Στον πρώτο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών η κυβέρνηση είχε κάθε λόγο να είναι ευχαριστημένη. Είχε πάρει 8 από τις 13 περιφέρειες, είχε πλησιάσει πολύ κοντά στο να πάρει και τις υπόλοιπες, είχε καθαρίσει πολλούς μεγάλους δήμους και στην Αθήνα, οι επαναληπτικές εκλογές έμοιαζαν για τον Κ. Μπακογιάννη περίπατος. Οι αναλυτές σημείωναν ότι, με βάση ασφαλή μοντέλα εκτίμησης, η πολιτική απήχηση της Ν.Δ. φαινόταν να βρίσκεται στο 45%, ενώ η απήχηση του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της αντιπολίτευσης, κάπου μεταξύ 12% και 13%. Είχαν δίκιο όσοι έλεγαν ότι η εικόνα αυτή ήταν εικόνα πλήρους πολιτικής κυριαρχίας της Ν.Δ. και ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν είχε κανένα μήνυμα να πάρει από τους πολίτες. Αν υπήρχε κάποια πολιτική δυσαρέσκεια, ενδεχομένως κρυβόταν στην τεράστια αποχή - αλλά σε αυτή την περίπτωση ήταν δυσαρέσκεια απέναντι σε όλους, δηλαδή, πρακτικά, σε κανέναν.
Μία εβδομάδα αργότερα, στον δεύτερο γύρο, η κυβέρνηση κατέληξε με τον σβέρκο κατακόκκινο. Από τις 5 περιφέρειες που πήγαν σε επαναληπτική εκλογή κέρδισε τη μία, και αυτήν οριακά. Ο Αγοραστός, που για μόλις 2% δεν είχε καθαρίσει τη Θεσσαλία από τον πρώτο γύρο, υπέστη δεινή ήττα. Ο Ζέρβας στη Θεσσαλονίκη συνετρίβη. Και στην Αθήνα έγινε η μεγάλη ανατροπή: Ο Κ. Μπακογιάννης, ο οποίος στον πρώτο γύρο είχε πάρει σχεδόν τριπλάσιο ποσοστό από τον Χάρη Δούκα (41,35% έναντι 14,18%), ηττήθηκε στον δεύτερο γύρο με 12 μονάδες διαφορά. Ο Χ. Δούκας, που είχε πάρει 20.000 ψήφους στον πρώτο γύρο, τις υπερτριπλασίασε στον δεύτερο, φτάνοντας στις 64.000. Ενώ ο Κ. Μπακογιάννης από 58.000 ψήφους την πρώτη Κυριακή βρέθηκε να έχει τη δεύτερη μόλις 50.000.
Η φθορά της κυβέρνησης και το κενό της αντιπολίτευσης
Φαίνεται, λοιπόν, ότι στον δεύτερο γύρο ένα κομμάτι της κοινωνίας συσπειρώθηκε αποφασιστικά απέναντι στις κυρίαρχες επιλογές της Ν.Δ., οδηγώντας το κυβερνητικό κόμμα σε μια ηχηρή πολιτική ήττα - ουσιαστικά την πρώτη από το 2015. Και αυτό χωρίς να έχει μεσολαβήσει ανάμεσα στις δύο Κυριακές κάτι αξιοσημείωτο που να δικαιολογεί τόσο εντυπωσιακή αντιστροφή του κλίματος. Είναι προφανές ότι στην κοινωνία υπάρχει έντονο και συσσωρευμένο αντικυβερνητικό αίσθημα, που δεν μεταφράζεται, όμως, σε υποστήριξη κάποιου από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Αυτό το συμπέρασμα προκύπτει αν κάποιος εκτιμήσει τα αποτελέσματα του πρώτου και του δεύτερου γύρου συνδυαστικά. Από τη μία, είναι γεγονός ότι η Ν.Δ. αντιμετωπίζει ευρύτατη και ισχυρότατη κοινωνική δυσαρέσκεια. Από την άλλη όμως, είναι επίσης γεγονός ότι η Ν.Δ. εξακολουθεί να έχει αδιαμφισβήτητη υπεροχή έναντι των πολιτικών της αντιπάλων. Έτσι, ενώ το κυβερνητικό κόμμα της Ν.Δ. μπαίνει σε έναν κύκλο φθοράς, η απόσταση της αντιπολίτευσης από τους αντικειμενικούς της στόχους εξακολουθεί να είναι μεγάλη. Χρειάζεται, λοιπόν, μια προσεκτική εξέταση της κατάστασης για το από εδώ και πέρα, που να υπολογίζει τα εξής δεδομένα.
Ο δύσκολος δρόμος της προοδευτικής συνεργασίας
Πρώτον: Μπορεί η συνεργασία της αντιπολίτευσης να οδήγησε την κυβέρνηση σε πολιτικές ήττες, όμως αυτή συγκροτήθηκε από τα κάτω. Ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ούτε το ΚΙΝ.ΑΛΛ. φάνηκαν έτοιμοι για μια ισότιμη και ευρεία συνεργασία στον αυτοδιοικητικό χώρο με πρόσωπα που να έχουν απήχηση στην κοινωνία και με προοδευτικά προγράμματα. Αν αυτό είχε γίνει εφικτό, η εικόνα του αυτοδιοικητικού χάρτη θα ήταν σήμερα πολύ λιγότερο γαλάζια.
Δεύτερον: Έστω κι έτσι, ο προοδευτικός χώρος παρήγαγε ενωμένος, σε βάρος της κυβέρνησης, ένα πολιτικό αποτέλεσμα που κάθε κόμμα της αντιπολίτευσης ξεχωριστά δεν θα μπορούσε να πετύχει. Είναι σίγουρα μια αρχή, αλλά το γεγονός αυτό από μόνο του δεν θα ανοίξει τον δρόμο της προοδευτικής συνεργασίας, και μάλιστα στρωμένο με λουλούδια. Αντίθετα, όσο η κυβερνητική φθορά γίνεται εμφανέστερη, τόσο θα οξύνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. για το ποιος θα έχει την ηγεμονία στον αντιπολιτευτικό χώρο. Και στην πορεία αυτή μοιραία θα υπάρξει αντιπαράθεση τακτικής, προγραμμάτων και πολιτικού ήθους. Ο πιο καθαρός, ο πιο προετοιμασμένος, ο πιο δραστήριος πολιτικά και αυτός που θα είναι περισσότερο έτοιμος για συγκρούσεις και για συνθέσεις θα είναι αυτός που θα διαμορφώσει τους κανόνες του παιχνιδιού.
Τρίτον: Δύσκολα ένα πολιτικό σχέδιο μπορεί να υλοποιηθεί μέσα σε περιβάλλον ισχυρών εσωκομματικών τριβών και προκαταλήψεων. Πολιτικό σχέδιο σημαίνει να χτυπάνε όλα τα σφυριά σε ένα καρφί και να δουλεύουν όλες και όλοι για τον ίδιο σκοπό. Άρα, η αποκατάσταση ενός κλίματος παραγωγικής πολιτικής λειτουργίας είναι πρωταρχικής σημασίας για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
Μπορεί το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών να μην συνιστά στρατηγική ήττα για την κυβέρνηση, διαμορφώνει όμως ένα νέο πολιτικό περιβάλλον, στο οποίο πολλά πράγματα θα εξαρτηθούν από τον δυναμισμό, την οξυδέρκεια και τη σοβαρότητα της αντιπολίτευσης. Το σημερινό κενό ανάμεσα στην απόδοση της αντιπολίτευσης και στις ανάγκες της κοινωνίας μπορεί και πρέπει να καλυφθεί όσο το δυνατόν ταχύτερα.
