Είναι ο Mohammad Hanad Abdi, 30χρονος Σομαλός πρόσφυγας. Τον συναντήσαμε στις Φυλακές Χίου μαζί με τον ευρωβουλευτή Στέλιο Κούλογλου. Χάρηκε που μας είδε, γιατί κάποιοι ακόμη τον θεωρούν αθώο. Ευτυχώς υπάρχει αλληλεγγύη, μονολόγησε και χαμήλωσε τα μάτια. Κατηγορείται για διακινητής προσφύγων και εκτίει ποινή φυλάκισης 145 χρόνια! Και έχουν περάσει μόνο δύο. Ελπίζει ότι στο Εφετείο, που έχει οριστεί για τον Ιανουάριο, θα υπάρξει αποκατάσταση της αδικίας. Δεν το χωράει ο νους του ότι με το που πάτησε το πόδι του στην Ευρώπη τον καταδίκασαν με ποινές χειρότερες από εγκληματία. Δεν μετανοεί που κράτησε το πηδάλιο της βάρκας στην οποία επέβαιναν 33 άτομα, δύο από τα οποία πνίγηκαν στα παγωμένα νερά ανοιχτά της Χίου, όταν τους εγκατέλειψε ο Τούρκος διακινητής. Δεν υπήρξε δίλημμα, γιατί από τη δική του στάση εξαρτιόταν η ζωή δεκάδων άλλων προσφύγων. «Φυσικά και θα το έκανα ξανά. Έσωσα ζωές και, αν χρειαστεί, θα ξανασώσω» ήταν η κατηγορηματική του απάντηση.
Ηταν εμφανέστατα πιο αδύνατος από την περσινή μας συνάντηση και δήλωσε πως η συνύπαρξή του στη φυλακή με εμπόρους ναρκωτικών και ποινικούς δεν είναι εύκολη. Υπάρχει ένταση, δεν υπάρχει επικοινωνία .Ούτε ένας Σομαλός να ανταλλάξει μια λέξη στη γλώσσα του. Είναι θλιμμένος και στεναχωρημένος γιατί ακόμη δεν έχει κατανοήσει γιατί τον κατηγορούν και τον φυλάκισαν. Και πώς να το εξηγήσει στα τέσσερα παιδιά του και στη γυναίκα του, που έμειναν πίσω και περιμένουν ένα καλύτερο μέλλον; Μιλάει μαζί τους διαδικτυακά, αλλά δεν έχει κάτι να τους πει. Στις Φυλακές Χίου οι περισσότεροι αλλοδαποί Αφρικανοί και Ασιάτες κατηγορούνται για διακίνηση ή για διευκόλυνση της παράνομης διακίνησης προσφύγων. Συνήθως δεν αθωώνονται. Και αυτή την αλήθεια τη γνωρίζει ο Μοχάμαντ. Να πώς μας αφηγήθηκε τη δική του οδύσσεια που δεν γνωρίζει το τέλος της.
Φυλακές Χίου: «Θα το ξανάκανα»
«Γεννήθηκα το 1993. Έχασα τον πατέρα μου όταν ήμουν δύο ετών. Σύμφωνα με την παράδοση, η μητέρα μου έπρεπε να παντρευτεί τον αδελφό του συζύγου της. Αρνήθηκε η μάνα μου και έφυγε από τη Σομαλία για την Υεμένη. Εγώ και οι δύο αδελφές μου βρεθήκαμε σε ορφανοτροφείο. Όταν ενηλικιώθηκα, έγινα οδηγός του θείου μου, του αρχηγού της φυλής, που ήταν “κοντά στην κυβέρνηση”. Πέσαμε όλοι θύματα του “αγώνα των τρομοκρατών κατά της κυβέρνησης”. Ο θείος γίνεται τακτικά στόχος της Shebab, μιας σομαλικής ισλαμιστικής τρομοκρατικής ομάδας. Μια μέρα, ενώ οδηγούσα το αυτοκίνητο δέχτηκα πυρά. Τραυματίστηκα σοβαρά στο πόδι. Ερωτεύομαι μια νεαρή κοπέλα. Αλλά ο θείος μου αρνείται να την παντρευτώ. Με έχει “τάξει” σε μια άλλη γυναίκα. Από αυτόν τον γάμο έχω ένα παιδί. Λίγους μήνες αργότερα αποκτώ και δεύτερη σύζυγο. Όταν ο θείος το ανακαλύπτει, τη στέλνει σε ένα κλειστό κέντρο αποκατάστασης. Κατόρθωσα να ενωθώ με τη δεύτερη σύζυγό μου, αυτήν που ήθελα, με την οποία έχω τρία παιδιά. Η ζωή μου, όμως, στη χώρα μου ήταν δύσκολη. Εγκατέλειψα τη Σομαλία και τα τέσσερα παιδιά μου γιατί δεν έβγαινε. Αποφάσισα να πάω στη Σμύρνη, με βίζα, γιατί η κοινότητα των Σομαλών εκεί ήταν μεγάλη. Όμως, δυστυχώς, δεν μπόρεσα να μπω στον καταυλισμό των προσφύγων. Τότε, αναζητώντας λύση μέσα στην απελπισία μου και με τον φόβο μήπως με αναζητήσει ο θείος μου και με πάρει πίσω με τη βία, αποφάσισα να φύγω για την Ελλάδα. Με άλλους 33 αλλοδαπούς πληρώνουμε έναν Τούρκο διακινητή -450 δολάρια καθένας- για να περάσουμε με βάρκα στα ελληνικά παράλια. Ήταν Δεκέμβριος του 2020. Φυσούσε μανιασμένα. Ο Τούρκος διακινητής δεν δίστασε. Πήρε και ένα δεύτερο σκάφος -τότε αναρωτιόμασταν γιατί- και ξεκινήσαμε μέσα στη νύχτα. Δεν πέρασαν ούτε 20 λεπτά, όταν χάλασε η μηχανή της πλαστικής βάρκας. Με την απειλή του όπλου ο Τούρκος διακινητής απευθύνθηκε σ’ εμένα να πιάσω το πηδάλιο. Εγώ για πρώτη φορά έβλεπα θάλασσα και βάρκα. Δεν ήξερα να οδηγώ. Ο διακινητής μάς εγκατέλειψε με το δεύτερο σκάφος που μας ακολουθούσε και κατευθύνθηκε προς την Τουρκία. Απελπισμένοι, καλέσαμε το τούρκικο Λιμενικό. Όμως αυτοί, αντί να μας βοηθήσουν, μας απωθούσαν και προσπαθούσαν να αναποδογυρίσουν τη βάρκα. Δύο άτομα πνίγηκαν… Τότε αναγκάστηκα να κρατήσω το τιμόνι γιατί έβλεπα τον φόβο του θανάτου στα μάτια των γυναικών και των παιδιών. Η άλλη επιλογή ήταν ο θάνατος όλων μας. Ήμασταν τριάντα τρεις. Καλέσαμε το ελληνικό Λιμενικό. Ήρθαν και με τη βοήθειά τους βγήκαμε στη στεριά. Ρώτησαν ποιος ήταν στο τιμόνι και τους απάντησα, εγώ. Αυτή η απάντηση θεωρήθηκε ομολογία περί διακίνησης. Βρέθηκα με χειροπέδες στο αστυνομικό τμήμα. Για μια βδομάδα κανείς δεν μου εξήγησε τον λόγο. Ξεχασμένος, χωρίς ρούχα, μόνο με ένα κομμάτι ψωμί. Στο δικαστήριο δεν μου έδωσαν χρόνο να τους εξηγήσω τι συνέβη. Εγώ μιλούσα σομαλικά, κάποιος μετάφραζε αγγλικά και ένας τρίτος ελληνικά. Βρέθηκα ένοχος με ποινές 145 χρόνια για 33 ανθρώπους που τους έσωσα τη ζωή. Είμαι αθώος. Έσωσα ζωές ανθρώπων».
Αυτή είναι η ζωή του Μοχάμαντ, ίδια με πολλών προσφύγων που αναζητούν τη ζωή, αντιμετωπίζουν τον θάνατο μέσα στα παγωμένα κύματα και όταν κερδίζουν τη μάχη με τη φύση, τη χάνουν από τους ανθρώπους. Εμείς, οι αλληλέγγυοι, φύγαμε για τη Μυτιλήνη, όπου είχε οριστεί μετά από πολλές αναβολές το Εφετείο άλλων δύο «διακινητών», του Ακίφ Ρασούλ και του Αμίρ Ζαχίρ. Ο Μοχάμαντ επέστρεψε στο κελί του και στην απελπισία του. «Έφυγα από τη χώρα μου για να είμαι ασφαλής. Γι’ αυτό είμαι εγκληματίας». Τα λόγια του μου τρυπάνε το μυαλό.
Η αλληλεγγύη νίκησε στη Μυτιλήνη
Σήμερα ο Αμίρ Ζαχίρ θα κοιμάται με την οικογένειά του στο ΚΥΤ στο Βαγιοχώρι και ο Ακίφ Ρασούλ σε σπίτι αλληλέγγυων μετά την οριστική απόφαση του Εφετείου της Μυτιλήνης. Χρειάστηκαν τρία χρόνια φυλάκιση μετά από εκείνη τη νύχτα, που μαζί με άλλους 22 πρόσφυγες βρέθηκαν μεσοπέλαγα κοντά στη Χίο, πάνω σε μια πλαστική βάρκα, εγκαταλειμμένοι από τους Τούρκους διακινητές, είδαν τον Χάρο με τα μάτια τους και μετά τα κελιά των ελληνικών φυλακών, με την κατηγορία ότι έπιασαν το πηδάλιο και έσκισαν τη βάρκα για να τους διασώσει το ελληνικό Λιμενικό. Χωρίς ενοχοποιητικά στοιχεία και μαρτυρίες ότι ήταν διακινητές και όχι ναυαγοί. Ο επικεφαλής του Λιμενικού που συμμετείχε στη διάσωση εκείνη τη νύχτα δεν ήταν παρών σε καμία δίκη. Επιλογή, η εύστοχη παρατήρηση του εισαγγελέα, για να μην βρεθεί αντιμέτωπος με τα θύματα της τραγωδίας και με την αλήθεια τους. Όμως χωρίς φωτογραφίες, μαρτυρίες άλλων προσφύγων και αποδείξεις στην ανακριτική διαδικασία τούς βάφτισε διακινητές.
Οι δύο αυτοί Αφγανοί πρόσφυγες εγκατέλειψαν τη χώρα τους το 2020 όχι για οικονομικούς λόγους, αλλά γιατί κινδύνευε η ζωή τους από τους Ταλιμπάν. Και με το που πάτησαν το πόδι τους στην Ευρώπη, ευελπιστώντας για ασφάλεια και Κράτος Δικαίου, έπεσαν θύματα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που ενσωματώθηκε στο ελληνικό Δίκαιο (Ν. 42/51 του 2014), στο οποίο εξισώνεται με διακινητή όποιος πρόσφυγας αναγκάζεται να κρατήσει το πηδάλιο μιας βάρκας, όταν συνειδητά τους εγκαταλείπουν οι Τούρκοι δουλέμποροι. Ο Ζαχίρ είχε μαζί του την εικοσάχρονη γυναίκα του, που ήταν έγκυος στον γιο του, τον οποίο είδε μόνο μία φορά στα τρία χρόνια, και την πεντάχρονη κόρη τους. Πώς μπορεί ένας στυγνός διακινητής να κουβαλάει στις πλαστικές βάρκες του θανάτου και την οικογένειά του, όταν ο θάνατος καραδοκεί; Ο Ακίφ ήθελε να φύγει στην Ευρώπη για να είναι ασφαλής. Σήμερα, μετά τον άδικο εγκλεισμό του, είναι με ψυχοφάρμακα και με απόπειρες αυτοκτονίας.
Και οι δύο Αφγανοί πρόσφυγες περιπλανήθηκαν από φυλακή σε φυλακή, στερήθηκαν οικογένεια και φίλους, έζησαν την αγωνία στις δικαστικές αίθουσες τέσσερις φορές από τον Δεκέμβριο του 2020, έχασαν πολύτιμα χρόνια από τη νιότη τους για να είναι σήμερα ελεύθεροι. Όμως αθώος κρίθηκε μόνο ο τριαντάχρονος Ακίφ Ρασούλ. Αντιθέτως, ο εικοσιοκτάχρονος Ζαχίρ, πατέρας δύο παιδιών, κρίθηκε διακινητής άλλων προσφύγων, του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 46 χρόνια (δύο χρόνια για τον καθένα από τους 23 άλλους πρόσφυγες που επέβαιναν στην ίδια βάρκα), αλλά επειδή ήδη έχει εκτίσει τρία χρόνια στη φυλακή, έχει κάνει μεροκάματα και έχει καθαρό ποινικό μητρώο, με βάση τις ευεργετικές διατάξεις του νόμου Παρασκευόπουλου αφέθηκε ελεύθερος, με το στίγμα όμως του «διακινητή» να το κουβαλά εφ’ όρου ζωής, χωρίς να του επιτραπεί η απόκτηση διαβατηρίου και η δυνατότητα να ταξιδέψει στην Ευρώπη.
Δάκρυα, αγκαλιές και σιωπή επικράτησαν μέσα στη δικαστική αίθουσα όταν ο πρόεδρος ανακοίνωσε το αποτέλεσμα της δίκης. Τα μαύρα μάτια της Ζαχρά, της εννιάχρονης κόρης του Ζαχίρ, ήταν κολλημένα στο τζάμι της πόρτας της δικαστικής αίθουσας. Περίμενε μαζί με τη μάνα της και τον δίχρονο αδελφό της την απόφαση έξω. Δεν άντεχαν την αναμονή. Κρατούσαν στα χέρια τους μπλοκ ζωγραφικής με καρδούλες και σπίτια με χαρούμενες οικογένειες. Αυτό που δεν έχουν, αυτό που θέλουν να αποκτήσουν. Άραγε, θα το καταφέρουν ή θα περιπλανώνται σε προσφυγικά στρατόπεδα; Μπορεί να κουβαλάει ο Ζαχίρ Αμίρ τη ρετσινιά του «διακινητή», όμως πια δεν θα είναι σε κελί της φυλακής. Αυτή την παραδοξότητα επισήμαναν και οι δύο δικηγόροι τους, ο Δημήτρης Χούλης και ο Αλέξης Γεωργούλης, επιμένοντας στην ανάγκη αλλαγής αυτής της νομοθεσίας που εδραιώθηκε για να αποθαρρύνει πρόσφυγες να μεταναστεύουν και ποινικοποιεί επί της ουσίας τη μετανάστευση και την προσφυγιά.
Παρόντες σε όλες τις δίκες -και σε αυτήν του Εφετείου- ήταν οι Ιρλανδοί ευρωβουλευτές Clare Daly και Micke Wallas, ως μάρτυρες υπεράσπισης των Αφγανών προσφύγων, σηματοδοτώντας τον αγώνα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο για μια Ευρώπη που δεν θα είναι περίκλειστη και ξενοφοβική. Παρών και ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιος Κούλογλου, ο οποίος έχει αναλάβει διεθνή καμπάνια με τίτλο «Μια δίκαιη δίκη για τον Μοχάμαντ», και, όπως επισήμανε, «Συνεχίζουμε, ζητώντας δικαίωση των προσφύγων, αποκατάσταση της εικόνας της Ελλάδας στο εξωτερικό». Το επόμενο ραντεβού στη Μυτιλήνη στις 9 Ιανουαρίου του 2023, όπου εκδικάζεται η έφεση του Μοχάμαντ. Η αλληλεγγύη είναι το ζητούμενο.
