Τα τέσσερα χρόνια της κυβέρνησης Μητσοτάκη στον τομέα της ενέργειας χαρακτηρίζονται από την επιβολή μιας ακραίας ακρίβειας εις βάρος των καταναλωτών, των νοικοκυριών και των παραγωγικών δυνάμεων της Ελλάδας, προς όφελος του καρτέλ ενέργειας, λίγων εκλεκτών του Μεγάρου Μαξίμου, αλλά και των επίλεκτων γαλάζιων παιδιών του καθεστώτος.
Η πολιτική αυτή επιλογή «πλαισίωσε» τις ιδιωτικοποιήσεις και τη μείωση της συμμετοχής του Δημοσίου σε ενεργειακούς φορείς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την παράδοση του πλειοψηφικού πακέτου των μετοχών της ΔΕΗ στους ιδιώτες.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ιδιωτικοποίησε το 49% του Διαχειριστή του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ), θυγατρικής της ΔΕΗ, το 100% των δικτύων φυσικού αερίου της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου (ΔΕΠΑ) Υποδομών, παρέδωσε το 17% της ΔΕΗ σε ιδιώτες μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου, και άρα την πλειοψηφία του Δ.Σ. της ΔΕΗ, και επιπλέον έκανε «δώρο» την πλειοψηφία του Δ.Σ. των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛ.ΠΕ.) στον ιδιώτη μέτοχο.
Κεντρική πολιτική επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. είναι η διατήρηση των κρίσιμων ενεργειακών φορέων και εταιρειών υπό δημόσιο έλεγχο. Αυτό περιείχε και η πρόταση συνταγματικής αναθεώρησης που δεν ψήφισε η νέα πλειοψηφία της Βουλής (Ν.Δ). Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ (2015-2019), με σκληρές διαπραγματεύσεις επί των μνημονιακών δεσμεύσεων που παρέλαβε από τη συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, κατάφερε να διασφαλίσει τον δημόσιο έλεγχο στα δίκτυα ηλεκτρισμού (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) και φυσικού αερίου (ΔΕΠΑ Υποδομών). Αξίζει να σημειωθεί ότι ούτε η τρόικα είχε θέσει ζήτημα ιδιωτικοποίησης του ΔΕΔΔΗΕ. Πρόκειται για ξεκάθαρη επιλογή της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Ο δημόσιος έλεγχος στη ΔΕΗ και στα ενεργειακά δίκτυα και στους φορείς είναι διπλά αναγκαίος σε περίοδο ενεργειακής κρίσης και ακρίβειας, ενώ είναι καίριος στο πλαίσιο της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Μόνο η Πολιτεία, το κράτος, οφείλει και μπορεί να σχεδιάσει, να υλοποιήσει και να εγγυηθεί ότι αυτή η μετάβαση θα υλοποιηθεί με δίκαιο και δημοκρατικό τρόπο, χωρίς να ενταθούν οι υφιστάμενες ανισότητες και χωρίς να δημιουργηθούν νέες.
Η απώλεια της πλειοψηφίας του Δημοσίου στη ΔΕΗ
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη μεθόδευσε τη μείωση του ποσοστού του Δημοσίου από 51% σε 34% μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου. Έτσι, παρότι το Δημόσιο συμμετείχε στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, η συμμετοχή του στο μετοχικό κεφάλαιο μειώθηκε. Η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου έγινε με αποκλεισμό του δικαιώματος προτίμησης των υφιστάμενων μετόχων, δηλαδή του Ελληνικού Δημοσίου, με αποτέλεσμα την απώλεια περιουσίας και εσόδων για το Δημόσιο.
Η επιλογή αυτή της κυβέρνησης έγινε σε μία περίοδο που πολλές ευρωπαϊκές χώρες παραδέχονται τη σημασία του δημόσιου ελέγχου στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Ιδιωτικοποίηση του 100% του δικτύου φυσικού αερίου της ΔΕΠΑ Υποδομών
Αν και η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε εν μέσω Μνημονίου να διατηρήσει το πλειοψηφικό ποσοστό του Δημοσίου στη ΔΕΠΑ Υποδομών (51%), το Δημόσιο έχασε, με επιλογή της κυβέρνησης της Ν.Δ., το δίκτυο φυσικού αερίου, που πουλήθηκε κατά 100% σε έναν ιδιώτη.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ. επανέφερε απαιτήσεις του δεύτερου Μνημονίου, χωρίς να υπάρχει υποχρέωση ή δέσμευση, και εκχώρησε το φυσικό μονοπώλιο, που προσφέρει σταθερό εγγυημένο έσοδο και αποτελεί εργαλείο άσκησης ενεργειακής πολιτικής, σε έναν ιδιώτη, με αποτέλεσμα να συμμετέχει πλέον το ιταλικό και όχι το Ελληνικό Δημόσιο, και να απολαμβάνει αποδόσεις από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Ο ιδιώτης αυτός θα αποφασίζει σε ποιες περιοχές της ελληνικής επικράτειας θα επεκταθεί το δίκτυο φυσικού αερίου. Τα πρώτα αρνητικά αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ Υποδομών αποτελούν οι πρόσφατες απολύσεις συνδικαλιστών και στελεχών με πολλές δεκαετίες προϋπηρεσία, ενώ τίθεται σε επαναδιαπραγμάτευση με πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση η αμοιβή, το σταθερό έσοδο της εταιρείας.
Πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ
Ο ΔΕΔΔΗΕ αποτελεί θυγατρική και πραγματικό asset για τη ΔΕΗ, αφού κατέχει και διαχειρίζεται το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, τη μέση και χαμηλή τάση, ενώ στο δίκτυό του εντάσσεται μεγάλο μέρος των έργων που αφορούν Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (κυρίως τα μεσαία και μικρομεσαία φωτοβολταϊκά).
Ο ΔΕΔΔΗΕ είναι φυσικό μονοπώλιο, δεν έχει ανταγωνισμό και έχει εγκεκριμένη ετήσια απόδοση δυόμισι φορές πάνω από ανάλογους διαχειριστές (6,7% έναντι 2,5%). Τα αναμενόμενα έσοδά του την επόμενη τετραετία ανέρχονται σε πάνω από 3,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Το 49% του ΔΕΔΔΗΕ το αγόρασε το αυστραλιανό fund Macquarie Asset, που όμως δεν έχει ειδική τεχνογνωσία σε δίκτυα, ενώ δεν προκύπτει ότι έχει δεσμευτεί να προχωρήσει σε επενδύσεις.
Απώλεια της πλειοψηφίας του Δημοσίου στο Δ.Σ. των ΕΛ.ΠΕ.
Την άνοιξη του 2021 η κυβέρνηση Μητσοτάκη δρομολόγησε την απώλεια του δικαιώματος του Δημοσίου να ορίζει την πλειοψηφία των μελών του Δ.Σ., που είχε κατοχυρωθεί στη συμφωνία μετόχων και στο καταστατικό από το 2003, απεμπολώντας τα δικαιώματα του Ελληνικού Δημοσίου! Η επιλογή αυτή προφανώς εξυπηρετεί μόνο τον ιδιώτη μέτοχο, ενώ οδήγησε στην απώλεια του ελέγχου του Δημοσίου σε έναν κρίσιμο ενεργειακό φορέα της χώρας, αφού τα ΕΛ.ΠΕ. είναι η μεγαλύτερη εταιρεία διύλισης και εμπορίας πετρελαιοειδών, με κρίσιμο ρόλο στη γεωπολιτική στρατηγική της Ελλάδας, στα ενεργειακά αποθέματα και στην ενεργειακή ασφάλεια.
Και επί ΣΥΡΙΖΑ η πλευρά του Λάτση είχε προβάλει τις ίδιες αξιώσεις, οι οποίες δεν έγιναν, φυσικά, αποδεκτές. Ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. κατέθεσε τροπολογία που θωράκιζε την πλειοψηφία των εκπροσώπων του Ελληνικού Δημοσίου στο Δ.Σ. των ΕΛ.ΠΕ., την οποία απέρριψε η κυβέρνηση. Τα αποτελέσματα τα είδαμε πρόσφατα με τα προκλητικά υπερκέρδη του 2022.
Εχει δρομολογηθεί επίσης, με τον Ν. 4685, η δυνατότητα εκχώρησης ποσοστού του Δημοσίου στον ΑΔΜΗΕ, ενός μονοπωλίου με εξίσου εγγυημένο έσοδο και καίριο ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση.
Αποτελέσματα ιδιωτικοποιήσεων
Τα πρώτα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων Μητσοτάκη στην ενέργεια είναι κραυγαλέα, με κυριότερο τη δημιουργία υπερκερδών δισεκατομμυρίων ευρώ εις βάρος των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας και καυσίμων, κατά την περίοδο της ενεργειακής κρίσης (περίοδος Ιουλίου 2021 - Δεκεμβρίου 2022).
Η κυβέρνηση προώθησε νομοθετικές ρυθμίσεις για την υποφορολόγηση των υπερκερδών ή για την καθυστέρηση και την αναβολή της φορολόγησης, ενώ πάνω από 6 δισεκατομμύρια είναι ήδη στα ταμεία του καρτέλ ρεύματος και των διυλιστηρίων. Εν τω μεταξύ, τα νοικοκυριά και ιδίως οι επιχειρήσεις έχουν γονατίσει από το κόστος ρεύματος, τα ρεζερβουάρ είναι άδεια και η ακρίβεια στην ενέργεια έχει προκαλέσει σαρωτικό κύμα ανατιμήσεων σε όλη την αγορά και στα βασικά αγαθά.
Τα υπερκέρδη στη χονδρεμπορική αγορά ρεύματος (για την περίοδο Ιουλίου 2021 - Ιουνίου 2022) ανέρχονται στα 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά η κυβέρνηση μεθόδευσε νομοθετικά να εισπράξει μόλις 340 εκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα, «κρύβει» από τη Βουλή την τελική έκθεση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας για τον υπολογισμό των υπερκερδών.
Τα υπερκέρδη στην προμήθεια ρεύματος (από τον Αύγουστο του 2022 έως σήμερα) εκτιμώνται σε πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ. Ωστόσο, δεν έχει φορολογηθεί ούτε 1 ευρώ, ενώ η κυβέρνηση μεταθέτει τη φορολόγηση με χαριστική νομοθετική ρύθμιση.
Τα υπερκέρδη των διυλιστηρίων για το 2022 εκτιμώνται με βάση τις Οδηγίες της Ε.Ε. σε 2,6 δισεκατομμύρια ευρώ, όμως η κυβέρνηση μεταθέτει τη φορολόγησή τους στο μέλλον, καθιστώντας επισφαλή την είσπραξη 600-650 εκατομμυρίων ευρώ.
Τέλος, τα υπερκέρδη της ΔΕΠΑ Εμπορίας (προμήθεια φυσικού αερίου) για το 2021, που ανέρχονται στα 330 εκατομμύρια ευρώ και είναι δεκαπλάσια από το 2020, παραμένουν ανέγγιχτα.
