Οι Κασσάνδρες διαψεύστηκαν, ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. δεν διαλύθηκε εξαιτίας εσωτερικών διαφωνιών που κορυφώθηκαν στο Συνέδριο, όπως έσπευσαν να προεξοφλήσουν οι άσπονδοι εχθροί του -το έχουν κάνει κι άλλες φορές στο παρελθόν- θέλοντας να ωθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Η πλειονότητα των συνέδρων, εκφράζοντας την αντίστοιχη βούληση της κομματικής βάσης, έδωσε την διέξοδο: ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. έχει αρχηγό που δεν αμφισβητείται, ενδεχόμενη εκλογική αναμέτρηση θα ήταν αχρείαστη, τελεία, να περάσουμε στο επόμενο κεφάλαιο. Οι επόμενοι σταθμοί για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. είναι πρώτα οι ευρωεκλογές, που αποτελούν ορόσημο συνολικά για το πολιτικό σύστημα, και εν συνεχεία το τακτικό του Συνέδριο του φθινοπώρου, όπου θα ξεκαθαριστούν εκκρεμότητες που αφορούν την οργανωτική δομή και τη φυσιογνωμία του κόμματος.
Το ορόσημο των ευρωεκλογών
Το ερώτημα για το αν ο Στέφανος Κασσελάκης θα αμφισβητηθεί μετά τις ευρωεκλογές εν πολλοίς στερείται νοήματος. Όσο θα αμφισβητηθούν και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, και ο Νίκος Ανδρουλάκης, και οι αρχηγοί των μικρότερων κομμάτων. Τα πολιτικά γεγονότα έχουν τη δική τους λογική και παράγουν αποτελέσματα. Οι ευρωεκλογές είναι μείζον πολιτικό γεγονός, το οποίο δεν μπορεί να παρακαμφθεί. Στην κάλπη θα καταγραφούν οι διαθέσεις της κοινωνίας: η πραγματική φθορά της κυβέρνησης, η εκλογική δύναμη των κομμάτων, η μεταξύ τους σειρά. Θα βγουν συμπεράσματα για την κυβερνητική φθορά και για την αναστροφή της πολιτικής δυναμικής καθώς και για το προς τα πού κατευθύνεται η κοινωνική δυσαρέσκεια. Όσον αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. θα βγουν συμπεράσματα για την αποδοχή του Στέφανου Κασσελάκη από το ευρύτερο εκλογικό σώμα (όχι μόνο από την κομματική βάση, όπου η αποδοχή είναι δεδομένη), για την πολιτική αποτελεσματικότητα της νέας επικοινωνίας που εισήγαγε, και τώρα ακολουθούν και οι επικριτές του, καθώς και για τις μετακινήσεις ψηφοφόρων επί των ημερών της προεδρίας του.
Ισόβιες ηγεσίες υπάρχουν μόνο σε μικρά ή προσωποπαγή κόμματα. Τα κόμματα εξουσίας κρίνονται από την απήχησή τους στην ευρύτερη εκλογική βάση και από την προοπτική εξουσίας που διανοίγουν. Το κρίσιμο είναι να υπάρξει ο επαρκής χρόνος ώστε οι ηγεσίες να ξεδιπλώσουν το σχέδιό τους δίχως προσκόμματα, εμπόδια και συνεχή, φανερή ή υπόγεια υπονόμευση. Αν κάτι είναι δεδομένο -ακόμη και από τους επικριτές του-, είναι ότι ο Στέφανος Κασσελάκης δεν είχε περίοδο χάριτος. Η αμφισβήτησή του άρχισε κυριολεκτικά από τα ξημερώματα της εκλογής του.
Φτάνει να συγκρίνει κανείς την αντίστοιχη περίοδο χάριτος που είχε ο Κυριάκος Μητσοτάκης από τη Ν.Δ., παρά την απογοήτευση που είχε προκαλέσει η αμφιλεγόμενης εγκυρότητας εκλογή του. Με ένα βαρύ στελεχιακό δυναμικό στο εσωτερικό της, που αριθμούσε δύο πρωθυπουργούς και πλειάδα έμπειρων υπουργών, η Ν.Δ. ανέχθηκε τα λάθη και την προσωπική ανεπάρκεια του Κυριάκου Μητσοτάκη έναντι του Αλέξη Τσίπρα, ακόμη και τη νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη του κόμματος και τις μεταγραφές εκσυγχρονιστών που αλλοίωναν τη φυσιογνωμία της, μέχρι να ξαναμπεί σε τροχιά εξουσίας εκμεταλλευόμενος τη φυσιολογική φθορά του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. λόγω της μνημονιακής εποπτείας. Οι βαρόνοι της Ν.Δ. και οι πρώην πρωθυπουργοί με αφορμή το Μακεδονικό πρόσφεραν στον Κυριάκο Μητσοτάκη τη συντηρητική βάση του κόμματος παράλληλα με τα ερείσματά τους στο ευρύτερο σύστημα εξουσίας. Μέχρι τότε η αίσθηση που υπήρχε ήταν ότι «δεν υπάρχει περίπτωση να κερδίσει τον Τσίπρα».
Κόμμα αρχηγού και μελών ή κόμμα στελεχών;
Ορισμένοι αντιτείνουν σ’ αυτό ότι «ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμμα αρχών και αξιών και η εξουσία δεν είναι αυτοσκοπός». Μόνο που το κοινωνικά επίμαχο το καθορίζει κάθε φορά η ίδια η κοινωνία και όχι η μία ή η άλλη ομάδα στελεχών. Τα πράγματα έφτασαν σε σημείο παροξυσμού στο Συνέδριο γύρω από ένα ερώτημα που υπονοήθηκε αλλά δεν τέθηκε με ενάργεια: ποια θα είναι η οργανωτική διάρθρωση του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και πώς θα κατανεμηθούν οι αρμοδιότητες μεταξύ του προέδρου και των οργάνων. Ή, διαφορετικά, πώς θα διαμορφωθούν οι ισορροπίες και ο συσχετισμός ισχύος μεταξύ προέδρου και κορυφαίων στελεχών. Όπως το κωδικοποίησε παλιό και έμπειρο στέλεχος, «θα είναι κόμμα αρχηγού και μελών ή κόμμα στελεχών;».
Ο διάλογος που θα ανοίξει μετά τις ευρωεκλογές θα καθοριστεί σε σημαντικό βαθμό από τις επιδόσεις του κόμματος. Ο πρόεδρος θα πρέπει να εισηγηθεί το δικό του οργανωτικό μοντέλο και όσοι έχουν διαφορετική άποψη το δικό τους, σε σχέση όμως με το κοινωνικά επίμαχο, που για τον κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. είναι η διεκδίκηση της εξουσίας. Από τη μία πλευρά υπάρχει το βάσιμο επιχείρημα ότι η αδιαμεσολάβητη επικοινωνία αρχηγού με τα μέλη ενέχει τη ροπή προς τον αρχηγισμό. Από την άλλη, ένα κόμμα έχει συνέχεια και δεν μπορεί να ξεφύγει από τις παραδόσεις του. Η συσσωρευμένη εμπειρία στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. έχει δείξει ότι τα όργανα αποκτούν τις αδράνειες κομματικής γραφειοκρατίας που ενίοτε αυτονομείται όταν νιώθει πως κινδυνεύει. Η απαίτηση αυξημένης συμμετοχής των κορυφαίων στελεχών στη λήψη των αποφάσεων και διαρκούς ελέγχου του εκάστοτε αρχηγού ενίοτε λειτουργεί παραλυτικά για την παραγωγή και την άσκηση πολιτικής που στην εποχή της μιντιακής δημοκρατίας απαιτεί ταχύτητα και ευελιξία. Το βρήκε επανειλημμένως μπροστά του ο Αλέξης Τσίπρας και δεν το έλυσε μέχρι που κακοφόρμισε, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει συνεχώς προσωπική και πολιτική αμφισβήτηση που αποδομούσε την ηγεσία του και τροφοδοτούσε αρνητική δημοσιότητα. Το φαινόμενο κορυφώθηκε μέχρι τη διάσπαση, αλλά σε κάποιον βαθμό συνεχίστηκε και μετά. Ορθώς πιστώθηκε στον Αλέξη Τσίπρα ότι ανέλαβε -και ήταν ο μόνος που είχε τη γενναιότητα- την ευθύνη που του αναλογούσε και παραιτήθηκε. «Αναστοχασμό» όμως δεν έκανε. Κληροδότησε τις παθογένειες στον διάδοχό του.
