Υπάρχουν και οι αριστεροί που νιώθουν μόνοι. Που δυσκολεύονται να ενταχθούν στα υπάρχοντα ή στα σχήματα που συνεχώς δημιουργούνται. Που δεν θέλουν να «εγκαταλείψουν», που αισθάνονται την όποια προσχώρηση ισοδύναμη με την απιστία. Που εσωτερικά διχοτομούνται ανάμεσα σε πολιτικές ιδιολέκτους που μόνο εν μέρει τούς εκφράζουν ή που εν μέρει παραβιάζουν τα «αριστερά» γράμματα τα οποία γνωρίζουν. Αριστεροί νεώτερων γενεών που δεν έχουν τις παραστάσεις της δικτατορίας ούτε τα έπη των ξυλοδαρμών, ώστε να έχουν οργανωμένη, τουλάχιστον σε συναισθηματικό επίπεδο, την απόφασή τους, την πολιτική θεώρηση, την κομματική ένταξη ή και τις απορρίψεις τους. Γιατί οι γενιές της δικτατορίας, όπως και οι παλαιότερες, είτε εντασσόμενες είτε αρνούμενες την ένταξη, είχαν πολύ οργανωμένο πολιτικό θυμικό. Είχαν ισχυρά ηθικά μέτρα. Όχι χωρίς παραμορφώσεις, αλλά πιο συμπαγή.
Αλλά μιλάω για τις γενιές που μεγάλωσαν στη σχετική ειρηνική κοινοβουλευτικότητα της μεταδικτατορίας, που οι παραστάσεις τους είναι από τις γιορτινές πορείες οι οποίες έφταναν τις εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο, καμιά φορά και εκατομμύρια (η κεφαλή των πρώτων πορειών για το Πολυτεχνείο έφτανε στην πρεσβεία και η αρχή τους δεν είχε ακόμα ξεκινήσει από την Πατησίων). Αλλά εννοώ και αριστερούς τού «μετά», της φαινομενικά πολυτελούς εξεγερσιακότητας της δεκαετίας του '90 . Αριστερούς που είδαν βρετανικό ρεαλιστικό σινεμά στο φόντο του Ταρκόφσκι, που αγάπησαν τους Clash και συγκροτήματα της βρετανικής Αριστεράς, που κατάλαβαν τον κόσμο από τη Θάτσερ και τον αφανισμό της εργατικής τάξης. Πιο θωρακισμένοι μορφωτικά, πιο κοντά στον πολιτιστικό κορεσμό και απέναντι από το ηλίθιο και αντιδραστικό κίνημα των fashion victims.
Η γενιά που πιέστηκε από το απολιτίκ των νεοφώτιστων μπαρόβιων που αισθάνονταν ηδονή όταν ο πορτιέρης τούς άφηνε να μπουν ή έκανε πως τους γνωρίζει. Που γιόρταζαν με μπόμπες στην παραλιακή και ονειρεύονταν μια αμαξάρα. Διαγενεακή η ταραχή.
Κάτι λήγει, κάτι λείπει. Έτσι, στο φόντο μιας τέτοιας πολιτικής αναρώτησης (ή και μελαγχολίας), μου φαίνεται ο θάνατος του Δήμου Μούτση, του πιο άστεγου, του πιο παράξενου, του πιο ανορθόδοξου συνθέτη. Σαν να έρχεται ως παράδειγμα, ως μοντέλο διανοούμενου καλλιτέχνη, να συναντήσει αυτή τη γενική ορφάνια, αυτή τη δύσκολη συλλογική επανεκκίνηση. Ανεξάντλητος από τη «φεστιβαλική» Αριστερά, ουσιαστικά ανένταχτος, που θήτευσε στο «ελληνοπρεπές» κλίμα των μεγάλων έντεχνων της γενιάς του Χατζιδάκι αλλά λάκισε προς ένα ιδίωμα που κινούνταν από τις παρυφές της συμφωνικής μέχρι την μπαλάντα (ας ξανακούσουμε την «Εργατική συμφωνία» ή την «Τετραλογία»).
Ο Μούτσης έστριψε προς κάτι έξω από την καθιερωμένη και προβλέψιμη οδό. «Πολυσύχναστη ερημιά», όπως λέει σε ένα τραγούδι του. Δεν εξαντλήθηκε, δεν επανέλαβε. Νομίζω, αυτή η αναχώρηση σαν να εικονογραφεί επώδυνα και μια τύψη. Η Αριστερά δεν τον θεώρησε δικό της ούτε τον καρπώθηκε, όπως ίσως μπορούσε. Είναι δε ενδιαφέρον. Έγραψαν πολλοί και απολύτως διαφορετικοί για τον αποκλίνοντα μοναχικό συνθέτη. Γιατί, εκτός από σημαντικός, παρέμεινε αταξινόμητος.
Τέλος πάντων, ο καθένας βρίσκει το παράδειγμα ή την ιστορική αναλογία που του χρειάζεται, που του είναι απαραίτητη για να τα καταφέρει. Στον δύσκολο βίο. Εν πάση περιπτώσει, αν ξαναδείς ψύχραιμα τα πράγματα, η μεγάλη στιγμή για την Αριστερά δεν ήρθε μόνο στις επικές φάσεις, αλλά και στις περιόδους του θρήνου. Ενός μακρού και διανοητικά θαρραλέου θρήνου.
