Υπάρχουν πολλές αναγνώσεις της προοπτικής επανόδου του ΣΥΡΙΖΑ στη διακυβέρνηση της χώρας. Η πρώτη θέλει τον συμβιβασμό με την πολιτική πραγματικότητα και τις παγιωμένες πολιτικές πρακτικές (ρουσφέτια, ευνοϊκές ρυθμίσεις για επιμέρους κοινωνικές ομάδες, έλεγχο σε θύλακες της δημόσιας διοίκησης και της Δικαιοσύνης, προνομιακές σχέσεις με μίντια, διαχείριση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων με όρους αμοιβαίας στήριξης κ.ο.κ.). Αυτή η στρατηγική, ας την αποκαλέσουμε “στρατηγική της εναλλαγής”, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην πολιτική απαξία του ΣΥΡΙΖΑ. Οι αντίπαλοί μας είναι στρατηγικά τοποθετημένοι σε αυτό το πλαίσιο. Και η εναλλαγή ίσως να είναι απλώς μια πιο ισορροπημένη διαχείριση.
Τομές και βαθιές μεταρρυθμίσεις
Η δεύτερη στρατηγική επικεντρώνεται στην αναδιάταξη των πολιτικών όρων λειτουργίας της οικονομίας και του κράτους, τελικά και του ίδιου του πολιτικού συστήματος. Χρειάζονται τομές και βαθιές μεταρρυθμίσεις, που θα εξοβελίζουν οριστικά και αμετάκλητα τις ίδιες τις παραδοσιακές πολιτικές πρακτικές. Που θα προσδίδουν νόημα στις καταστατικές μορφές ύπαρξης της κοινωνίας μας, δηλαδή στους κανόνες της ισότητας, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και της διάκρισης των εξουσιών. Η ισότητα στην πρόσβαση στις θέσεις του Δημοσίου, στην επιλογή των θέσεων ευθύνης, η θέσπιση κανόνων δίκαιης και ίσης μεταχείρισης σε πληθώρα δημόσιων δράσεων και λειτουργιών, στην εκπαίδευση, στην Υγεία, στην εργασία, η θεμελίωση ενός βαθιά δικαιωματικού κράτους, οι σχέσεις κράτους - πολίτη, η ενίσχυση της διάκρισης των εξουσιών συνιστούν τη μεγάλη ρήξη με το παρελθόν. Η αλλαγή των όρων της πολιτικής θα δώσει αξία στην πολιτική, την ιδεολογία, τη συμμετοχή. Θα δώσει νόημα στην οργάνωση των δικτύων της εργασίας, του πολιτισμού, της κοινωνίας των πολιτών.
Η Αριστερά μετά το ’89
Το πρόβλημα της Αριστεράς, μετά την κατάρρευση του σοσιαλισμού, συμπυκνώνεται στην οικονομία. Μέχρι τότε, τόσο η ανάπτυξη όσο και οι περιφερειακές και κοινωνικές ανισότητες αποδίδονταν στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Η αστική διαχείριση των αντιθέσεων παρέπεμπε στις πολιτικές ενσωμάτωσης και την ιδεολογική και πολιτιστική ηγεμονία. Για την Αριστερά, η λύση ήταν ο σοσιαλισμός, Η ανατροπή, άμεσα ή σταδιακά, των σχέσεων παραγωγής. Όταν αυτή η προοπτική χάθηκε, η Αριστερά προσέφυγε με μεγαλύτερη έμφαση στα δικαιώματα, στην πολιτισμικότητα, την υπεράσπιση της εργασίας, στην οικολογία, στην προστασία της μικρομεσαίων στρωμάτων. Από την άλλη, τα συντηρητικά και σοσιαλοδημοκρατικά κόμματα εν μέσω του χειραφετημένου παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού αποδέχτηκαν τις διάφορες εκδοχές του νεοφιλελευθερισμού. Οι διαφορές τους επικεντρώθηκαν στα θέματα της αναδιανομής του εισοδήματος και του κοινωνικού κράτους.
Η τριπλή πρόκληση
Έκτοτε κάποια πράγματα άλλαξαν. Η κρίση της παγκοσμιοποίησης, οι διαδοχικές οικονομικές κρίσεις, η κλιματική κρίση και η ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων. Συνεπώς η Αριστερά βρέθηκε αντιμέτωπη με την υπέρβαση της όψιμης σιωπής της για θέματα οικονομικής ανάπτυξης. Ο πολιτικός της λόγος επικεντρώθηκε στην τριπλή αυτή πρόκληση. Η καπιταλιστική ανάπτυξη έχει πολλαπλούς δρόμους και κάποιοι συνάδουν, κάποιοι όχι, με τις οικολογικές και κοινωνικές μέριμνες. Καθώς η σύγκρουση αφορά πλέον την υπέρβαση της παραδοσιακής διαμάχης Δεξιάς και Σοσιαλδημοκρατίας, ανοίγει δρόμους για μια αναδιάταξη των ίδιων των οικονομικών δομών με προφανή ενίσχυση του κράτους και της κοινωνικής οικονομίας και με ένα πρόγραμμα ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων που θα ενισχύει την οικονομική άνοδο με πράσινο και κοινωνικό πρόσημο.
Ειδικά για την Ελλάδα, που βιώνει μια παρατεταμένη οικονομική παρακμή για σχεδόν μία εικοσαετία, μια οικονομία που βιώνει πρωτόγνωρη κατάπτωση που συμπαρασύρει την εργασία, τα εισοδήματα, και τις παραγωγικές δυνατότητες, οι ριζικές αλλαγές είναι η μόνη ελπίδα αντιστροφής. Κάποια βήματα έγιναν, παρά τους περιορισμούς, στην περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Τα πιο πολλά όμως μένουν να γίνουν.
* Ο Γιώργος Στάθακης είναι πρώην υπουργός και μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
