Στις αρχές του 2020 το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς πήρε την πρωτοβουλία να εγκαινιάσει μία ετήσια εμπειρική έρευνα για τη νεολαία, με σκοπό, μέσα από τη διαχρονική συγκέντρωση δεδομένων, να αποκρυπτογραφήσει τη «γενιά της κρίσης»: τα προβλήματα, τις προσδοκίες, τις συνήθειες, τις αντιλήψεις και, τελικά, τη σχέση της με την πολιτική - με την ευρεία έννοια. Τα στοιχεία που δημοσιεύονται σήμερα προέρχονται από το τρίτο κατά σειρά «κύμα» της έρευνας για το 2022, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες, και οδηγούν σε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες επισημάνσεις.
Πρώτον, χωρίς να παραγνωρίζεται η σπουδαιότητα θεμάτων όπως ο πόλεμος ή η κλιματική κρίση, τουλάχιστον για την ελληνική νεολαία οι υλικοί όροι της ζωής της -ή μάλλον η έλλειψή τους- αποτελούν το απόλυτα κυρίαρχο πρόβλημα: 41% μένει ακόμα με τους γονείς του, 72% λαμβάνει σταθερά ή περιστασιακά οικονομική υποστήριξη, ενώ οι μισοί δηλώνουν ότι έχουν αναγκαστεί να κάνουν περικοπές ακόμα και στα τρόφιμα, λόγω της ακρίβειας. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το 65% αναφέρει τους χαμηλούς μισθούς και τις κακές συνθήκες εργασίας ως τον βασικό παράγοντα ανασφάλειας για το μέλλον, ενώ ως προτεραιότητα στις πολιτικές για τη νεολαία κατονομάζεται (42%) η αύξηση του κατώτατου μισθού.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Millenials και Gen Z / Αυτοί που έχασαν τα πάντα δεν έχουν παρά να τα αλλάξουν όλα
Δεύτερον, οι συνθήκες αυτές καταδικάζουν τους νέους και τις νέες σε ένα καθεστώς μόνιμης ανασφάλειας. Μόνο το 35% δήλωσε «πολύ/αρκετά σίγουρο» για το μέλλον του, ποσοστό 12 μονάδες μικρότερο από την αντίστοιχη έρευνα του 2021, ενώ τα αρνητικά συναισθήματα κυριαρχούν συντριπτικά, με ανησυχητικότερο το γεγονός ότι το 31% δήλωσε πως αισθάνεται απελπισία.
Με αυτό το δεδομένο, είναι μάλλον αναμενόμενο το ότι η νέα γενιά δυσπιστεί ως προς όλους σχεδόν τους επίσημους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς, έστω σε διαφορετικό βαθμό. Η στάση αυτή δεν είναι μόνο ή τόσο πολιτισμικού/ιδεολογικού χαρακτήρα όσο η αυθόρμητη (και εύλογη) αντίδραση μιας γενιάς που θεωρεί ότι καταδικάστηκε να ζήσει χειρότερα από τις προηγούμενες. Ωστόσο, σε αντίθεση ενδεχομένως με ό,τι θα περίμενε κανείς, οι συνθήκες αυτές δεν ενίσχυσαν ούτε τον ατομικισμό ούτε τον πολιτικό κυνισμό. Οκτώ στους δέκα δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται «πολύ/αρκετά» για την πολιτική, και μάλιστα με ένα σαφώς αριστερό/προοδευτικό πολιτικό και ιδεολογικό προφίλ.
Αυτό που διαφέρει στη νέα γενιά είναι το πώς αντιλαμβάνεται την πολιτική. Θα λέγαμε ότι η γενιά αυτή έχει μια πιο πολυδιάστατη ή περισσότερο «κοινωνική» πρόσληψη της πολιτικής: δίνει προτεραιότητα στη συμμετοχή σε κοινωνικές οργανώσεις και σε ενσώματες διαμαρτυρίες και δράσεις, δυσπιστεί απέναντι στα κόμματα (το 31% θεωρεί ότι η ένταξη σε αυτά έχει ιδιοτελή κίνητρα), ωστόσο δεν τα απορρίπτει συλλήβδην. Ένα σημαντικό ποσοστό αναγνωρίζει τη σπουδαιότητά τους (14% θεωρεί πρωτεύον στοιχείο ενασχόλησης με τα κοινά την ανοιχτή στήριξη ενός κόμματος, 11% τη συμμετοχή σε αυτό).
Επίσης, αν και περισσότεροι από τους μισούς δεν δείχνουν πρόθυμοι να γίνουν μέλη κάποιου κόμματος για μια σειρά από λόγους (φόβος στιγματισμού, έλλειψη χρόνου, αλλά και αίσθημα αδυναμίας επηρεασμού των αποφάσεων), ωστόσο είναι ανοιχτοί στο να εξετάσουν εναλλακτικές ή πιο «χαλαρές» μορφές επαφής με ένα κόμμα. Η βασική ωστόσο προϋπόθεση, το αίτημα που κυρίως απευθύνει προς τα κόμματα η νεολαία (25%) είναι να τη λάβουν υπόψη, να διατυπώσουν δηλαδή προτάσεις για τη ζωή των νέων ανθρώπων.
Με άλλα λόγια, η είσοδος της νέας γενιάς στο πολιτικό προσκήνιο φαίνεται να έχει δύο πλευρές. Η μία είναι η πολλαπλότητα των θεσμών και των εργαλείων οργάνωσης και κινητοποίησης, ενώ η δεύτερη -και πιο επιτακτική με βάση τις συνθήκες της ζωής της- είναι η επί της ουσίας ένταξη των αιτημάτων και των ασφυκτικών προβλημάτων της στην πολιτική ατζέντα.
* Η Δανάη Κολτσίδα είναι διευθύντρια του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς.
