Μια πανδημία εμποδίων και ανατροπών θα αντιμετωπίσουν οι φετινοί υποψήφιοι των πανελλαδικών εξετάσεων. Εκτός από την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), που δημιούργησε εκατόμβες εξοστρακισμένων υποψηφίων, την αυξημένη εξεταστέα ύλη σε σχέση με το 2021, τον κυκεώνα των νέων συντελεστών βαρύτητας στα εξεταζόμενα μαθήματα, που έφτασαν συνολικά τους 5.611 (!) για 461 τμήματα, στον εξεταστικό «γολγοθά» ήρθε να προστεθεί η μείωση 9.021 θέσεων στα ΑΕΙ της χώρας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ονομαστική μείωση εισακτέων τα τελευταία 20 χρόνια, η οποία ανακοινώθηκε μια ανάσα πριν από τις Πανελλαδικές εξετάσεις «κόβοντας τα πόδια» των υποψηφίων.
Το προηγούμενο διάστημα, οι διαρροές από το υπουργείο Παιδείας άφηναν να εννοηθεί ότι ο σχεδιασμός θα περιλαμβάνει τη μείωση των εισακτέων σε εκείνες τις σχολές που «άδειασαν» λόγω της ΕΒΕ. Η επιδίωξη ωστόσο του υπουργείου Παιδείας να συγχωνευθούν ή να καταργηθούν τμήματα έπεσε πάνω στις ενστάσεις των πρυτανικών αρχών και των Συγκλήτων των ιδρυμάτων, μεταθέτοντας τη συζήτηση για το επόμενο διάστημα. Είναι ενδεικτικό ότι από την πολυδιαφημιζόμενη «αναδιάταξη» του ακαδημαϊκού χάρτη, μόνο δύο τμήματα δεν περιλαμβάνονται στο φετινό μηχανογραφικό. «Θα μειώσουμε τους εισακτέους στα κεντρικά πανεπιστήμια και θα τους αυξήσουμε στα περιφερειακά» είχε δηλώσει πριν από λίγες ημέρες η Νίκη Κεραμέως. Ωστόσο ούτε οι θέσεις στα περιφερειακά ιδρύματα αυξήθηκαν, ούτε είχε υπολογίσει κανείς μια μείωση τέτοιας έκτασης.
Το πονηρό δίλημμα
Την ίδια στιγμή, οι χιλιάδες θέσεις που κόβονται στα κεντρικά ιδρύματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης δημιουργούν ένα επιπρόσθετο πρόβλημα και επιτείνουν την αγωνία των οικογενειών, δεδομένου ότι στις πόλεις αυτές κατοικοεδρεύει η πλειοψηφία των υποψηφίων και υπάρχει η μεγαλύτερη ζήτηση. Αν το κόστος των σπουδών σε πόλη εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας φάνταζε μέχρι σήμερα δυσβάσταχτο για πολλές οικογένειες, στη συνθήκη αβεβαιότητας που ζούμε λόγω των ανατιμήσεων και της ακρίβειας, που έχει ξετινάξει τα νοικοκυριά, θα είναι πλέον απαγορευτικό. Με ύπουλο και έντεχνο τρόπο μπαίνει λοιπόν το δίλημμα: σπουδές σε άλλη πόλη με το ανάλογο κόστος ή σπουδές σε ένα ιδιωτικό κολέγιο στον τόπο κατοικίας; Εκεί που το κράτος γεννά τεχνηέντως εμπόδια για τη συνέχιση των σπουδών στα δημόσια πανεπιστήμια, η ιδιωτική εκπαίδευση έρχεται -με το αζημίωτο- να δώσει τη λύση.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο εκπαιδευτικός αναλυτής Στράτος Στρατηγάκης, το πρόβλημα είναι ευρύτερο: «Ο αριθμός των θέσεων στα ΑΕΙ του Λεκανοπεδίου δεν αντιστοιχούν στην πληθυσμιακή αναλογία των κατοίκων του Λεκανοπεδίου. Αν θεωρήσουμε ότι στο Λεκανοπέδιο ζει το 40% του πληθυσμού της Ελλάδας, θα έπρεπε τουλάχιστον να έχουμε και το 40% των θέσεων των εισακτέων. Δηλαδή θα έπρεπε να έχουμε περίπου 28.000 θέσεις, ενώ φέτος έχουμε 17.898. Αν συνυπολογίσουμε και Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Κρήτη, Δωδεκάνησα και Κυκλάδες, που αν θέλουν οι κάτοικοί τους να σπουδάσουν συγκεκριμένα αντικείμενα, όπως Νομική, Τοπογραφία, Καλές Τέχνες και άλλα, πρέπει να έρθουν στην Αθήνα, καταλαβαίνουμε ότι οι 17.898 θέσεις στην Αττική δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες και την αναλογία κατοίκων».
«Εν αρχή ην η ΕΒΕ»
Η μείωση των εισακτέων ήρθε επί της ουσίας να ολοκληρώσει το σχέδιο αποψίλωσης των ΑΕΙ που ξεκίνησε από πέρσι με τη θέσπιση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής: το υπουργείο Παιδείας κατήργησε και με τη βούλα κάποιες χιλιάδες θέσεις που το ίδιο φρόντισε να μείνουν κενές εξαιτίας της «λαιμητόμου» ΕΒΕ. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: από τις 77.415 προσφερόμενες θέσεις την περσινή χρονιά, πάνω από 17.000 θέσεις έμειναν κενές.
Με άλλα λόγια η ΕΒΕ, η οποία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά μεσούσης της πανδημίας και μετά από έναν ολόκληρο χρόνο τηλεκπαίδευσης, άφησε το 1/3 των υποψηφίων εκτός δημόσιας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Άλλωστε, η τελευταία φορά που ο αριθμός των εισακτέων ήταν ίδιος με τον αριθμό των επιτυχόντων ήταν το 2020. Το 2021 το ΥΠΑΙΘ προχώρησε στη θέσπιση της ΕΒΕ και φέτος συνέχισε σαν «ψαλιδοχέρης» με το πρωτοφανές κόψιμο των θέσεων εισακτέων. Μένει τώρα να φανεί πόσες από τις 68.394 φετινές θέσεις θα καλυφθούν λόγω ΕΒΕ.
Οι εκπαιδευτικοί αναλυτές εκτιμούν πάντως ότι η ΕΒΕ αναμένεται να δίνει κάθε χρόνο περίπου τα ίδια αποτελέσματα. Ως εκ τούτου αναμένεται να εισαχθεί φέτος περίπου ο ίδιος αριθμός υποψηφίων, δηλαδή περίπου 60.000.
Προσχεδιασμένο επικοινωνιακό παιχνίδι
Οι εκτιμήσεις αυτές ενδεχομένως να εξυπηρετήσουν σε λίγους μήνες το αφήγημα της υπουργού Παιδείας ότι «όλα είναι καλώς καμωμένα». Τον Αύγουστο, όταν θα ανακοινωθούν οι βάσεις εισαγωγής, η κ. Κεραμέως θα μπορεί να ισχυριστεί ότι φέτος κόπηκαν λιγότεροι υποψήφιοι σε σχέση με την περσινή χρονιά, αποκρύπτοντας βέβαια τα παράδοξα που προκύπτουν εξαιτίας της ΕΒΕ. Όπως το γεγονός ότι ακόμα και υποψήφιοι με μεσαίες βαθμολογίες (για παράδειγμα 13 ή 14) μπορεί να αποκλειστούν από τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού ή ότι αριστούχοι δεν θα μπορούν να μπουν στη σχολή της επιθυμίας τους εάν έχουν έστω και μικρή απόκλιση από την ΕΒΕ σε ειδικό μάθημα, όπως συνέβη με τις Αρχιτεκτονικές σχολές και τα ΤΕΦΑΑ.
Θυμίζουμε ότι στην περίπτωση που ένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής που διαμορφώνεται από τον μέσο όρο της επίδοσης όλων των υποψηφίων σε κάθε επιστημονικό πεδίο, δεν μπορεί να καταθέσει μηχανογραφικό για πανεπιστήμια αλλά μόνο το παράλληλο μηχανογραφικό των δημόσιων ΙΕΚ. Προϋπόθεση δήλωσης των τμημάτων είναι οι υποψήφιοι να έχουν επιτύχει την ΕΒΕ ή τις ΕΒΕ των ειδικών μαθημάτων.
Σοβαρές αποκλίσεις
Σαν να μην έφτανε αυτό, οι αλλαγές στον τρόπο εισαγωγής στα ΑΕΙ (συντελεστές βαρύτητας, διπλό μηχανογραφικό) θα μπερδέψουν ακόμα περισσότερο τους υποψηφίους, αφού τα μόρια θα μεταβάλλονται και θα διαφοροποιούνται ανάλογα με τη σχολή προτίμησής τους, ακόμα και στα Τμήματα που έχουν το ίδιο αντικείμενο σπουδών. Για παράδειγμα, άλλα μόρια συγκεντρώνουν οι υποψήφιοι για τη Νομική Αθήνας και άλλα για τη Νομική Θεσσαλονίκης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα πανεπιστημιακά Τμήματα αναγκάστηκαν από το υπουργείο Παιδείας να ορίσουν τους δικούς τους συντελεστές βαρύτητας στα εξεταζόμενα μαθήματα και γι' αυτό τον λόγο εμφανίζονται σοβαρές αποκλίσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή της ΕΒΕ δεν θα αλλάξει σε μεγάλο βαθμό το τοπίο που έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα: πολλά παιδιά δεν θα έχουν δικαίωμα υποβολής μηχανογραφικού, με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό τους από τα δημόσια πανεπιστήμια.
Κόφτης η ΕΒΕ, όχι οι λιγότερες θέσεις
Από το 2021, που καθιερώθηκε η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, ο αριθμός των εισακτέων δεν ταυτίζεται με τον αριθμό των επιτυχόντων. Η ΕΒΕ πέρυσι άφησε 18.000 κενές θέσεις στα ΑΕΙ. Αυτός είναι ο κόφτης και όχι οι λιγότερες θέσεις. Απλά φέτος θα μείνουν κενές οι μισές θέσεις
Του Στράτου Στρατηγάκη*
9.021 θέσεις λιγότερες στα ΑΕΙ αποφάσισε το υπουργείο Παιδείας. Ακούγεται δύσκολο. Ας δούμε πώς έχουν τα πράγματα. Οι 9.021 λιγότερες θέσεις δεν σημαίνουν λιγότερους επιτυχόντες στα πανεπιστήμια. Από το 2021 ο αριθμός των εισακτέων δεν ταυτίζεται με τον αριθμό των επιτυχόντων. Καθιερώθηκε η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), που άφησε 18.000 κενές θέσεις στα ΑΕΙ. Αυτός είναι ο κόφτης και όχι οι λιγότερες θέσεις. Απλά φέτος θα μείνουν κενές οι μισές θέσεις.
Οι 9.021 λιγότερες θέσεις στα ΑΕΙ μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:
- Τις πλασματικές θέσεις που μειώθηκαν. Το Τμήμα Μαθηματικών Σάμου είχε από το 1998 μέχρι το 2014 από 130 έως 200 θέσεις. Οι θέσεις του έφτασαν τις 309 στην προσπάθεια των υπουργών Παιδείας να φαίνεται υψηλός ο αριθμός των εισακτέων στα ΑΕΙ. Ο αριθμός μειώνεται στους 150 φέτος. «Κόβονται», δηλαδή, 159 θέσεις. Πέρυσι, όμως, λόγω της ΕΒΕ εισήχθησαν μόλις 6 υποψήφιοι. Αυτό σημαίνει ότι οι 159 θέσεις που κόπηκαν και αρκετές άλλες είναι πλασματικές. Δεν θα έχουν καμία επίπτωση.
- Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τις 1.385 θέσεις στην Αθήνα και τις 795 στη Θεσσαλονίκη που κόβονται. Αυτό σημαίνει ότι αρκετές χιλιάδες οικογένειες περισσότερες από πέρυσι θα αναγκαστούν να στείλουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν σε άλλη πόλη. Στην οικονομική συγκυρία που ζούμε, αυτό είναι πολύ δύσκολο και γι’ αυτό, νομίζω, δεν έπρεπε να γίνει φέτος. Ο λόγος της μείωσης του αριθμού των θέσεων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι οι διαμαρτυρίες των πανεπιστημιακών μας ότι δεν μπορούν να εκπαιδεύσουν τόσο μεγάλο αριθμό φοιτητών που τους στέλνει το υπουργείο Παιδείας. Δεν έχουν ούτε καθηγητές, ούτε αίθουσες. Το Τμήμα Μαθηματικών Αθήνας είχε 312 θέσεις το 2013, που σταδιακά μειώθηκαν στις 200 φέτος. Η σύγκλητος του Πανεπιστημίου είχε ζητήσει 140 φοιτητές, θεωρώντας ότι αυτός είναι ο αριθμός φοιτητών που μπορεί να εκπαιδεύσει το Τμήμα. Φυσικά, αυτό είναι προς συζήτηση, διότι το Τμήμα έχει 41 μέλη ΔΕΠ, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του, συνεπώς δεν υπάρχει ζήτημα μικρού αριθμού διδασκόντων.
Η εσωτερική μετανάστευση είναι στον σχεδιασμό του ακαδημαϊκού μας χάρτη. Αν οι εισακτέοι αντιστοιχούσαν στην πληθυσμιακή αναλογία, θα έπρεπε στην Αττική να υπάρχουν το 40% των θέσεων, δηλαδή περίπου 28.000 θέσεις. Το 2022 διατίθενται 17.898 θέσεις, συνεπώς η μετανάστευση είναι μέσα στον σχεδιασμό, στην προσπάθεια καταπολέμησης της αστυφιλίας. Να πολεμήσουμε την αστυφιλία, αλλά η Εκπαίδευση δεν είναι το κατάλληλο όχημα για να τα καταφέρουμε. Δημιουργήθηκαν έτσι οι διαμαρτυρόμενοι για το πόσα Τμήματα έχει ή δεν έχει ο νομός τους.
Η συζήτηση, όμως, εξαντλείται στον αριθμό των υποψηφίων που θα εισαχθούν στα ΑΕΙ· κανείς δεν αναφέρεται στο ποια αντικείμενα θα σπουδάσουν οι φοιτητές που θα εισαχθούν, που είναι και η ουσία του θέματος. Θα τους βοηθήσουν οι σπουδές τους να βρουν μια καλή θέση εργασίας; Θα βοηθήσουν την ανάπτυξη της χώρας μας;
* Ο Στράτος Στρατηγάκης είναι μαθηματικός - ερευνητής
