Τι περιμένουμε από την αυριανή συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο Πρόεδρο; Μια αμοιβαία επίδειξη διάθεσης διαλόγου και μια υπόσχεση ηρεμίας στο Αιγαίο για όσο διαρκέσει η τουριστική σεζόν, την επιτυχία της οποίας τόσο απελπισμένα χρειάζονται οι οικονομίες και των δύο χωρών; Ή μήπως και ένα βήμα παραπάνω;
Εάν υποθέσουμε ότι η ανάγκη του “απομονωμένου” Ταγίπ Ερντογάν για τη βελτίωση των σχέσεών του τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έστω η μισή απ’ όσο πανηγυρίζουν στην ελληνική κυβέρνηση, τώρα είναι η μεγάλη ευκαιρία να πιέσει η Αθήνα για έναν διάλογο επί της ουσίας. Αρκεί να ξέρει τι θέλει, ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές της, αλλά και ποια τα περιθώρια συμβιβασμού.
Βραχυπρόθεσμα μπορεί να αρκεί η αποκλιμάκωση της έντασης στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, αλλά, καθώς η γεωγραφία δεν αλλάζει, μεσοπρόθεσμα η Αθήνα έχει κάθε συμφέρον να κάνει μια προσπάθεια επίλυσης των διαφορών με τον δύσκολο γείτονα.
Μάλιστα το γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα συναντηθεί αύριο με τον Ερντογάν τετ α τετ, σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση, χωρίς να έχουν από δίπλα τούς υπουργούς Εξωτερικών, μπορεί να κάνει την έκπληξη. Μπορεί ο πρωθυπουργός να τολμήσει να εφαρμόσει τις συμβουλές του επιτελείου του και να αγνοήσει τις απειλές των... τουρκοφάγων εντός του κόμματος και της κυβέρνησής του.
Ζητούμενο η στρατηγική επίλυσης
Η συγκυρία για τον Μητσοτάκη είναι σχετικά ευνοϊκή, ανοίγεται ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας.
* Πρώτον, ο Ερντογάν επιθυμεί διακαώς τη θετική ατζέντα που του προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση, πρωτίστως την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης Ε.Ε. - Τουρκίας, που θα έχει άμεσο θετικό αντίκτυπο στην κλυδωνιζόμενη τουρκική οικονομία και στην αγορά εργασίας. Εμφανίζεται, λοιπόν, ως ένθερμος θιασώτης του διαλόγου και με την Ελλάδα για να πείσει τους Ευρωπαίους να προχωρήσουν στην αναβάθμιση των ευρωτουρκικών σχέσεων.
* Δεύτερον, σε αυτή τη φάση ο Μητσοτάκης θα έχει τη στήριξη της αξιωματικής αντιπολίτευσης εάν τολμήσει να κάνει ουσιαστικά βήματα διαλόγου. Θα έχει και την ανοχή των περισσότερων μέσων ενημέρωσης, που είναι φιλοκυβερνητικά βρέξει - χιονίσει. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι η ελληνική κοινή γνώμη βομβαρδίζεται συνεχώς με ειδήσεις περί τουρκικών προκλήσεων, ακόμη κι όταν αυτές δεν υπάρχουν, ενώ έχει ταυτίσει στην εξωτερική πολιτική την έννοια του έντιμου συμβιβασμού με την “προδοσία” -και με την αγαστή βοήθεια των πατριδοκάπηλων της δεξιάς παράταξης, του προεκλογικού Μητσοτάκη συμπεριλαμβανομένου.
Δεν είναι τυχαίες οι παρεμβάσεις του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα όλο το τελευταίο διάστημα υπέρ μιας στρατηγικής επίλυσης των προβλημάτων με την Τουρκία ούτε οι προτάσεις του για ένα Ελσίνκι plus, που θα συνδέει την ενεργοποίηση της αναθεωρημένης τελωνειακής ένωσης Ε.Ε. - Τουρκίας με την προσφυγή στη Χάγη.
Το προνόμιο της αμφιβολίας
Το ερώτημα είναι εάν ο Μητσοτάκης έχει την πολιτική βούληση να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία. Οι δηλώσεις του ενόψει της αυριανής συνάντησης από το βήμα της υπουργικής συνόδου των EU-Med7 την Παρασκευή στο Καβούρι δεν είναι πολλά υποσχόμενες:
“Είμαστε πάντα ανοιχτοί”, είπε, “σε μια θετική ατζέντα, αλλά κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο. Και αυτό, φυσικά, υπό την προϋπόθεση ότι η τρέχουσα αποκλιμάκωση θα διατηρηθεί και ότι η Τουρκία θα συμμετάσχει με εποικοδομητικό τρόπο στον διάλογο και θα σεβαστεί τους όρους που θέτει η Ε.Ε., πάντα σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας”.
Ωστόσο, μέχρι να ολοκληρωθεί η συνάντηση με τον Ερντογάν, ισχύει και για τον Μητσοτάκη το προνόμιο της αμφιβολίας. Ίσως να τολμήσει να κάνει το βήμα, ίσως και να βάλει το πατριωτικό καθήκον πάνω από τον φόβο του για τις εσωκομματικές ισορροπίες. Αν πάλι όχι, που είναι και το πιθανότερο, η χώρα θα έχει χάσει άλλη μια ευκαιρία.
Το “καυτό” ραντεβού
Για τον έτερο του αυριανού τετ α τετ, πάντως, άλλο είναι το σημαντικό ραντεβού. Μπορεί ο Ερντογάν να φαγώθηκε να συναντηθεί με τον Μητσοτάκη -καθώς προβάρει για την ώρα τον ρόλο μιας κάποιας διαλλακτικότητας-, αλλά η συνάντηση που τον καίει είναι αυτή με τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Με τον οποίο θα συζητήσει για τη Συρία, το Αφγανιστάν, την ανατολική Μεσόγειο και άλλα περιφερειακά θέματα, καθώς και για τις “σημαντικές διαφορές” μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας, όπως υπογράμμισε ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Αμερικανού Προέδρου.
Επισήμως ο Μπάιντεν ενδιαφέρεται για μια “εποικοδομητική σχέση με την Τουρκία, με διευρυμένους τομείς συνεργασίας και αποτελεσματική διαχείριση των διαφωνιών”, κάτι που και ο Ερντογάν επιθυμεί διακαώς, αν και ερμηνεύουν διαφορετικά το τι σημαίνει “διαχείριση των διαφωνιών”.
Σύμφωνα με αρκετούς Τούρκους αναλυτές, ο Ερντογάν θα κάνει το παν για να βελτιώσει τις σχέσεις του με τον Μπάιντεν, αλλά τα περιθώρια επιτυχίας είναι περιορισμένα.
Σχεδόν καμία πρόοδος δεν έχει σημειωθεί στις προπαρασκευαστικές συναντήσεις των τελευταίων εβδομάδων, ούτε στο θέμα των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400 ούτε στο θέμα της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στην Τουρκία, που φαίνεται να ενδιαφέρει τον διάδοχο του Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Οπότε δεν πρόκειται αύριο να ανατείλει μια “νέα εποχή” στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις...
Η ιστορική συμφωνία, τα συγχαρητήρια του Μακρόν και η βόμβα Μπάιντεν
Ο βασικός λόγος για τις χαμηλές προσδοκίες από την πολιτική τόλμη Μητσοτάκη απέναντι στον εξαιρετικά προβληματικό Ερντογάν είναι η πρόσφατη Ιστορία.
Μόλις τρία χρόνια πέρασαν από τότε που υποστήριζε ανερυθρίαστα στο εσωτερικό ότι η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ “πούλησε τη Μακεδονία για τις συντάξεις” και χαρακτήριζε προδοτική τη Συμφωνία των Πρεσπών, ενώ ταυτόχρονα έκλεινε το μάτι στον έξω κόσμο ότι βεβαίως και θα την τηρήσει, αφού του την αφήνει αμανάτι ο “προδότης” Τσίπρας.
Τώρα, βέβαια, ο Μητσοτάκης θα πρέπει να δείξει ότι έλαβε το μήνυμα που εξέπεμψε με το τελευταίο διάταγμα το οποίο υπέγραψε πριν αναχωρήσει για την Ευρώπη ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Με το εν λόγω διάταγμα επεκτείνει τις κυρώσεις που επιβάλλουν οι ΗΠΑ σε φορείς και πρόσωπα τα οποία υπονομεύουν την εφαρμογή συμφωνιών στα Βαλκάνια, μεταξύ των οποίων και τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Το λιγότερο που θα περίμενε κάποιος θα ήταν να φέρει επιτέλους στη Βουλή τα τρία μνημόνια συνεργασίας με τη Βόρεια Μακεδονία αψηφώντας τις απειλές επιφανών βουλευτών του κόμματός του, μεταξύ των οποίων και οι δύο πρώην πρωθυπουργοί της παράταξης, ότι θα τα καταψηφίσουν. Τουλάχιστον ο Μητσοτάκης δηλώνει θερμός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής προοπτικής της Βόρειας Μακεδονίας, ακόμη κι αν αποφεύγει να την ονοματίσει.
Ξεκάθαρα υπέρ της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία τάσσεται τώρα και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, που μέχρι πέρσι τους έβαζε φρένο -κυρίως λόγω των προβλημάτων που είχε με τη συνδεδεμένη αλβανική υποψηφιότητα.
Αυτό δήλωσε προχθές στον πρωθυπουργό της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ, ο οποίος τον επισκέφθηκε στο Παρίσι, ενώ έδωσε εκ νέου τα συγχαρητήριά του στους πρωταγωνιστές της “ιστορικής” Συμφωνίας των Πρεσπών: “Σας δέχομαι σήμερα στο Παρίσι ως σύμμαχο ενόψει της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ” είπε ο Μακρόν.
“Η χώρα σας, με την πλήρη στήριξη της Γαλλίας, κατέστη μέλος της Συμμαχίας, αφότου δόθηκε τέλος στις διαφορές με την Ελλάδα. Η Συμφωνία των Πρεσπών, την οποία εσείς, αγαπητέ Ζόραν, διαμορφώσατε από κοινού με τον Αλέξη Τσίπρα, αξίζει να χαρακτηριστεί ως ιστορική. Επιδείξατε μεγάλο πολιτικό θάρρος για να επιτύχετε και να πείσετε τον λαό σας. Θέλω να υπενθυμίσω ότι τίποτε δεν είχε γραφτεί εκ των προτέρων. Εσείς τη διαμορφώσατε και την υιοθετήσατε με τον Αλέξη Τσίπρα και την ενισχύσατε” πρόσθεσε ο Γάλλος Πρόεδρος.
Για τον Ζόραν Ζάεφ, πάντως, πιο σημαντική κι από τους καλοδεχούμενους επαίνους ήταν η δέσμευση του Μακρόν ότι θα εργαστεί για την εξεύρεση λύσης ώστε να αρχίσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. “Η χώρα σας αξίζει να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. χωρίς αναβολές” είπε, την ώρα που η Βουλγαρία βάζει συνεχώς εμπόδια.
