στη μουσική. Πάντα είχε αγάπη στην ορχηστρική μουσική και ήταν μια συγκυρία ότι, την ίδια εποχή, είχε πρόβλημα στις φωνητικές του χορδές.
Το μουσικό πριόνι ήταν μια αποκάλυψη. Μόλις συνειδητοποίησε ότι μπορεί να «τραγουδήσει» με αυτό, αισθάνθηκε πως έκανε ένα ακόμη βήμα ελευθερίας στην έκφραση. Ίσως είναι και ο κύριος λόγος που η έκφραση του πριονιού, πολλές φορές, μοιάζει με ανθρώπινη φωνή.
«Απόκοσμη παιδική φωνή», «φωνή των Σειρήνων» ή «των castrati» την έχουν κατά καιρούς χαρακτηρίσει, σκαρφαλώνει με άνεση στα τονικά ύψη, εκεί που η ανθρώπινη φωνή, για να φτάσει, πρέπει να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια.
Με ένα εύρος τεσσάρων οκτάβων, το μουσικό πριόνι του Γιούσεφ έχει δυνατότητες άπειρες και ένας μουσικός, με τον σωστό χειρισμό του, μπορεί να κάνει θαύματα μ' αυτό. Του λείπουν όμως τα σύμφωνα. Αυτό το κάνει να «τραγουδάει», ιδιαίτερα σε κάποιες στιγμές που αν είχες σύμφωνα ή ήχο κοφτό, θα μπορούσες να πεις τα πάντα. Μελετώντας τη φωνή της divina Maria Callas, ο Νίκος Γιούσεφ «έμαθε» το πριόνι του να τραγουδάει σαν τη φωνή της, προσθέτοντας «σύμφωνα», με το σύρσιμο του δοξαριού πάνω στη λάμα.
"Υπόγεια Ρεύματα"
Συνθέτης και μουσικός ο Νίκος Γιούσεφ, από τον Σεπτέμβριο του 2012, με τα «Υπόγεια Ρεύματα», έχει διαγράψει μαζί τους μια ιδιαίτερα μακρά επιτυχημένη μουσική πορεία τα τελευταία εννέα - δέκα χρόνια και σίγουρα έχει πολλά να πει για το θαυμάσιο αυτό ροκ συγκρότημα, που σχηματίστηκε το 1992 στην Αθήνα.
«Είναι ένα από τα λιγοστά σχήματα που έχουν κρατήσει στον χρόνο. Για να κρατήσεις ένα συγκρότημα ζωντανό χρόνια, πρέπει να σε δένουν και άλλα. Να κάνεις παρέα. Πορευόμαστε παρέα μέχρι σήμερα, γιατί έχουμε αποφασίσει η μουσική και το σχήμα να είναι η πρώτη και η κύριά μας επαγγελματική ασχολία. Για τα προς το ζην, με χρήματα κάποιες φορές ικανοποιητικά».
«Στο ροκ δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική εξασφάλιση, πλην κάποιων ηχηρών εξαιρέσεων. Πάντα θα υπάρχουν τραγουδιστές, δημοσιογράφοι, ηθοποιοί, που θα έχουν λύσει το πρόβλημα τους, αλλά θα πρέπει να είσαι έτοιμος για όλα, αν θες να είσαι μουσικός. Και να προσπαθείς να επιβιώσεις με τη δουλειά αυτή. Γιατί ένας μουσικός έχει ζωή και μετά τα πενήντα».
“Adagios from The Underground”
Τα τελευταία χρόνια, ο Νίκος Γιούσεφ δίνει συναυλίες και διδάσκει με τα μουσικά του πριόνια, ενώ συμμετέχει ενεργά ως ιδρυτικό μέλος των “Τσιριτσάντσουλες”, των “Tsiri Band” και των “Νeon” κι εμφανίζεται με τον κιθαρίστα Τηλέμαχο Μούσα και την τζαζ φωνή της Νάσιας Γκόφα σε ένα ιδιαίτερο jazz σχήμα, το «Jazz Baroque». Επίσης έχει εμφανιστεί ζωντανά με καλλιτέχνες από την εγχώρια αλλά και τη διεθνή σκηνή: τους Blaine Reininger, Σαβίνα Γιαννάτου, Γιάννη Αγγελάκα, Damo Suzuki κ.ά. Δεν θα ξεχάσει τις αμέτρητες νύχτες που έπαιζε ζωντανά μαζί με τον αδερφικό του φίλο Θάνο Ανεστόπουλο σε unplugged ή ηλεκτρικά σύνολα, με αποκορύφωμα τη συγκλονιστική τελευταία του συναυλία στο Παλλάς.
Το Πάσχα του 2017, ο Νίκος, μαζί με τον σολίστα του πιάνου Γιώργο Κωνσταντίνου, παρουσίασε στην εναλλακτική σκηνή της Λυρικής την παράσταση «Ο Κυανοπώγωνας στη Via Crucis» με μεταγραφές έργων του Μπέλα Μπάρτοκ και του Φρανς Λιστ.
Ένα χρόνο μετά τις δύο sold out συναυλίες που έδωσαν τον Απρίλιο του 2019, ο Νίκος Γιούσεφ με το σοπράνο και το βαρύτονο μουσικό πριόνι του, η Ειρήνη Τηνιακού (πιάνο) και ο Γιώργος Κατσάνος (συνθεσάιζερ, μουσικά κουτιά, καλίμπα και sampling), στο υποσκήνιο της αίθουσας Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, κυκλοφόρησαν ψηφιακά και σε διπλό δίσκο βινυλίου τις ηχογραφήσεις τους, με τίτλο “Adagios From The Underground” (Underflow Records)
Eπιλέχθηκαν συνθέσεις με βάση το μουσικό πριόνι του Γιούσεφ και τις δυνατότητές του. Έργα όπως η άρια “Erbarme Dich, Mein Gott” από «Τα κατά Ματθαίον Πάθη» του Bach, το “Ave Maria” του Franz Schubert, το “Music for a while” του Henry Purcell και χορωδιακά έργα όπως το “Lacrimosa” από το “Requiem” του Mozart, το πρώτο μέρος του “Stabat Mater Dolorosa” του Pergolesi, το “Vocalise” του Rachmaninov, αλλά και δύο έργα Ελλήνων συνθετών: Το «Ίνα τι» του Ιωάννη Πλανήτερου, καθώς και το ορχηστρικό «Η Τράτα» από το λαϊκό μπαλέτο «Η Θάλασσα» του Νίκου Σκαλκώτα. Η ηχογράφηση έγινε στις αρχές του 2020.
«Είναι ένα πρότζεκτ που συνδυάζει την αγάπη μου προς την κλασική μουσική με την αναζήτηση νέων ήχων και ιδιαίτερα της ambient τού σήμερα. Ο λόγος που οδηγηθήκαμε στον συγκεκριμένο τίτλο ήταν η συγκυρία της πρώτης μας συναυλίας, κατά την οποία παρουσιάστηκε ζωντανά, στο υποσκήνιο (το 'underground'), τον υπόγειο χώρο κάτω από τη σκηνή, που βοηθά να ανεβαίνουν τα σκηνικά στις όπερες του Μεγάρου Αθηνών».
Η Ειρήνη Τηνιακού παίζει πιάνο και επιμελήθηκε τις παρτιτούρες, την εναρμόνιση και τη μεταγραφή. Ο Γιώργος Κατσάνος με το το moog synthesizer προσδίδει τον ambient χαρακτήρα, παίζοντας μέρη τσέλου ή φωνής.
Η τελευταία -προ Covid- παράσταση με το πρότζεκτ “From Classical to Nowhere” έγινε στην αίθουσα Μητρόπουλος του ΜΜΑ με σολίστ στο theremin την παγκόσμιας φήμης Παμέλια Στίκνεϊ και συνεργάτες την Τηνιακού και τον Κατσάνο, σε έργα από το μπαρόκ έως τον Piazzolla και τον Σφέτσα.
