Το 2022 είχαμε 104 καταγεγραμμένα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα. Το ατύχημα στα Τέμπη είναι «κατ’ εξοχήν» ομαδικό εργατικό ατύχημα που υπέστησαν οι εργαζόμενοι -κατά τη διάρκεια της εργασίας τους και εξ αιτίας αυτής- στις δυο αμαξοστοιχίες που συγκρούσθηκαν. Με αποτέλεσμα το θάνατο 11 εργαζομένων και τον τραυματισμό άλλων εργαζομένων.
Η τραγικότητα αυτού του εργατικού ατυχήματος συνίσταται στο ότι συμπαρέσυρε στον τραυματισμό και στο θάνατο 46 χρηστών των υπηρεσιών (μεταφοράς) της επιβατικής αμαξοστοιχίας, στη συντριπτική τους πλειοψηφία νέων παιδιών, φοιτητών.
Η διερεύνηση αυτού του εργατικού ατυχήματος πρέπει να γίνει σύμφωνα με τη νομοθεσία και τις νομικές διαδικασίες διερεύνησης των εργατικών ατυχημάτων από την «ανεξάρτητη αρχή» Επιθεώρηση Εργασίας (Ν. 3996/2011,Άρθρο 2, παρ. ε. Ερευνά τα αίτια και τις συνθήκες των σοβαρών και θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων … και υποβάλλει μηνυτήρια αναφορά όταν προκύπτουν ευθύνες.).
Για την πρόληψη και αποφυγή των εργατικών ατυχημάτων υπάρχει ένα ολοκληρωμένο Σύστημα το οποίο αποτελείται από το νομοθετικό πλαίσιο (Νόμοι, Π.Δ., Υπουργικές Αποφάσεις), τις κατευθυντήριες Οδηγίες της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία (OSHA), Δημόσιους Ελεγκτικούς Φορείς (Υπουργείο Εργασίας, Επιθεώρηση Εργασίας), Ινστιτούτα Δημόσια ή των Κοινωνικών Εταίρων (ΕΛΙΝΥΑΕ κ.α.), Ασφαλιστικά Ταμεία κ.α.
Την ευθύνη των εργατικών ατυχημάτων την έχει αποκλειστικά ο εργοδότης. Δεν μπορεί να γίνει μετάθεση ευθυνών σε εργαζόμενους, σε συμβούλους του ή στην «κακιά την ώρα».
Ενδεικτικά στο άρθρο 42 του Ν. 3850/2010 αναφέρεται ότι «1. Ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει μέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων».
Είναι δε υπόχρεος αποζημίωσης στα δικαιούμενα πρόσωπα σύμφωνα με το Ν. 551/1915.
Ποια είναι η αιτία των εργατικών ατυχημάτων; Μήπως αποτελούν «φυσική νομοτέλεια», μήπως είναι η «κακιά η ώρα», μήπως η «ανευθυνότητα», τα «λάθη» και οι «παραλείψεις» των εργαζομένων;
Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να απαντηθούν από αδαείς, άσχετους με την ασφάλεια της εργασίας, απολογούμενους εργοδότες και δογματικούς φιλελεύθερους.
Οι αιτίες των εργατικών ατυχημάτων πρέπει να αναζητηθούν στην ανυπαρξία ή σε αδυναμίες και ανεπάρκειες του συστήματος υγείας και ασφάλειας της εργασίας με νομική ευθύνη του εργοδότη, αλλά και συνευθύνη της Πολιτείας για πλημμελή έλεγχο των επιχειρήσεων για την εφαρμογή της νομοθεσίας και την συνεπακόλουθη λήψη μέτρων.
Για να συμβεί ένα εργατικό ατύχημα πρέπει να συντρέξουν πολλές εργοδοτικές παραλείψεις, παρατυπίες και παρανομίες. Ακατάλληλο περιβάλλον εργασίας. Ελλιπή ή ακατάλληλα μέσα εργασίας. Μη προσαρμογή της εργασίας στον εργαζόμενο. Μη αντικατάσταση ενός επικινδύνου υλικού ή εργασιακής διαδικασίας από μη επικίνδυνο/η. Έλλειψη κατάλληλης εκπαίδευσης των εργαζομένων για συγκεκριμένη εργασία. Έλλειψη ή επαγγελματική ανεπάρκεια των συντελεστών πρόληψης και προαγωγής της υγείας και ασφάλειας. Ελλιπής ή υποτυπώδης γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου και συνεπώς μη γνωστοποίησή του στους εργαζόμενους. Μη λήψη συλλογικών μέτρων προστασίας. Μη χορήγηση κατάλληλων οδηγιών και τεχνικών μέσων, μη εφαρμογή των νόμων και των κανονισμών για την υγεία και ασφάλεια της εργασίας. Ακατάλληλος διοικητικός συντονισμός εργασιών, εργασία υπό πίεση χρόνου, υπερεργασία και κόπωση, εντατικοποίηση της εργασίας, ελλιπές προσωπικό, εργασιακό stress, έλλειψη συνεργασίας ή κακή συνεργασία με συνεργεία εργολάβων ή υπεργολάβων. Αλλά και παραλείψεις των ελεγκτικών οργάνων της Πολιτείας, όχι τόσο από σκοπιμότητα, όσο από άγνοια μερικές φορές, από ανεπαρκή εκπαίδευση, από έλλειψη τεχνικών μέσων ελέγχου και φυσικά από την τεράστια έλλειψη προσωπικού.
Μερικά βασικά ερωτήματα που προκύπτουν για το θανατηφόρο εργατικό ατύχημα των Τεμπών είναι:
- Έχει οργανωμένη Υπηρεσία Υγείας και Ασφάλειας η Hellenic Train Α.Ε. (και ο ΟΣΕ) ή τουλάχιστον τεχνικό ασφαλείας και γιατρό εργασίας για να την συμβουλεύουν και να της προτείνουν μέτρα για την προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων της, όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία (Ν. 3850/2010, Άρθρο 8);
- Έχει γίνει και έχει στη διάθεσή η Hellenic Train Α.Ε. (και ο ΟΣΕ) «γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου» όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία (Ν. 3850/2010, Άρθρο 43, παρ. 1α);
- Έχει συσταθεί στη Hellenic Train Α.Ε. (και στον ΟΣΕ) Επιτροπή Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων (ΕΥΑΕ) (Ν. 3850/2010, Άρθρο 4); Αν ναι έχει ενημερωθεί, εκπαιδευθεί – επιμορφωθεί (Ν. 3850/2010, Άρθρο 8) από τον εργοδότη ώστε να εκτελεί σωστά τα καθήκοντά της (Ν. 3850/2010, Άρθρο 5 παρ.1 δ) ενημερώνεται από τη διοίκηση της επιχείρησης για τα στοιχεία των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών που συμβαίνουν σε αυτήν, στ) σε περίπτωση άμεσου και σοβαρού κινδύνου καλεί τον εργοδότη να λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα, χωρίς να αποκλείεται και η διακοπή λειτουργίας μηχανήματος ή εγκατάστασης ή παραγωγικής διαδικασίας); Γίνονταν κάθε τρίμηνο συναντήσεις της Διοίκησης της ΕΥΑΕ, του τεχνικού ασφαλείας και του γιατρού εργασίας -με ευθύνη της Διοίκησης- για να συζητηθούν τα ζητήματα της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων και να δοθούν λύσεις (Ν. 3850/2010, Άρθρο 5 παρ.2);
- Έχει επιληφθεί το ΣΕΠΕ ή μάλλον η «ανεξάρτητη αρχή» Επιθεώρηση Εργασίας όπως μετονομάστηκε και μετασχηματίσθηκε πρόσφατα, για τη διερεύνηση αυτού του μαζικού θανατηφόρου εργατικού δυστυχήματος; Είχε κάνει στο παρελθόν έλεγχο στη Hellenic Train Α.Ε. (και στον ΟΣΕ) για τα ζητήματα της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων; Αν είχε,ποιες ελείψεις είχε διαπιστώσει;
- Εάν είχε γίνει εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, ήταν αξιόπιστη; Περιλάμβανε και την περίπτωση κινδύνου σύγκρουσης αμαξοστοιχιών, εφόσον από ότι προκύπτει δεν υπήρχαν τα σύγχρονα και συγκεκριμένα μέσα πρόληψης σύγκρουσης τρένων; Αν όχι, ήταν ελλιπής, αν ναι, η συνέχιση της εργασίας (μηχανοδηγών, προσωπικού αμαξοστοιχιών), θα ήταν εγκληματική!
Ο Βασίλης Δρακόπουλος είναι Ιατρός Εργασίας
