Live τώρα    
14°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.3°C15.1°C
3 BF 60%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
13 °C
11.0°C13.7°C
2 BF 62%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
14 °C
12.0°C14.0°C
4 BF 71%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
17 °C
15.5°C17.8°C
4 BF 72%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
12 °C
11.9°C11.9°C
2 BF 70%
Το δικό μας δηλητήριο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το δικό μας δηλητήριο

της Πόλυς Χατζημανωλάκη

Κοντεύουν τέσσερα χρόνια από τότε που ο Τζιμ Τζάρμους ανέθεσε στον Άνταμ Ντράιβερ (οδηγός) να υποδυθεί τον Πάτερσον, οδηγό λεωφορείου στο Νιου Τζέρζι, να ξεκινά από το αμαξοστάσιο, να ακολουθεί την ίδια διαδρομή κάθε μέρα, από την πανοπτική θέση στο κουβούκλιο να παρακολουθεί τον δρόμο αλλά και τους επιβάτες, να ακούει σχεδόν αθέατος τις συνομιλίες τους και να παρατηρεί τις χειρονομίες τους. Σχεδόν αόρατος να μαθαίνει τις λεπτομέρειες της ζωής τους. Στις παύσεις της δουλειάς, σε ένα τετράδιο καταγράφει στίχους, γράφει ποίηση, εξωτερικεύει χαμηλόφωνα το μερίδιό του από την ύπαρξη στον κόσμο ανάμεσα στους ανθρώπους. Μετουσιώνει μικρές πεζές παρατηρήσεις σε συγκίνηση. Ένας συμβολικός ρόλος “περαματάρη” αυτού, που επιτελεί για τους άλλους το πέρασμα με μια εκ των άνω εξουσία - πρέπει να είναι υπεύθυνος για να τη διεκπεραιώνει, έχει ευθύνη απέναντι στους επιβάτες, αλλά κατά βάθος είναι μέρος κι αυτός ενός άνωθεν σχεδίου. Δεν είναι πρωταγωνιστικός ο ρόλος του, έχει ωστόσο μια δοτή εξουσία. Η ρωγμή σε μια κοσμική και προκαθορισμένη τάξη πραγμάτων βρίσκεται στη δημιουργική του διαφυγή προς τη γραφή. Και φυσικά η κρίση προκύπτει όταν όλη του δημιουργία, οι σελίδες των γραπτών του κομματιάζονται από τον σκύλο πριν προλάβει να βγάλει αντίγραφο, όπως για καιρό επέμενε η γυναίκα του.

Από το σημείο της κρίσης εξ επαφής και κατοπτρικά θαρρώ πως θα μπορούσε να τοποθετήσει κανείς την ιστορία - “ντοκουμέντο” της Χριστίνας Φραγκεσκάκη “Σύνταγμα - ΚΑΤ”. Μια κρίση που εδώ προκύπτει όταν ένας άστεγος, με ματωμένες γάζες, διαβητικός μπαίνει στο λεωφορείο που κάνει το δρομολόγιο Σύνταγμα - ΚΑΤ. Ο οδηγός, ο αφηγητής στον μονόλογο της Φραγκεσκάκη, απασφαλίζει και με έναν συμμετρικό θα λέγαμε τρόπο προς την ποιητική μετουσίωση που επιχειρεί ο Τζάρμους αναπλάθει, αξιολογεί, με παραληρηματικό τις περισσότερες φορές τρόπο, τη δική του εκδοχή της πραγματικότητας, της κοινωνίας, της ζωής του στη σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης, της φοβικότητας απέναντι στον άλλο, της περιχαράκωσης αλλά και ανακαλεί - αναπολεί και αποκαλύπτει στον εξουθενωμένο αναγνώστη τους χιλιάδες τρόπους με τους οποίους η στάση αυτή εκκολάπτεται σαν το αυγό του φιδιού.

Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς το κείμενο να ερμηνεύεται στο θέατρο τόσο υψίσυχνη είναι η δραματικότητά του. Θα μπορούσε επίσης να το φανταστεί σαν αστική αφήγηση δρόμου, ή ταινία, εφόσον διαρκώς αναφέρονται τα οδόσημα της διαδρομής από το Χίλτον και τον Δρομέα μέχρι το ΚΑΤ, είτε διαβάζοντας δυνατά τις επιγραφές που βλέπει ο επιβάτης -και ο οδηγός- ονόματα κτηρίων, τίτλοι από ρεκλάμες, σημάδια της διαδρομής που αποκωδικοποιούνται, τους αποδίδονται σημασίες, κοινωνικοί διχαστικοί ρόλοι. Η δράση περιορίζεται στην απέχθεια του οδηγού, στην αποστροφή που νιώθει προς τον άστεγο τον οποίο πρέπει ωστόσο να μεταφέρει στο ΚΑΤ.

Παρ’ όλα αυτά, ο μονόλογος οδηγεί σε μια εφ’ όλης της ύλης και σε χρονικό και ψυχικό βάθος εξομολόγηση, αποτίμηση, οργισμένο ξέσπασμα, φοβικό παραλήρημα για όλα τα διακυβεύματα της σημερινής εποχής. Ο φόβος απέναντι στον ξένο, ο φόβος απέναντι στο μίασμα, στις αρρώστιες, στον εκφυλισμό της κοινωνίας, ο σεβασμός απέναντι στους γονείς, το μικροαστικό όνειρο που απειλείται, ο φόβος απέναντι στον εργοδότη. Λόγος παραληρηματικός, λόγος μίσους που ξεδιπλώνεται σε όλη τη διαδρομή με επάλληλες αφηγήσεις που στηρίζουν η μία την άλλη και αποκαλύπτουν μέσα από τις βεβαιότητες του αφηγητή ένα παρελθόν κακοποίησης, τραυματικές εμπειρίες και ψυχικές ουλές τις οποίες έχει εσωτερικοποιήσει και οδεύει κακοποιητικός και ο ίδιος στην αναπαραγωγή τους.

Το κείμενο της Φραγκεσκάκη είναι κυριολεκτικά “γροθιά στο στομάχι”. Χρειαζόταν η ίδια γερό στομάχι, πάθος αλλά και μαστοριά για να μην αναπαράγει κάτι τετριμμένο, αλλά να πλάσει έναν χαρακτήρα που να μπορεί να μιλά έτσι, να σκέφτεται και να προσπαθεί να πείσει τον συνομιλητή του. Είναι τόσο το δηλητήριο, που δεν είναι εύκολο να αγαπήσεις τον αντι - Πάτερσον του βιβλίου της. Νομίζω όμως ότι, αν και οδυνηρά τα αισθήματα που προκαλεί, το βιβλίο μεγεθύνει την πραγματικότητα και προσφέρει ουσιαστικά στην κατανόηση του πλησίον μας σήμερα. Στην αυτογνωσία. Σαρξ εκ της σαρκός του μέσου Έλληνα είναι ο οδηγός του Σύνταγμα - ΚΑΤ.

“Σύνταγμα - ΚΑΤ”

Χριστίνα Φραγκεσκάκη

Κέδρος, 2019

96 Σελ.

Τιμή: 9,90 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL