Με το να πληρώσεις επιπλέον για να πας στο απογευματινό χειρουργείο βγαίνεις από την ουρά. Αυτοί που προηγούνται πλέον έπονται. Υπερπήδησες θέσεις. Με το να πληρώσεις για «υπηρεσίες εκπαίδευσης» βγαίνεις από την ουρά των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Αυτοί που έχουν υψηλότερες επιδόσεις υποσκελίζονται από αυτόν που πάει στο ταμείο και όχι στο βιβλίο. Ξανά υπερπήδηση σταδίων. Αλλά υπάρχουν και άλλες καταστροφές δικαίου. Αυτός που πληρώνει το όποιο χρέος του (φορολογικό, ασφαλιστικό, τραπεζικό κ.λπ.) δεν μπαίνει ποτέ σε καμιά ρύθμιση. Αυτός που πληρώνει αμέσως όλο τον φόρο δεν έχει καμιά έκπτωση. Όλες οι ρυθμίσεις δεν διευκολύνουν τους συνεπείς και αυτοπειθαρχημένους. Μεγάλο μέρος επιδομάτων πάει σε αυτούς που κρύβουν εισοδήματα, όπως και το σύνολο των «νομιμοποιήσεων» πάει σε αυτούς που έχουν αυθαιρετήσει. Ο ιδιοκτήτης ενός δηλωμένου, νόμιμου οικήματος πληρώνει ΕΝΦΙΑ, ο άλλος τον ισοσκελίζει με αυτά τα χρήματα που γλίτωσε όταν έχτισε χωρίς άδεια. Αυτός που του έφεραν το δίπλωμα στο σπίτι πληρώνει τα ίδια τέλη κυκλοφορίας με αυτόν που πέρασε δύσκολες εξετάσεις. Αδικίες. Ο κλέφτης ιδεών, ο παπαγάλος, μπορεί πανεύκολα να τις παρουσιάσει ως δικές του και να δρέψει καρπούς. Ναι, συνηθισμένες αδικίες, αλλά συνεχόμενες. Καμιά ανταμοιβή για τους συνεπείς, για τους δημιουργούς. Είναι δε «άγραφοι». Αόρατοι. Καμιά μέριμνα δεν τους εντοπίζει. Κανένας κοινωνικός έπαινος δεν τους τιμά. Είναι οι αυτονόητοι. Όλη η κοινωνική ευαισθησία ενεργοποιείται προς αυτούς που έχτισαν στο δάσος, σε αυτούς που καταπάτησαν ξένη ιδιοκτησία. Είναι δε ευρέως εγκατεστημένη κοινωνική αντίληψη. Ποτέ δεν θα δεις αυτή την αποκλίνουσα να εκφράζεται στα προγράμματα των κομμάτων. Είναι μια σιωπηλή συμφωνία.
Δεν είναι, βέβαια, το ίδιο αυτό που συμβαίνει με τον προαγωγό και βιαστή των Σεπολίων. Αυτός ορίζει την οροφή της αδικοπραξίας. Προτείνεται η αθώωσή του, δηλαδή εκδηλώνεται η ίδια επιείκεια που έχει επιδειχθεί απέναντι σε άλλα σκληρά εγκλήματα. Φόνους, απαγωγές, βιασμούς κ.λπ. Ο αδίστακτος πυροβολητής του Κεραμεικού ήταν σεσημασμένος, καταδικασμένος και ελεύθερος. Επιείκεια και αυστηρότητα. Οι γνώστες νομικοί λένε ότι υπάρχει ένα τεράστιο δίκτυο αλληλοκαλύψεων, εκβιασμών και αμοιβαιοτήτων, που τυλίγει τη χώρα και τις κυρίαρχες τάξεις. Έτσι απέναντι στις διάφορες κλίμακες αδικιών, τη χαμηλή αλλά εκτεταμένη και την υψηλή, στέκεται μόνος ο «ούφο» πολίτης που αγανακτεί με το καλοϋφασμένο σύστημα αδικιών και παραβάσεων, ο «ούφο» πολίτης που δεν περνάει με κόκκινο, που πληρώνει τις υποχρεώσεις του, που ελέγχει τον καταναλωτικό του πόθο, ο εργάτης του πνεύματος και που δεν έχει δίπλα του καμιά κινητοποίηση συμπαράστασης, καμιά νομοθετική πρωτοβουλία που να τον στηρίζει. Δεν περιλαμβάνεται πουθενά. Αποτελεί την προϋπόθεση, το αυτονόητο, το αόρατο σκέλος της κοινωνίας και το λιγότερο επιδραστικό στην πολιτική παραγωγή.
Υπάρχουν, φυσικά, αυτοί που όντως πάσχουν. Η μικρή οικογενειακή επιχείρηση που μόλις έκανε την ανακαίνιση έπεσε πάνω στην κρίση και δεν συνήλθε ποτέ. Αυτός που έχασε τη δουλειά του και τώρα υποαμείβεται, άρα δεν εξυπηρετεί το δάνειο κ.λπ. Άπειρες παραλλαγές. Ναι, αλλά μας λείπει το αρχείο. Η αξιόπιστη αποτίμηση. Μέσα σε αυτή την αναξιοπιστία, μέσα σε αυτή την ασάφεια του ποιος όντως έχει ανάγκη και ποιος είναι απλώς λουφαδόρος κρύβεται ο κοινωνικός αυτοματισμός. Κάπως όλοι είναι εναντίον όλων. Όλοι είναι ύποπτοι ή και αποκρουστικοί για τους άλλους. Και αυτό το υπόστρωμα, αυτή η εδραιωμένη κοσμοαντίληψη, ασκεί επιρροή και στις πολιτικές μορφοποιήσεις. Σε αυτό το φαινόμενο ας αναρωτηθεί κανείς αν εύκολα μπορεί να συγκροτηθεί η αριστερή θέαση έναντι μιας δεξιάς. Αν μπορεί ο παραδοσιακός ιδεολογικός μανιχαϊσμός να κατηγοριοποιήσει εύκολα τις παραμέτρους του προβλήματος και να κατασκευάσει ευδιάκριτες προοδευτικές πολιτικές.
