Όχι επειδή το είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης χαρακτηρίζοντας ξεπερασμένα τα συνθήματα της πρόσφατης πορείας για το Πολυτεχνείο, αλλά διότι το απαιτούν οι εξελίξεις, ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και κυρίως η νεολαία μας οφείλουν να αναζητήσουν και υιοθετήσουν πιο φρέσκα συνθήματα.
Το ζήτημα με έχει προβληματίσει εδώ και καιρό, καθώς στις διάφορες μαζικές εκδηλώσεις ή πορείες που συμμετέχουμε κατά κανόνα αναπαράγουμε φωναχτά συνθήματα των πρώτων μεταδικτατορικών χρόνων, τότε που oι νεολαίες των προοδευτικών κομμάτων είχαν μεγάλη μαζικότητα, δημιουργική φαντασία και επαναστατικό ρομαντισμό, είτε επρόκειτο για την ΚΝΕ είτε για τον Ρήγα Φεραίο είτε για τη Νεολαία ΠΑΣΟΚ.
Κάθε εποχή, ανάλογα με τα εκάστοτε πολιτικά διακυβεύματα, παράγει τα δικά της συνθήματα, μερικά εκ των οποίων είναι διαχρονικά όταν αναφέρονται σε αντίστοιχες ιδέες και αξίες. Παράδειγμα, το σύνθημα του Πολυτεχνείου «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», που δεν θα πάψει να είναι επίκαιρο όσο αναπαράγονται και διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες, δημιουργώντας φτώχεια, ανεργία και καταπίεση. Κρατάμε, λοιπόν, αυτό το σύνθημα.
Θυμίζω ότι μερικά από τα μεταδικτατορικά συνθήματα των πορειών και διαδηλώσεων προέκυπταν από τον ανταγωνισμό των αριστερών νεολαιών. Για παράδειγμα, στο σύνθημα του Ρήγα Φεραίου και κυρίως της ΑΑΣΠΕ «Όχι στις δύο υπερδυνάμεις», η ΚΝΕ απαντούσε «Ένας είναι ο εχθρός, ο ιμπεριαλισμός», καθώς δεν αποδεχόταν ότι οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ ήταν το ίδιο υπεύθυνες για τα δεινά της ανθρωπότητας μέσα στον Ψυχρό Πόλεμο.
Σήμερα, όμως, που η μία εκ των δύο υπερδυνάμεων έχει εκλείψει και η επιρροή της άλλης υποχωρεί προς όφελος ενός πολυπολικού κόσμου, ούτε το ένα ούτε το άλλο σύνθημα ευσταθεί, καθώς υπάρχουν περισσότεροι του ενός ιμπεριαλισμοί. Άλλωστε, και η έννοια ιμπεριαλισμός τείνει να διαφοροποιηθεί, αφού στην εποχή της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης οι μεγάλες δυνάμεις και το πολυεθνικό κεφάλαιο δεν αποβλέπουν στην κατάκτηση εδαφών, αλλά πρωτίστως αγορών.
Εδώ και δεκαετίες, κύριος στόχος για τη διεθνή Αριστερά με την ευρύτερη έννοια έχει καταστεί η προστασία του περιβάλλοντος, που με την εντεινόμενη κλιματική κρίση δίκαια θεωρείται ζήτημα επιβίωσης της ανθρωπότητας, ανάλογης σημασίας με την εξάλειψη της πυρηνικής απειλής.
Οφείλουμε, λοιπόν, να αποδίδουμε τον σχετικό στόχο με τα κατάλληλα συνθήματα, γραπτά και φωναχτά. Για παράδειγμα, το περασμένο καλοκαίρι των καταστροφικών πυρκαγιών με βασική ευθύνη της κυβέρνησης Μητσοτάκη, θα μπορούσαμε να διαδηλώνουμε φωνάζοντας «Να σώσουμε τα δάση, να ζήσει όλη η πλάση», σύνθημα που αντιστοιχεί και στο παλιό οικολογικό «Σκέψου πλανητικά, δράσε τοπικά».
Χρειαζόμαστε νέα συνθήματα που να εκφράζουν και το ευρωπαϊκό μας όραμα, δεδομένου ότι ο δικός μας αριστερός ευρωπαϊσμός διαφοροποιείται τόσο από εκείνον της Δεξιάς όσο και δυνάμεων της Αριστεράς που απορρίπτουν την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, των λαών και των πολιτών της, με την Ελλάδα συνδημιουργό της.
Θα πρόσθετα ότι επιβιώνουν κάποια συνθήματα τα οποία πρέπει να αποφεύγονται, ακούγονται όμως και σε δικές μας εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα το «Η αλληλεγγύη το όπλο των λαών, πόλεμος στον πόλεμο των ιμπεριαλιστών», διότι η Αριστερά στον πόλεμο αντιπαραθέτει την ειρήνη, υπερασπιζόμενη τον διάλογο και το Διεθνές Δίκαιο. Σωστό το πρώτο σκέλος του συνθήματος, αλλά λανθασμένο το δεύτερο, που παραπέμπει και στο «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» της Παλαιάς Διαθήκης, το οποίο είχε απορρίψει και ο πάστορας Μάρτιν Λούθερ Κινγκ λέγοντας ότι «το οφθαλμόν αντί οφθαλμού θα μας κάνει όλους τυφλούς».
Αριστερά του 21ου αιώνα
Θα μπορούσα να θυμηθώ πολλά συνθήματα που σήμερα δεν ισχύουν ή άλλα που καλούμαστε να βρούμε ως Αριστερά του 21ου αιώνα. Πολύτιμη κληρονομιά από το παρελθόν, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το ΚΚΕ, είναι ότι τα γραπτά και φωναχτά συνθήματα των διαδηλώσεων/εκδηλώσεων αποτελούσαν αντικείμενο ειδικών συσκέψεων και εγκρίνονταν από την καθοδήγηση. Στις περιπτώσεις δε κοινών εκδηλώσεων, όπως των τριών κινήσεων ειρήνης ΑΚΕ, ΕΕΔΥΕ και ΚΕΑΔΕΑ, προσκείμενων αντίστοιχα σε ΚΚΕ Εσωτ., ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ, γινόταν σκληρή διαπραγμάτευση για τα κοινά συνθήματα.
Θυμάμαι, όταν συνδιοργανώσαμε ένα ογκωδέστατο συλλαλητήριο στην Πλατεία Συντάγματος κατά των βάσεων το 1983, η τριμερής συνεργασία κινδύνευσε να ναυαγήσει διότι ΑΚΕ και ΚΕΑΔΕΑ επέμεναν στο «Έξω οι ξένοι στόλοι από τη Μεσόγειο», αλλά διαφωνούσε η ΕΕΔΥΕ, με τη διαφορά να λύνεται και την κρίση να αποφεύγεται με άνωθεν (στο υψηλότερο επίπεδο) παρότρυνση του ΚΚΕ. Εγκρίνονταν τότε συλλογικά και τα φωναχτά συνθήματα, τα οποία επεξεργαζόμασταν όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο, αλλά και ως προς τη μουσικότητα/ομοιοκαταληξία.
Καταλήγω με ακόμα ένα διαχρονικό σύνθημα, αν και δεν είναι σήμερα στην ημερήσια διάταξη, που λέει «Το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός, είναι ο νέος κόσμος, ο σοσιαλισμός». Μολονότι ο τότε θεωρούμενος νέος κόσμος σήμερα δεν υπάρχει για λόγους που δεν είναι του παρόντος, εμμένουμε στο σύνθημα διότι ισχύει και η ρήση «οι ρομαντικοί του χθες συχνά αποδεικνύονται ρεαλιστές του αύριο».
Ελπίζω σε έναν γόνιμο διάλογο στην πορεία προς το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. τον Φλεβάρη του 2022, στο οποίο επιθυμώ να είμαι εκλεγμένος σύνεδρος και ενδεχομένως εκ νέου υποψήφιος για την Κεντρική Επιτροπή.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
