Στις 10 Δεκεμβρίου, με αφορμή την παρουσίαση ενός βιβλίου που αναφέρεται στα έργα και στις ημέρες της διακυβέρνησής του («Οι απόρρητοι φάκελοι Καραμανλή», του Μανώλη Κοττάκη), ο πρώην πρωθυπουργός εξέφρασε τις θέσεις του για τα ελληνοτουρκικά, απευθύνοντας δημοσίως συστάσεις και προειδοποιήσεις. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Κώστας Καραμανλής καταθέτει δημοσίως και με παρρησία τις θέσεις του για τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας και μαζί την κριτική του προς τους Δυτικούς εταίρους και συμμάχους που με τη στάση τους αποθρασύνουν τη γείτονα. Αντιθέτως, στα 14 χρόνια που μεσολάβησαν από την απώλεια της πρωθυπουργίας το 2009 μέχρι το 2023, οπότε και αποχώρησε από τη Βουλή αλλά όχι και από την πολιτική, ο κ. Καραμανλής είχε σπάσει τη σιωπή του -στην περίπτωσή του αρμόζει η φράση- ελάχιστες φορές, μετρημένες κυριολεκτικά στα δάχτυλα του ενός χεριού, πάντα με κάποια αφορμή για να μιλά για τα εθνικά θέματα. Δύο φορές ξέφυγε από τον δικό του κανόνα, η πρώτη στο δημοψήφισμα και η δεύτερη τον Αύγουστο του 2022, όταν πήρε ξεκάθαρες θέσεις -περισσότερο δεν γινόταν- κατά του πρωθυπουργού για το σκάνδαλο των υποκλοπών, προειδοποιώντας μάλιστα να μην κινηθεί στην κατεύθυνση της συγκάλυψης.
Η θέση του Κώστα Καραμανλή για τα εθνικά είναι γνωστή: «Έχουμε μία και μοναδική διαφορά με την Τουρκία και μόνο επ’ αυτής νοείται διάλογος, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας». Ο περιορισμός σε αυτή τη διαφορά εκ των πραγμάτων ακυρώνει την προοπτική ενός εφ’ όλης της ύλης διαλόγου επί των ελληνοτουρκικών διαφορών που ανακαλύπτει και βάζει στην ατζέντα η Άγκυρα. Η θέση του είναι ελαφρώς διαφορετική από την αντίστοιχη του Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος έχει σκληρύνει τη στάση του: Από το Ανώτατο Συμβούλιο Ελλάδας-Τουρκίας που έγινε επί της πρωθυπουργίας του στην Κωνσταντινούπολη ο Αντώνης Σαμαράς έχει μετακινηθεί στη θέση «δεν κάνεις διάλογο με τον πειρατή» και είναι εναντίον της παραπομπής στη Χάγη. Θεωρεί ότι η μετακίνηση δικαιώνεται από την αλλαγή της συμπεριφοράς της Τουρκίας τόσο έναντι της Ελλάδας όσο και διεθνώς, όπου η «Τουρκία συμπεριφέρεται σαν διεθνής ταραξίας». Παρά τη διαφορά τακτικής, οι δύο πρώην πρόεδροι της Ν.Δ. θεωρούν ότι η Τουρκία δεν επιδιώκει να λύσει οριστικά τις διαφορές της με την Ελλάδα, αντίθετα μονίμως θα αυξομειώνει την ένταση εφευρίσκοντας αφορμές. Η Τουρκία ως αναθεωρητική δύναμη με φαντασιώσεις μεγαλείου και συμπεριφορά παγκόσμιου γεωπολιτικού παίκτη επιδιώκει τη δορυφοροποίηση της Ελλάδας.
Ευθεία αποδοκιμασία
Το ενδιαφέρον στην πρόσφατη παρέμβαση του Κώστα Καραμανλή είναι η συγκυρία στην οποία έλαβε χώρα και ο τόπος. Δύο ημέρες μετά την επίσκεψη Ερντογάν, από την ακριτική Αλεξανδρούπολη, αποδοκίμασε πέραν πάσας αμφιβολίας την πολιτική Μητσοτάκη ως υποχωρητική και προχώρησε τις θέσεις του ένα βήμα πιο πέρα, διακηρύσσοντας ότι «στη Θράκη, στο Αιγαίο και στην Κύπρο δοκιμάζονται η αντοχή και το στρατηγικό βάθος του ελληνισμού», ενώ προειδοποίησε ότι «η ειρήνη δεν εξαγοράζεται με υποχωρήσεις». Πρόκειται για μία διαμετρικά αντίθετη σχολή στην εξωτερική πολιτική από αυτή που ακολουθεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο πρωθυπουργός θεωρεί ότι η οικονομία μπορεί να υποκαταστήσει ή να υπερκεράσει την παραδοσιακή διπλωματία. «Πιστεύω στην ανάπτυξη της οικονομικής διπλωματίας και στις προσωπικές σχέσεις μεταξύ των ηγετών» είχε εξομολογηθεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης τον Σεπτέμβριο του 2019, λίγο μετά την πρώτη του συνάντηση με τον Ταγίπ Ερντογάν στη Νέα Υόρκη. Προφανώς, αν και η θέση του δεν επιβεβαιώθηκε από τη συμπεριφορά του Ταγίπ Ερντογάν, εξακολουθεί να την πιστεύει. Στο εσωτερικό της Ν.Δ. είναι διάχυτη η εκτίμηση ότι εμφορείται από ιδέες μεγαλείου και φιλοδοξεί να μείνει στην Ιστορία ως ο νέος Βενιζέλος με ένα Σύμφωνο Ελληνοτουρκικής Φιλίας. Άλλωστε, σε κάθε ευκαιρία αναφέρεται στον Ελευθέριο Βενιζέλο και όχι στον «εθνάρχη» της παράταξης Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Διπλό ερώτημα
Η παραδοσιακή βάση της Ν.Δ. θέλει μεν ηρεμία με την Τουρκία (άλλωστε η ισχυρή Τουρκία δεν είναι το «κρατίδιο» των Σκοπίων για να κάνουν επίδειξη σαρισοφόρου πατριωτισμού), αλλά ούτε και είναι εύκολο να δεχθεί μια απτή εκχώρηση εκείνων που θεωρεί εθνικά συμφέροντα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το παιχνίδι είναι πλέον ανοιχτό. Καραμανλής και Σαμαράς προειδοποιούν τον Κυριάκο Μητσοτάκη να μην κάνει το επόμενο βήμα και μετατρέψει τις de facto παραχωρήσεις προς την Τουρκία σε de jure ενδεχομένως με μία πολιτική συμφωνία ή με ένα συνυποσχετικό για παραπομπή στη Χάγη που θα περιλαμβάνει γεωπολιτικές διαφορές και ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Κάπως έτσι, σε μία προοπτική το ερώτημα είναι διπλό: Πρώτον, εάν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ίσως και πιεζόμενος, προχωρήσει στην κατεύθυνση του κατευνασμού. Δεν είναι δεδομένο, ο πρωθυπουργός έχει δείξει ότι προσαρμόζεται εύκολα στις καταστάσεις. Μπορεί να δηλώνει υπέρ της οικονομικής διπλωματίας κ.λπ., αλλά δεν είχε κανένα πρόβλημα να επιβαρύνει τον προϋπολογισμό με περισσότερα από 10 δισ. ευρώ για να αγοράσει φρεγάτες, Ραφάλ και μαζί την προστασία της Γαλλίας όταν ο Ερντογάν ανέβασε κατακόρυφα την ένταση.
Το δεύτερο ερώτημα είναι μέχρι πού θα φτάσουν οι δύο πρώην πρόεδροι εάν η πολιτική κατευνασμού για την οποία καταγγέλλουν τον πρωθυπουργό πάρει τη μορφή συμφωνίας, που ο ένας τουλάχιστον αποκαλεί «Πρέσπες του Αιγαίου». Οι δημόσιες παρεμβάσεις τους είναι το λιγότερο που πρέπει να αναμένεται. Για τον μεν Καραμανλή που είναι εκτός Βουλής τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Για τον Σαμαρά και τους βουλευτές του, όπως και για τους βουλευτές που επηρεάζει ο Κώστας Καραμανλής το ερώτημα είναι πιο σκληρό: εάν σε μία τέτοια περίπτωση διακινδυνεύσουν μία σύγκρουση μέχρι τα άκρα. Δύσκολο να απαντηθεί. Ευελπιστούν, πάντως, ότι οι προειδοποιήσεις τους θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά για τον πρωθυπουργό.
