Πυκνώνουν τα επικοινωνιακά σύννεφα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις όσο πλησιάζουν η 7η Δεκεμβρίου και η έλευση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα μαζί με το μισό του Υπουργικό Συμβούλιο και μερικές δεκάδες συμβούλους. Ενώ θεωρητικά θα έπρεπε να προετοιμάζεται η ελληνική κοινή γνώμη για ένα έστω μικρό βήμα στην κατεύθυνση μιας μονιμότερης ελληνοτουρκικής προσέγγισης, η οποία δεν θα χρειάζεται σεισμούς, λιμούς και καταποντισμούς για να μακροημερεύσει, παρατηρούμε να ενισχύονται οι φωνές που υποστηρίζουν πως δεν υπάρχουν περιθώρια να τα βρούμε με την Τουρκία. Ως ένα σημείο πρόκειται για μηνύματα προς τον πρωθυπουργό να μην προχωρήσει σε υποχωρήσεις, καθώς ένα μεγάλο μέρος της «πατριωτικής» Δεξιάς -και όχι μόνο- θεωρεί πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι διατεθειμένος να κάνει όλα τα χατίρια των ισχυρών συμμάχων, των παραχωρήσεων προς την Τουρκία συμπεριλαμβανομένων. Η αλήθεια είναι ότι αυτοί που κάνουν καριέρα ως «τουρκοφάγοι» -νωρίτερα διαφήμιζαν και ότι «το όνομα είναι η ψυχή τους»- θεωρούν εκ προοιμίου έγκλημα τον διάλογο με την Τουρκία. Έναν διάλογο που (θα έπρεπε να) επιθυμεί κάθε σώφρων κάτοικος αυτής της γειτονιάς του κόσμου, ακόμη κι αν ποτέ δεν οδηγήσει σε εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Ο πιστός σύμμαχος…
Αλήθεια είναι επίσης ότι ο Κ. Μητσοτάκης επαίρεται πως είναι πιστός και δεδομένος σύμμαχος των ΗΠΑ. Πλην όμως, αυτό που θέλει προς ώρας η Ουάσιγκτον είναι ηρεμία στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Δεν πιέζει για μια συμφωνία εφ’ όλης της ύλης. Άλλωστε, για μια συμφωνία χρειάζονται δύο, και σ’ αυτή τη φάση ο Τούρκος Πρόεδρος μόνο δεδομένος δεν είναι. Αντιθέτως, ως επίδοξος κορυφαίος περιφερειακός παίκτης έχει ανοίξει παζάρια σε όλα τα μέτωπα. Προσπαθεί -επιτυχώς- να παίζει ρόλο μεσολαβητή μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας στον πόλεμο της Ουκρανίας, σε ζητήματα όπως η μεταφορά σιτηρών από τη δεύτερη στον υπόλοιπο κόσμο. Προσπάθησε -ανεπιτυχώς- να παίξει ρόλο μεσολαβητή και στη νέα ανάφλεξη στη Γάζα και τώρα θέλει να εμφανίζεται ως ο προστάτης της Ούμα, του μουσουλμανικού κόσμου, έναντι των ανθρώπων στις αραβικές χώρες, και ως ο ηγέτης που έχει πρόσβαση στη Χαμάς έναντι των Αμερικανών. Ο Ερντογάν διεκδικεί λοιπόν ρόλο στους δύο μεγάλους πολέμους στη γειτονιά μας ενώ είναι ανακατεμένος, περισσότερο ή λιγότερο, σε όλες τις εστίες κρίσης στην περιοχή: από το Ναγκόρνο Καραμπάχ, όπου διαθέτει προνομιακή σχέση με το Αζερμπαϊτζάν, μέχρι την εμπόλεμη Συρία (τη θυμάται κανείς;), τη διαλυμένη Λιβύη και το διχασμένο Ιράκ.
…και ο ακροβάτης
Ο Ερντογάν ακροβατεί εδώ και χρόνια μεταξύ της Δύσης -στην οποία ανήκει τουλάχιστον στρατιωτικά η Τουρκία ως ο δεύτερος ισχυρότερος στρατός του ΝΑΤΟ- και της Ανατολής. Δεν θεωρείται αξιόπιστος εταίρος για τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους, αλλά ξέρει καλά ότι τον χρειάζονται και τους χρειάζεται -λόγω θέσης, λόγω μεγέθους, λόγω μεταναστευτικού, λόγω, λόγω…- και συχνά δοκιμάζει τα όριά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το παιχνίδι που παίζει με τη Σουηδία και την επικύρωση της ένταξής της στο ΝΑΤΟ. Πρώτα είπε «όχι» επειδή οι Σουηδοί στηρίζουν το ΡΚΚ. Μετά η σουηδική κυβέρνηση συμμορφώθηκε προς τας υποδείξεις του και ο Ερντογάν είπε «ναι», αλλά παρέπεμψε την απόφαση στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Κι όταν ήρθε η ώρα της σχετικής συζήτησης, η Βουλή αποφάνθηκε ότι χρειάζεται χρόνος να ενημερωθεί - και ανέβαλε την πολυπόθητη ψηφοφορία. Με τον τρόπο αυτόν ο Ερντογάν παζαρεύει από τις ΗΠΑ τα F-16, για τα οποία αποφασίζει η αμερικανική Βουλή. Και στο παζάρι έβαλε προσφάτως και τα ευρωπαϊκά μαχητικά Eurofighter, την ώρα που έλεγε στο πλάι του -εντυπωσιακά… ψύχραιμου- Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς στο Βερολίνο ότι η Τουρκία δεν κουβαλάει την ενοχή του Ολοκαυτώματος.
Μπορούμε και χωρίς ένταση
Ο Τούρκος Πρόεδρος έχει αποδείξει ότι του αρέσει να βαράει μια στο καρφί και μια στο πέταλο. Το έκανε και στις σχέσεις με την Ελλάδα την τελευταία τριετία, μέχρι οι καταστροφικοί σεισμοί στην Ανατολία να επιτρέψουν και στις δύο χώρες να θυμηθούν ότι μπορούν να συνυπάρχουν και χωρίς ένταση. Για τον Ρ. Τ. Ερντογάν η Ελλάδα δεν είναι προτεραιότητα - ούτε για την τουρκική κοινή γνώμη. Κι από τη στιγμή που φαίνεται ότι έχει πειστεί πως δεν απειλείται να μείνει εκτός κάποιου μελλοντικού ενεργειακού παιγνίου στην Ανατολική Μεσόγειο, επενδύει στην αποκλιμάκωση. Αλλά πέραν τούτου ουδέν. Ο Ρ. Τ. Ερντογάν δεν έρχεται στις 7 Δεκεμβρίου στην Αθήνα για να φιληθεί σταυρωτά με τον Κ. Μητσοτάκη και να του πει «πάμε αύριο στη Χάγη να τα βρούμε». Αντιθέτως, ο Τούρκος Πρόεδρος συνεχίζει να λέει πού και πού κάτι ηρωικό για τα «σύνορα της καρδιάς» της Τουρκίας, που θεωρούνται προκλητικά στη δική μας πλευρά των συνόρων, ενώ ο υπουργός του των Εξωτερικών βάζει το θέμα της μειονότητας στη Θράκη. Και τις τελευταίες μέρες γίνονται κάποιες παραβιάσεις του FIR Αθηνών από τουρκικά αεροσκάφη, σε αντίθεση με τους προηγούμενους μήνες, που ήταν μηδενική η τουρκική πτητική δραστηριότητα. Ωστόσο, όλα αυτά δεν επιβαρύνουν πραγματικά τις διμερείς σχέσεις. Το ήρεμο κλίμα αντέχει. Ακόμα.
