Τις πιο σκοτεινές στιγμές της Θεσσαλονίκης θύμισε η ομοφοβική επίθεση που δέχτηκαν δύο τρανς άτομα στην πλατεία Αριστοτέλους από έναν όχλο δεκάδων μαυροντυμένων νεαρών, που τους επιτέθηκαν λεκτικά και σωματικά με απίστευτο μένος. Είναι όμως αυτή μόνο η πλευρά της πόλης; Ισχύει στη Θεσσαλονίκη κάτι διαφορετικό σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα; Η απάντηση δεν είναι απλή. Κι αυτό γιατί ένα πρόσωπο της πόλης είναι το εξαγριωμένο πλήθος, κυρίως νεαρών ατόμων, που επιτίθεται εναντίον δύο ανυπεράσπιστων θυμάτων. Είναι όμως και οι χιλιάδες άνθρωποι που την επόμενη μέρα από την επίθεση συγκεντρώθηκαν στο κέντρο της πόλης για να διαδηλώσουν απέναντι στον ρατσισμό και στην ομο/τρανσφοβία.
Παραθρησκευτικές οργανώσεις και συντηρητισμός
Η Θεσσαλονίκη υπήρξε ένα από τα πιο μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα της Ανατολικής Μεσογείου, με εξαιρετικά πλουραλιστική κουλτούρα, με παραδειγματική συμβίωση διαφορετικών ομάδων. Αλλά, δυστυχώς, είναι μια πόλη στην οποία διαχρονικά έχουμε χαρακτηριστικά περιστατικά όπου δυνάμεις της συντήρησης έχουν μια κυριαρχική παρέμβαση στον δημόσιο λόγο και στον δημόσιο χώρο.
Σύμφωνα με τον Ανδρέα Τάκη, καθηγητή της Νομικής του ΑΠΘ και πρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ο οποίος μίλησε στην ΑΥΓΗ της Κυριακής, η «ιδιαιτερότητα» της πόλης ίσως έχει να κάνει λιγότερο μ’ αυτό που αποκαλούμε Άκρα Δεξιά και συνειρμικά σκεφτόμαστε οργανώσεις που χρησιμοποιούν τη βία στην καθημερινότητα της δράσης τους (όπως η Χρυσή Αυγή). Μάλλον περισσότερο μοιάζει να σχετίζεται με ομαδώσεις με βαθιά συντηρητικές αντιλήψεις, όπως λ.χ. παραθρησκευτικές οργανώσεις, που ασκούν επιρροή στα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα του πληθυσμού της πόλης. «Οι βαθιές συντηρητικές δυνάμεις της πόλης φαίνεται πως αναδύονται ξανά σε μια πολιτική επιφάνεια και σε τοπικό επίπεδο επειδή τα ζητήματα τα οποία τίθενται, τα πεδία στα οποία εγείρεται και αναπτύσσεται ο κοινωνικός προβληματισμός, όπως τα ζητήματα της έμφυλης ταυτότητας, είναι σημεία στα οποία είχαν ανέκαθεν κάτι να πουν και θεωρούσαν πως τα διαφέντευαν κυριαρχικά» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Το πρόσφατο νομοθέτημα για την ισότητα στον πολιτικό γάμο και ο τρόπος με τον οποίο διεξήχθη ο δημόσιος διάλογος είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση στην οποία οι παραδοσιακοί αυτοί κύκλοι της πόλης ένιωσαν πως πρέπει να πάρουν θέση, να εκδηλώσουν την παρουσία τους με τρόπο δυναμικό, οπότε οι ομοφοβικές επιθέσεις δεν έρχονται ως κεραυνός εν αιθρία. «Αυτό επιδρά ταυτοχρόνως και στα κοινωνικά εκείνα μορφώματα τα οποία παράγουν τη νεανική κοινωνικότητα» σημειώνει ο Ανδρέας Τάκης, χαρακτηρίζοντας δυσάρεστο, θλιβερό και εξαιρετικά ανησυχητικό το ότι στα επεισόδια υπήρξε μαζική συμμετοχή ανήλικης νεολαίας. «Η ανάγκη εκδήλωσης με τρόπο φασιστικό της έχθρας, του μίσους απέναντι στο διαφορετικό ήρθε να κολλήσει πάνω σε μια βαθιά ακραία συντηρητική παράδοση που είναι διάχυτη στην πόλη» σημειώνει ο Ανδρέας Τάκης, προσθέτοντας ότι «υπάρχουν μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού τα οποία ασπάζονται τη ρητορική της Άκρας Δεξιάς και είναι διατεθειμένα να την εκδηλώσουν και έμπρακτα στο πιο ευαίσθητο κομμάτι του πληθυσμού, που είναι η νεολαία».
Πόλος έλξης ανηλίκων οι ακροδεξιές ομάδες
Από τη μία, λοιπόν, διακρίνει κανείς μια οχλώδη αντίδραση του νεανικού πλήθους και από την άλλη την επιρροή οργανωμένων ομάδων, που είτε είναι υπολείμματα της Χρυσής Αυγής είτε προέκυψαν από τις διασπάσεις της. Οργανωμένες φασιστικές μικροομάδες, και μάλιστα ιδιότυπες, στην πόλη που αποτελούν πόλο έλξης ανηλίκων, οι οποίοι νιώθουν την ανάγκη να εκτονώσουν τα αδιέξοδά τους στον διπλανό τους και εκπαιδεύονται στο να αναγνωρίζουν στόχους. Άλλωστε, τα όχι τόσο μακρινά επεισόδια στα ΕΠΑ.Λ. της Σταυρούπολης μπορούν να ερμηνευτούν ως κρίκοι της ίδιας αλυσίδας.
Ως εκ τούτου, μοιάζει η δράση ακροδεξιών θηλάκων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και οι ομοφοβικές επιθέσεις που έχουν καταγραφεί να είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Αυτή τη διασύνδεση βλέπει και ο Ανδρέας Τάκης, εκτιμώντας πως το φαινόμενο, ακόμη και να θεωρούνταν σε έναν βαθμό αναμενόμενο, εκδηλώνεται με μια μορφή η οποία είναι αιφνιδιαστική. «Τα ξεσπάσματα παίρνουν μια βίαιη μορφή που δεν την περιμέναμε. Δεν έχουμε πια καταδίωξη και περιφρόνηση της ετερότητας σε επίπεδο εθνικής, φυλετικής καταγωγής, που είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε από μέλη ακροδεξιών οργανώσεων όπως η Χρυσή Αυγή. Τώρα αυτό που φαίνεται ότι έχει καταστεί ένα προνομιακό πεδίο παρέμβασής τους και εκδήλωσης της βίας είναι αυτό της έμφυλης ταυτότητας κι αυτό δεν το περιμέναμε».
Η μη απάντηση του υπουργείου Δικαιοσύνης
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η συγκεκριμένη δραστηριότητα και σύνδεση είναι στα ραντάρ της Πολιτείας. Σε γνώση της προφανώς είναι, σε επίπεδο όμως πολιτικού σχεδιασμού και κοινωνικής παρέμβασης, ώστε να αποτραπούν τέτοια φαινόμενα, διακρίνεται απραξία. Άλλωστε, είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη ερώτηση που κατέθεσαν βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. σχετικά με τη δραστηριότητα φασιστικών νεοναζιστικών οργανώσεων στη Θεσσαλονίκη η απάντηση του υπουργείου Δικαιοσύνης ήταν... μη απάντηση. Την ίδια ώρα που η νεολαία της Χρυσής Αυγής δραστηριοποιείται έντονα στην πόλη, διαφημίζει μάλιστα τις δράσεις της στην ιστοσελίδα που έχει και διατηρεί γραφεία υπό την ονομασία Εθνικιστικό Στέκι ΣΑΡΙΣΑ στην περιοχή των Δικαστηρίων.
Απέναντι σ’ αυτούς τους ισχυρούς θύλακες της Ακροδεξιάς, που παραμένουν δυνατοί παρά την καταδίκη της εγκληματικής οργάνωσης, ο τρόπος παρέμβασης δεν μπορεί να είναι το μοντέλο που διαχρονικά χρησιμοποιήθηκε, γιατί αυτό στην πράξη φάνηκε αποτυχημένο. Η αποσιώπηση επίσης δεν φαίνεται ως λύση. Ίσως η εμπλοκή σε έναν διάλογο επιχειρημάτων να αναδείκνυε το σαθρό και μισάνθρωπο οπλοστάσιο ιδεών της Άκρας Δεξιάς.
Η Θεσσαλονίκη όλων μας
Από το Λίο Εμμανουήλ*
Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών στη Θεσσαλονίκη προκαλούν θλίψη και αποτροπιασμό. Άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας δέχτηκαν μια πρωτοφανή επίθεση στο κέντρο της πόλης απλά και μόνο επειδή περπατούσαν στον δρόμο ως τα αυθεντικά και περήφανα εαυτά τους!
Ο όχλος ατόμων που τους επιτέθηκε, με απερίφραστο μένος και δίχως δισταγμό, αποτελούνταν κυρίως από ανήλικα και νεαρά άτομα. Έντεκα από τις προσαγωγές που έγιναν αφορούν ανήλικα άτομα και είναι τρομερό να συνειδητοποιούμε ότι «γαλουχούνται» νέοι και νέες από όλη αυτή τη ρητορική μίσους που απλώθηκε στη δημόσια σφαίρα τους τελευταίους μήνες με αφορμή τον νόμο του κράτους για την ισότητα στον γάμο.
Αυτός ο κακοποιητικός και ρατσιστικός λόγος που πλημμύρισε τον δημόσιο διάλογο πήρε μορφή στα πρόσωπα νεαρών και ανήλικων παιδιών, που για να «διασκεδάσουν» και να πάρουν like στα posts τους, τραμπούκισαν δύο άτομα που η ταυτότητα και η έκφραση φύλου τους τούς ήταν ανοίκεια και αυθαίρετα νόμισαν ότι νομιμοποιούνται να επιβάλλουν με βία και τρόμο σε άλλα άτομα πώς θα ντυθούν και πώς θα αυτοπροσδιοριστούν. Νόμισαν ότι θα τα χλευάσουν χωρίς συνέπειες και επιπτώσεις. Νόμισαν πως εκείνα έχουν μόνο δικαιώματα και όχι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Και ο κόσμος της Θεσσαλονίκης τα διέψευσε! Η Θεσσαλονίκη απάντησε με τη μεγαλειώδη συγκέντρωση της επόμενης μέρας! Η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη όλων μας και τον Ιούνιο θα γεμίσει χρώματα και φως από το EuroPride 2024 που θα διοργανωθεί για πρώτη φορά στη χώρα μας! Η Θεσσαλονίκη θα γιορτάσει με όλα τα παιδιά της από τις 21 μέχρι τις 29 Ιουνίου! Θα είναι μια γιορτή, πολυσυλλεκτική και συμπεριληπτική για όλη την πόλη και τους επισκέπτες της με τη σύμπραξη μιας πλειάδας δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, που θα εγγυηθούν την ασφάλεια και τη θεσμική του θωράκιση.
Περπατάμε με θάρρος και υπερηφάνεια στους δρόμους της Θεσσαλονίκης! Σιγά μην φοβηθούμε...
* Το Λίο Εμμανουήλ είναι μέλος των οικογενειών «Ουράνιο Τόξο»
Τα ανακλαστικά λειτουργούν
του Αντώνη Γαλανόπουλου*
Είναι γνωστό πως στη Βόρεια Ελλάδα η Ακροδεξιά παρουσιάζει υψηλά εκλογικά ποσοστά. Είναι επίσης γνωστό πως στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν ακόμα γραφεία της εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής, όπως και οργανώσεις νεολαίας της με εθνικιστικό στέκι. Μέρος της δράσης τους το είδαμε το 2021 στα ΕΠΑΛ των δυτικών συνοικιών. Λέω μέρος της δράσης τους, γιατί το μεγαλύτερο μέρος των διεργασιών που οδηγούν στον εκφασισμό και στη βία πραγματοποιούνται στο ημίφως και δεν γίνονται δυστυχώς ορατές ή και κατανοητές. Και αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στην προσπάθεια κατανόησης και αντιμετώπισής τους. Είναι ένα πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η πόλη συνολικά και οι δυνάμεις της πληθυντικής Αριστεράς πιο συγκεκριμένα.
Από το 2021 έως σήμερα, οι υπόγειες αυτές διαδρομές γίνονταν πιο εύκολα αντιληπτές, κυρίως αν έπεφτε κανείς στην κουνελότρυπα των ακροδεξιών καναλιών του tik tok, του discord και του telegram. Έβλεπες τις κινήσεις στα λεωφορεία, τις γωνίες, τα παγκάκια, αλλά ήταν αρκετά εύκολο να τις αγνοήσεις. Μέχρι που δεν ήταν. Μέχρι που το Σάββατο 9 Μαρτίου είδες εκατοντάδες -κυρίως- νέους να κινούνται σαν αγέλη και να επιτίθενται σε δυο άτομα. Με μόνο κριτήριο τη διαφορετικότητα. Με μόνο κριτήριο το χρώμα. Άλλες φορές είναι το χρώμα του δέρματος, αυτή τη φορά το χρώμα των ρούχων απέναντι στη μαυρίλα που φορούσαν πάνω τους και κουβαλούσαν μέσα τους οι κυνηγοί.
Πολλοί μίλησαν για το σκοτάδι της Θεσσαλονίκης, για την ιστορία της πόλης που έχει σημαδευθεί από μια σειρά πολιτικών δολοφονιών και από την εξόντωση της εβραϊκής της κοινότητας στην Κατοχή, για παλαιότερες φασιστικές επιθέσεις, για τους λόγους που ρίζωσαν η συντήρηση και ο εθνικισμός. Και οι λόγοι είναι όντως αρκετοί και πειστικοί: ο κόκκινος και σλάβικος κίνδυνος από τον Βορρά, ο τρόπος ενσωμάτωσης των προσφύγων, το συντηρητικό σύμπλεγμα Εκκλησίας και πολιτικών και άλλοι.
Είναι μόνο αυτό η Θεσσαλονίκη; Φυσικά και όχι. Η ιστορία της Θεσσαλονίκης έχει και λαμπρές προοδευτικές και ριζοσπαστικές σελίδες. Θα ήταν εντελώς απλοϊκό να εξηγήσει κανείς όσα είδαμε αποδίδοντας την αιτία στην πόλη ή σε συγκεκριμένες γειτονιές της. Αυτό θα προσέφερε μόνο μια παραπλανητική παρηγοριά και έναν επικίνδυνο εφησυχασμό για τους υπόλοιπους. Θα ήταν, όμως, και εξαιρετικά λανθασμένο να ξεχαστεί ό,τι συνέβη ή να αντιμετωπιστεί ως ένα ακόμα μεμονωμένο γεγονός στη μακρά αλυσίδα της ακροδεξιάς βίας.
Πώς γράφονται, λοιπόν, αυτές οι προοδευτικές σελίδες; Σίγουρα πάντως όχι με το να κλειστούμε στο καβούκι μας, στην ασφάλεια της Παλαιών Πατρών και της Παύλου Μελά, στη ψευδαίσθηση της κοινωνικής μας φούσκας. Η άμεση αντίδραση με τη συγκέντρωση της Κυριακής έδειξε ότι ο κόσμος υπάρχει, η αγωνία είναι εκεί, τα αντανακλαστικά λειτουργούν. Υπάρχει και το σοκ, υπάρχει και ο φόβος. Οι απαντήσεις θα βρεθούν με το να είμαστε εκεί, μαζί, δίπλα δίπλα. Την Κυριακή, στην Αριστοτέλους, στις συγκεντρώσεις για το έγκλημα των Τεμπών, στις δράσεις για το δημόσιο Πανεπιστήμιο. Για να σχεδιάσουμε τις δικές μας συμμαχίες τύπου «ουράνιο τόξο» [rainbow coalitions] με μια πολλαπλότητα κινημάτων και τρόπων αντίστασης απέναντι σε κάθε είδος καταπίεσης.
*Ο Αντώνης Γαλανόπουλος είναι πολιτικός επιστήμονας
