Τι σχέση έχει η Ουκρανία με τα Δυτικά Βαλκάνια, τη Μολδαβία και την Ελλάδα;
Το κοινό ανακοινωθέν μετά την άτυπη σύνοδο των ηγετών των Δυτικών Βαλκανίων (και όχι μόνο) αναφέρει:
«Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί κομβική στιγμή για την Ευρώπη. Τα Δυτικά Βαλκάνια, η Ουκρανία και η Δημοκρατία της Μολδαβίας, που γειτνιάζουν γεωγραφικά με τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., έχουν κοινή ευρωπαϊκή κληρονομιά, Ιστορία και ένα μέλλον που ορίζεται από κοινές ευκαιρίες και προκλήσεις».
Μια διακήρυξη προσανατολισμένη σε ευρωατλαντικούς στόχους και καθόλου στα συμφέροντα των Βαλκανίων ή στην αποτροπή της Τουρκίας.
Στη συνάντηση Μητσοτάκη-Ζελένσκι συμφωνήθηκε η Ελλάδα να εκπαιδεύσει Ουκρανούς πιλότους στα αεροσκάφη F-16 μαζί με την Ολλανδία, τη Δανία και τις ΗΠΑ. Οι δύο πρώτες χώρες θα δώσουν 61 αεροσκάφη. Αυτά θα είναι επιχειρησιακά έτοιμα μαζί με τα πληρώματα μετά από έξι μήνες (τουλάχιστον), δηλαδή για τις επιχειρήσεις την επόμενη άνοιξη. Υπάρχουν αμφιβολίες αν θα αλλάξουν την κατάσταση ή θα είναι μια επανάληψη της χρήσης των αρμάτων Leopard και των σύγχρονων δυτικών πυροβόλων. Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, έχει χρησιμοποιήσει ελάχιστα έως τώρα τα δικά της μαχητικά αεροσκάφη και προφανώς τα κρατάει για την κρίσιμη στιγμή.
Η αντιπαράθεση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας οξύνεται. Αφού δεν πέτυχε η περίσφιξη της Ρωσίας με την ουκρανική πίεση μετά το 2014 και η Ρωσία αντέδρασε με εισβολή, ήρθε η επιδίωξη της φθοράς της με τις κυρώσεις. Όταν κι αυτό δεν πέτυχε, ήρθε η επέκταση της περικύκλωσης με τα Βαλκάνια και τις ανατολικές χώρες και ο υπερεξοπλισμός της Ουκρανίας με δυτικά σύγχρονα όπλα. Ένας πόλεμος φθοράς και από τις δύο πλευρές. Η Δύση επιδιώκει το στρατιωτικό αδυνάτισμα της Ρωσίας και αυτή το οικονομικό αδυνάτισμα της Ευρώπης.
Η Ευρώπη γίνεται πάλι «κάστρο» και οι πρώην ανατολικές χώρες το προπύργιο. Αυτά όμως είναι για τη στρατηγική. Στο τακτικό και καθημερινό επίπεδο και στο πεδίο των μαχών η ουκρανική αντεπίθεση συμπληρώνει ενάμιση μήνα προσπαθειών και δεν έχει αποδώσει καρπούς. Δεν έχει καταληφθεί κανένας μεγάλος κατοικημένος τόπος ούτε φυσικά έγινε προέλαση στην κατεύθυνση της Κριμαίας ή στα λιμάνια της Μαριούπολης και του Μπριάνσκ. Δεν έχουν πλησιάσει ούτε την κύρια ρωσική αμυντική γραμμή. Οι έως τώρα μάχες γίνονται μπροστά από αυτή, όπου υπάρχουν τα ναρκοπέδια και οι ανασχέσεις του ρωσικού πυροβολικού.
Οι Αμερικανοί προμήθευσαν την Ουκρανία ακόμη και με πυρομαχικά διασποράς (cluster bombs), τα οποία προκαλούν απώλειες σε ακάλυπτους στρατιώτες, αλλά και παραμένουν σε ένα ποσοστό μελλοντικός κίνδυνος για ανυποψίαστους πολίτες. Οι Bρετανοί προμήθευσαν με πυραύλους μακρού βεληνεκούς Storm Shadow για προσβολή κέντρων διοίκησης, αποθηκών πυρομαχικών και γεφυρών. Οι Γάλλοι επίσης θα προμηθεύσουν παρόμοιους πυραύλους Scalp. Τα παραπάνω πυρομαχικά δεν μπορούν να αλλάξουν τον συσχετισμό στις δυνάμεις της πρώτης γραμμής. Παρατείνουν, όμως, την αντιπαράθεση. Μετά τα γερμανικά άρματα Leopard και τα βρετανικά Challenger έρχονται και τα αμερικανικά F-16 για να καλύψουν την ουκρανική αεράμυνα και να παρατείνουν κι άλλο τον πόλεμο.
Η μεταφορά του κέντρου βάρους από τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή στην Ανατολική Ευρώπη δημιουργεί ψυχροπολεμικό κλίμα πολύ κοντά στην Κεντρική Ευρώπη. Οι χώρες αυτές βλέπουν τον πόλεμο και τα μεταναστευτικά ρεύματα να έρχονται πιο κοντά τους. Οι εξοπλισμοί εντείνονται σε βάρος των κοινωνικών προγραμμάτων. Τις προηγούμενες μέρες η Γερμανία ανακοίνωσε την περικοπή 31 δισ. από τα κοινωνικά προγράμματα. Αν λάβουμε υπόψη και την οικονομική ύφεση, τη διακοπή φτηνού φυσικού αερίου από τη Ρωσία, το επίπεδο διαβίωσης των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων χειροτερεύει. Μπροστά στους κινδύνους τα στρώματα αυτά οδηγούνται με γρήγορους ρυθμούς στα ακροδεξιά κόμματα και στη συντηρητικοποίηση.
Η συνεχιζόμενη εμπλοκή της χώρας μας με παροχή, χθες, τεθωρακισμένων οχημάτων BMP-1 και πυρομαχικών από τα νησιά και αύριο (πιθανόν) με ρωσικά αντιαεροπορικά δεσμεύει τη χώρα και αποδυναμώνει την άμυνα των νησιών. Η αποδυνάμωση δημιουργεί τις προϋποθέσεις αμφισβήτησης της κυριαρχίας τους.
Κάποτε έλεγαν οι νεοφιλελεύθεροι ότι το ελεύθερο εμπόριο και οι χαλαροί έλεγχοι στα σύνορα ευνοούν την ειρήνη. Τώρα επιδιώκουν κλειστά σύνορα, κυρώσεις, ψυχρούς και θερμούς πολέμους. Εμείς τι λέμε; Θα γίνει αντιληπτό το συμφέρον των λαών και της χώρας μας; Μπορούμε να έχουμε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική με πραγματικό σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο ή θα σερνόμαστε στον ρόλο του «πρόθυμου και δεδομένου» που περιμένει κάποιο ξεροκόμματο, του τύπου ανοικοδόμησης της Οδησσού;
* Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.
