Ανηφορίζοντας προς την Ακρόπολη, ακριβώς απέναντι από την είσοδό της συναντάμε τον Άγιο Δημήτριο τον Λουμπαρδιάρη, ένα από τα σπουδαιότερα ορθόδοξα μνημεία της Αθήνας. Πρόκειται για έναν όμορφο ναό που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και που έχει τη δική του σημαντική ιστορία.
Ο Άγιος Δημήτριος, γνωστός ως Λουμπαρδιάρης, είναι χτισμένος σε μια πανέμορφη πευκόφυτη τοποθεσία επί των οδών Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου.
Το αρχικό οικοδόμημα μάς γυρίζει πίσω στον ένατο αιώνα. Στους μακρούς τοίχους του (νότιο και βόρειο) μπορεί κάποιος να διακρίνει δύο τυφλά τόξα και άλλα δύο εγκάρσια ενισχυτικά, ένα στο Βήμα και ένα στην έξοδο, κατασκευασμένα για τη στήριξη της πλακοσκέπαστης κυλινδρικής στέγης. Η επέκταση του ναού στα δυτικά έγινε μεταγενέστερα.
Το έτος 1955 ο αρχιτέκτονας Πικιώνης ανέλαβε την αναστήλωση του ναού και κόσμησε τους εξωτερικούς τοίχους με γεωμετρικά σχέδια κατασκευασμένα από κεραμικά υλικά και μάρμαρο. Οι εργασίες έφεραν στο φως μεταβυζαντινές τοιχογραφίες, είτε φθαρμένες είτε αποτέλεσμα βανδαλισμών. Ο καθαρισμός και η συντήρησή τους έγινε σχετικά πρόσφατα (1987-1992).
Σύμφωνα με την παράδοση, κατά τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου 1658 ο αγάς των Αθηνών Γιουσούφ σχεδίασε από τα Προπύλαια, όπου κατοικούσε, να ανατινάξει με «λουμπάρδα» (=μεγάλο πυροβόλο) την εκκλησία και το εκκλησίασμα που είχε συρρεύσει στην πανήγυρη. Λίγο πριν από την εκτέλεση του σχεδίου ξέσπασε καταιγίδα και ένας κεραυνός έπεσε στην πυριτιδαποθήκη και στο πυροβολείο των Προπυλαίων, τα οποία τινάχτηκαν στον αέρα, με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο ο αγάς, η οικογένειά του και οι πυροβολητές. Έκτοτε η εκκλησία ονομάστηκε Λουμπαρδιάρης (=βομβιστής).
Το συμπαθητικό καφενεδάκι που λειτουργούσε δίπλα στον ναό για πολλά χρόνια έγινε στέκι δροσιάς και συνάντησης κυρίως της νεολαίας, μέχρι που έκλεισε λόγω ασυμφωνίας του δήμου με τον μισθωτή. Κρίμα...
