Οπου κι αν βάλεις τυχαία το δάχτυλο στον χάρτη, η Αθήνα που θα συναντήσεις, του κέντρου και του απόκεντρου, δείχνει το ίδιο παραμελημένη. Προφανώς αποτελούν εξαίρεση οι πιο εύπορες γειτονιές της. Και κομμάτια που αλλάζουν για χάρη των μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων. Στις ανήλιαγες όμως συνοικίες, η όψη της καθημερινότητας έχει την εικόνα μιας ραγισμένης πλάκας σε πεζοδρόμιο. Όπου ο ήχος κάτω από τα βήματα και πάνω στα διαλυμένα κομμάτια υπενθυμίζει σταθερά σ’ εκείνους που τα πατούν, από μαθητές που πάνε στο σχολείο μέχρι μεγαλύτερους, που έχουν ανάγκη να στηρίξουν πάνω κι ένα μπαστούνι, ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται.
«Στον νέο δήμαρχο θα έλεγα να βάλει όσα συμβαίνουν στις γειτονιές μας σπίτι του. Να τα βάλει ως ζητήματα που θα αντιμετώπιζε ο ίδιος στην καθημερινότητά του» απαντά η Ντένυ στην ερώτηση που της κάναμε, ποια κουβέντα θα έλεγε πρώτα αν είχε μπροστά της τον νεοεκλεγέντα Χάρη Δούκα.
Η Ντένυ είναι ένας άνθρωπος που έχει άποψη για την πόλη γιατί τη βλέπει όλη μέρα. Βρίσκεται στην Αθήνα από το 1999. Και αντικρίζει την καθημερινότητα μέσα από την τζαμαρία της κάθε τόσο που σηκώνει το βλέμμα από τη ραπτομηχανή. Είναι δύσκολο να εντοπίσει διαφορές στις εικόνες που βλέπει σε σχέση με παλιότερα. Οι πολυκατοικίες δεν υποχωρούν από τα τετραγωνικά που κατέλαβαν πριν από δεκαετίες. Δεν μετακινούνται. Πώς θα μπορούσε λοιπόν να γίνει καλύτερη η διαβίωση σε μια πόλη που δεν μπορεί να απαλλαχθεί από το ίδιο μονότονο σκηνικό;
Η Ντένυ ξεκαθαρίζει από την αρχή ότι δεν μισεί την Αθήνα. Έχει δεθεί με την περιοχή της, τον Άγιο Ελευθέριο, κι αυτό γιατί κατάφερε να μείνει γειτονιά. Σε σημείο που ξέρει τι ρούχα φορά ο καθένας και πού η ζωή του τα φθείρει περισσότερο. Οπότε εκείνο που νιώθει πως της λείπει «είναι η περισσότερη ασφάλεια. Πριν ενάμιση χρόνο, μου άνοιξαν το μαγαζί. Πληρώνουν τόση αστυνομία, πού την πάνε να φυλάει;».
Λείπουν όμως κι άλλα. «Ξέρεις πόσα χρόνια έχουν να αλλαχτούν τα πεζοδρόμια;» ήταν το αυθόρμητο ερώτημα μιας γυναίκας που ψώνιζε στο μίνι μάρκετ. «Από το ’69» απάντησε ο μπακάλης. Και ήξερε με σιγουριά τη χρονολογία, γιατί τότε φτιάχτηκε η πολυκατοικία. Στα χρόνια που ακολούθησαν δεν είδε ποτέ του να σκάβουν για να φτιάξουν κάτι, παρά μόνο για να μπαλώσουν τρύπες που άνοιξαν για προσωρινές εργασίες.
Τα «χάλια πεζοδρόμια» δυσκολεύουν και τον Ισμαήλ κάθε τόσο που βγαίνει βόλτα με τον σκύλο του. Συγκρίνει την κατάσταση με την άνεση που απολαμβάνει ο κόσμος στα βόρεια προάστια. Και η πραγματικότητα γίνεται ακόμη πιο αμείλικτη όταν λίγα μέτρα δίπλα μας δύο άνθρωποι προσπαθούν να σηκώσουν στα χέρια έναν άλλο με αμαξίδιο για να ανέβει στο πεζοδρόμιο.
Εκτός από κατακερματισμένα και δυσπρόσιτα, τα πεζοδρόμια όσο προχωράς προς τα Πατήσια και τα Σεπόλια μετατρέπονται σε άγονες λωρίδες. Η πλατεία Αγίου Μελετίου είναι το μοναδικό σημείο με κάποια, ελάχιστα, δέντρα. «Υπάρχει και ο λόφος Σκουζέ, αλλά έχει μόνο μερικά παγκάκια. Γενικά σε πνίγει το τσιμέντο στα Σεπόλια» λέει ο Στάθης, ο περιπτεράς της πλατείας. Μετράει πλέον αντίστροφα τους μήνες για να επιστρέψει, έπειτα από 35 χρόνια, στο χωριό του, κουρασμένος από την υποβάθμιση και την ασφυξία της μεγαλούπολης. «Αν μπορούσα, θα έφευγα αύριο κιόλας».
«Να μην γκρεμίσουμε για να φτιάξουμε γκαράζ»
Το περισσότερο πράσινο στην πόλη είναι οπωσδήποτε μια προτεραιότητα, τονίζει, μιλώντας στην ΑΥΓΗ, ο δρ Σταύρος Μαυρογένης, ειδικός σε θέματα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, πριν αρχίσουμε να γκρεμίζουμε, θα πρέπει πρώτα να εκπονηθεί ένας συνολικός σχεδιασμός, ώστε να «μπορέσεις να δεις ποιοι χώροι μπορούν πράγματι να απελευθερωθούν και να εξετάσεις σε τι μπορούν να εξελιχθούν (πάρκα, γήπεδα κ.ο.κ.)», αλλά και ταυτόχρονα να εξασφαλιστεί ότι θα είναι προσβάσιμοι στο κοινό. «Όχι να γκρεμίζουμε για να φτιάχνουμε γκαράζ δηλαδή» λέει.
Για τον ίδιο, το πλέον σημαντικό είναι η πόλη να γίνει κλιματικά ανθεκτική απέναντι στους φυσικούς κινδύνους και σε μια κατάσταση που ήδη αντιμετωπίζει με πλημμύρες τον χειμώνα και καύσωνες το καλοκαίρι. Κι αυτό γιατί «η κλιματική αλλαγή μας έχει προλάβει και γι’ αυτό μιλάμε πια για κλιματική κρίση. Το Α και το Ω είναι η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας και της προσαρμογής εντός της κλιματικής αλλαγής, γιατί ακόμη κι αν μπορούσαμε με έναν μαγικό τρόπο να εξαφανίζαμε τις υπερβάλλουσες εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, πάλι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα συνεχίζονταν και θα συνεχίζαμε να αναπνέουμε το διοξείδιο του άνθρακα που είχε αποβληθεί πριν από δεκαετίες, καθώς έχει χρόνο ζωής στην ατμόσφαιρα περί τα διακόσια χρόνια».
Η διαδικασία για υποδομές και κτήρια, που, όπως είπαμε, είναι ακούνητα στη θέση τους επί δεκαετίες, δεν συνιστά απλή υπόθεση. «Η πόλη φτιάχτηκε για άλλους σκοπούς και με άλλα υλικά τη δεκαετία του ’50, όταν και εξαπλώθηκε, και διαφορετικές είναι σήμερα οι ανάγκες».
Μια δική του κουβέντα στον Χ. Δούκα θα αφορούσε, ενδεικτικά, την ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων και την εξοικονόμηση ενέργειας. «Η οποία θα πρέπει να έχει όμως μια κατεύθυνση, να μην αντιμετωπίζεται ως χρηματοπιστωτικό προϊόν. Γιατί τώρα όλα τα προγράμματα, όπως το “Εξοικονομώ κατ’ Οίκον”, περνάνε μέσα από τις τράπεζες, οπότε είναι υπό τη μορφή δανείων. Εκεί είναι ο ρόλος του κράτους, πώς θα μπορέσει αυτή τη διαδικασία να τη διευκολύνει».
Πώς πριονίστηκε η ελπίδα για μια πιο βιώσιμη Αθήνα
«Σε μια πόλη με τόσο φτωχή αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο, πρώτιστο μέλημα θα έπρεπε να είναι η συντήρηση και ο σεβασμός του υπάρχοντος πρασίνου» σημειώνει στην ΑΥΓΗ ο Παναγιώτης Σκοτειδάκης, γεωπόνος, πρώην πρόεδρος του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών (ΙΓΕ) και μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Επαγγελματιών Γεωτεχνικών και Επιχειρήσεων Πρασίνου (ΠΕΕΓΕΠ), παραπέμποντας στις καταγγελίες κατοίκων και φορέων για «αυστηρά κλαδέματα» και καρατομήσεις, ζήτημα στο οποίο έχει αναφερθεί εκτενώς η ΑΥΓΗ.
«Το να μην πετσοκόβουμε τα δέντρα δεν είναι ιδεαλιστικό αλλά ορθολογικό. Όταν, για παράδειγμα, κλαδεύεις εσπεριδοειδή, μειώνεις την επιφάνεια των φύλλων και ελαχιστοποιείς όλα τα οφέλη που προσφέρει το δέντρο: πλέον παρακρατεί μικρότερη ποσότητα από μικροσωματίδια και ρύπους, δροσίζει λιγότερο - εντέλει μειώνεις το πράσινο στην πόλη».
Τα κακοποιητικά αυστηρά κλαδέματα δέντρων «πρέπει να διακοπούν και κάθε επέμβαση να εξετάζεται κατά περίπτωση, με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια».
Οι υποσχέσεις-πυροτέχνημα του Μπακογιάννη και οι απαλλοτριώσεις που ακόμα... εκκρεμούν
Πριν η αγαπημένη εργολαβική εταιρεία του Κ. Μπακογιάννη (ΑΥΓΗ, 14/3/23), η Unison, πάρει το... κλαδευτήρι, ο απερχόμενος δήμαρχος υποσχόταν (2019) «την αντικατάσταση και τη φύτευση περίπου 75.000 δέντρων». Τέσσερα χρόνια μετά, με βάση τα επίσημα στοιχεία, μόλις 4.800 νέα δέντρα έχουν φυτευτεί (Inside Story, 18/10/23).
«Ο Δήμος Αθηναίων έχει περίπου 100.000 δέντρα, το 30% εκ των οποίων είναι μουριές. Το να λέει κάποιος προεκλογικά ότι θα αυξήσει το πράσινο κατά 75% σε 4 χρόνια σε μια πόλη σαν την Αθήνα μοιάζει με συνειδητή εξαπάτηση. Τελικά, 4.500 είναι οι επαναφυτεύσεις μουριών που έχουν ξεραθεί, ενώ πραγματικά καινούργια δέντρα, λίγες εκατοντάδες μόνο, έχουν φυτευτεί σε κάποια μικρά “πάρκα τσέπης” και σε κάποιες, λίγες πάλι, απαλλοτριώσεις. Ενδεχομένως, ισοφαρίζουν όσα έχουν κοπεί σε λόφο Στρέφη και πλατεία Κολωνακίου. Επίσης, υπάρχουν πάρα πολλές άδειες δεντροδόχες» τονίζει ο Π. Σκοτειδάκης.
Κατά τον ίδιο, αντί κάθε δημοτική Αρχή να επικαλείται αυθαίρετα νούμερα, απαιτείται «καταγραφή και χαρτογράφηση όλων των δέντρων, κάτι που έχει ήδη πραγματοποιηθεί σε άλλους μεγάλους δήμους, όπως της Θεσσαλονίκης, για να μην μιλήσουμε για τη Μαδρίτη και το Παρίσι».
Το τεράστιο πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί, βέβαια, με καλλωπισμούς υφιστάμενων χώρων, σαν αυτούς που διαφήμιζε διαρκώς η απερχόμενη δημοτική Αρχή, η οποία φέρει τη βασική ευθύνη για την «απώλεια» χώρων που θα μπορούσαν να «απελευθερωθούν» δίνοντας ανάσα στις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της πρωτεύουσας.
Η ΑΥΓΗ παραθέτει ενδεικτικά παραδείγματα χώρων οι οποίοι ενώ είναι χαρακτηρισμένοι για πράσινο και δεσμευμένοι, δεν απαλλοτριώνονται ποτέ, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες να διεκδικούν και να πετυχαίνουν την άρση των απαλλοτριώσεων - στην αδράνεια έχει προστεθεί και το εμπόδιο που θέτει ο πρόσφατος Νόμος 4579/20, ο οποίος απαγορεύει πλέον δεύτερη επανεπιβολή απαλλοτρίωσης.
- Τον περασμένο Μάρτιο έγινε άρση απαλλοτρίωσης του χώρου των ΚΤΕΛ Λιοσίων, ο οποίος ήταν επί δεκαετίες χαρακτηρισμένος ως χώρος πρασίνου.
- Λίγο πριν τις δημοτικές εκλογές τέθηκε επί τάπητος η άρση απαλλοτρίωσης άλλου σημαντικού χώρου, στην 7η Δημοτική Κοινότητα, ιδιοκτησίας της Τραπέζης της Ελλάδος.
- Ακόμα χειρότερη είναι η περίπτωση του πρώην κινηματογράφου Άλμα στα Πατήσια (βλέπε ΑΥΓΗ 17/7/22) όπου η δημοτική Αρχή, αν και είχε την δυνατότητα να επιβάλει εκ νέου την απαλλοτρίωση είτε για χώρους αθλητισμού είτε για πράσινο, αδιαφόρησε για την ομόφωνη εισήγηση του συμβουλίου της 6ης Κοινότητας και επέλεξε την άρση της απαλλοτρίωσης προκειμένου να ανεγερθεί ιδιωτικό πάρκινγκ!
Αλλωστε, με εισήγηση Μπακογιάννη χώρος στην οδό Ευρυδάμαντος αποχαρακτηρίστηκε και μετατράπηκε σε οικοδομήσιμο, επιστρέφοντας στον ιδιοκτήτη.
Η ίδια η θητεία του γαλάζιου δημάρχου ξεκίνησε με απόφαση για προσωρινή αναστολή της υλοποίησης των ώριμων -τότε- απαλλοτριώσεων.
Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία που συνέλεξε η ΑΥΓΗ, κινδυνεύουν: χώρος με υψηλό πράσινο στην οδό Ανδρεοπούλου (δίπλα από την εκκλησία Παναγίτσα), χώρος πρασίνου στην οδό Πανδοσίας 78 και Αμισού της Ριζούπολης, άλλος ένας στην Πύρρας 30 στο Δουργούτι.
Επίσης, εκκρεμούν και άλλες ώριμες απαλλοτριώσεις (χώρων χαρακτηρισμένων για να γίνουν «πράσινοι») οι οποίες δεν έχουν ολοκληρωθεί, αν και έχουν παρθεί οι κατάλληλες διοικητικές αποφάσεις, όπως:
- Το κτήμα Ριζόπουλου.
- Το ακίνητο Μαρτίνη στην πλατεία Κολιάτσου.
- Χώρος στη συνοικία Κολοκυνθούς στην 4η Δημοτική Κοινότητα (Αντιγόνης και Κρέοντος).
Οι απαλλοτριώσεις πρέπει να αποτελέσουν απόλυτη προτεραιότητα της νέας δημοτικής Αρχής, η οποία οφείλει να εκπονήσει συγκεκριμένο σχεδιασμό για την ολοκλήρωση όλων των εκκρεμοτήτων με άντληση των απαραίτητων πόρων.
Ο Χάρης Δούκας έχει θέσει ως στόχο «τη φύτευση τουλάχιστον 25.000 νέων δέντρων την επόμενη πενταετία» (αύξηση περίπου κατά 25%).
Ο Π. Σκοτειδάκης θεωρεί ρεαλιστικότερη την αύξηση του πρασίνου κατά 10%. Και καταθέτει «άμεσα εφαρμόσιμες» προτάσεις, πέρα από την προαναφερθείσα χαρτογράφηση:
- «Παρατηρητήριο Πρασίνου» υπό την εποπτεία του Δήμου Αθηναίων με στόχο την αναλυτική καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και την επεξεργασία προτάσεων.
- Τοπικά δίκτυα πρασίνου σε οδικό δίκτυο χωρίς δενδροστοιχίες, όπου τα δέντρα θα «οριοθετούν» πλέον τις θέσεις στάθμευσης (οι τελευταίες θα μειωθούν κατά 5%-10%, αλλά θα αυξηθεί στις πιο υπερφορτωμένες με τσιμέντο γειτονιές).
- Δημιουργία «πράσινων διαδρόμων» με βάση τις συγκεκριμένες/κοστολογημένες προτάσεις του ΕΜΠ και της ΠΕΕΓΕΠ (650.000.000 ευρώ υπολογιζόταν με όρους του 2017).
Ο τρόπος κατασκευής δίνει έμφαση στην απομάκρυνση σκληρών υλικών κάλυψης του εδάφους και αντικατάστασή τους με σταθεροποιημένο υλικό, που θα επιτρέπει τη διήθηση του νερού και δεν θα απομονώνει το έδαφος, καθώς και τη φύτευση κυρίως δενδροστοιχιών σκιάς (αναλυτικά εδώ: https://peegep.gr/archives/tag/athina).
