Μπροστά απ’ το μνημείο του Παύλου Φύσσα στο Κερατσίνι, τ’ αμάξια πηγαινοέρχονται ασταμάτητα. Οι διανομείς με τα παπάκια περνούν ξυστά απ’ το σημείο, σε μια προσπάθεια να παραδώσουν πιο γρήγορα. Και τα δευτερόλεπτα που δίνονται ως περιθώριο για να βγάλεις μια φωτογραφία είναι ελάχιστα. Η προσοχή ανήκει μόνο στο επόμενο φανάρι.
Πίσω απ’ το μνημείο πηγαινοέρχονται οι περαστικοί. Τα μαγαζιά πουλάνε ρούχα. Τα καφέ εφοδιάζουν τους εργαζόμενους το πρωί με καυτά πλαστικά ποτήρια, κάποιοι κάνουν ποδήλατο εκμεταλλευόμενοι το πλάτος του πεζοδρομίου, ενώ άλλοι ανεβοκατεβαίνουν και στρογγυλοκάθονται σ’ ένα πλατύσκαλο που δεν έχει πια αίμα. Το αίμα του.
Η ζωή συνεχίζεται. Εκτός από τη 18η Σεπτεμβρίου. Το απόγευμα τα ρολόγια σταματούν. Μαζί τους και η κυκλοφορία των οχημάτων. Ο κόσμος μπαίνει στον δρόμο. Φωνάζει συνθήματα. «Ο Παύλος ζει, τσακίστε τους ναζί». Η φωτογραφία βγαίνει ανενόχλητα. Τα χρυσά γράμματα πάνω στις κόκκινες κορδέλες των στεφάνων που τοποθετούνται στη βάση της προτομής, και μπορείς να κοιτάξεις ταυτόχρονα με το πρόσωπό του, μοιράζονται το ίδιο μήνυμα: «Ο Παύλος ζει». Απ’ τα μεγάφωνα ακούγονται τραγούδια του. Και ηχεί ο στίχος «είναι αμέτρητες της μάνας οι πληγές».
Η Μάνα όλων
Η Μάγδα ήταν και φέτος εκεί από νωρίς. Πότισε τα λουλούδια που είχε αφήσει ο κόσμος και τον χάιδεψε τρυφερά. Μίλησε για την επόμενη μέρα. Την πρώτη φορά που διαδήλωναν ανήμερα της δολοφονίας του Παύλου με τους ναζί πίσω από τα κάγκελα. «Η εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή είναι στη φυλακή, αλλά ο φασισμός και οι ψηφοφόροι του είναι εκεί έξω».
Ήταν η πρώτη φορά επίσης που η πορεία δεν κατέληξε στον Πειραιά και στα γραφεία της Χρυσής Αυγής. Κλειστά από καιρό, συνιστούν μία ακόμη απτή νίκη του αντιφασιστικού κινήματος.
Το τέλος της κινητοποίησης τη βρήκε στο Μπλόκο της Κοκκινιάς, με τη Μάγδα Φύσσα ν’ αφήνει λουλούδια για τους πεσόντες και να στέκει αμέσως μετά με το βλέμμα ευθύ προς την Ιστορία. Προς τον χώρο εκείνο που εκτελέστηκαν απ’ τους Γερμανούς ναζί, καθ’ υπόδειξη των ανθρώπων με τις κουκούλες και ντόπιων συνεργατών τους, εκατοντάδες αγωνιστές. «Αθάνατοι» φώναξε. Και ο κόσμος την ακολούθησε με υψωμένες τις γροθιές.
Πανό που στάζανε αίμα
Νωρίτερα, ένα πλήθος χιλιάδων διαδηλωτών, που ξεκίνησε να συγκεντρώνεται στις 5.30 το απόγευμα στο μνημείο του Παύλου, πραγματοποίησε πορεία στη Λεωφόρο Σαλαμίνας και στην Πέτρου Ράλλη. Νέοι και μεγαλύτεροι, Κερατσινιώτες και κόσμος που κατέβηκε από διάφορες άλλες γωνιές της πόλης, έστειλαν ηχηρό μήνυμα, ότι ο αγώνας θα έχει συνέχεια. Μ’ ένα ακροδεξιό κόμμα άλλωστε στη Βουλή και νωπές τις ξενοφοβικές αντιδράσεις για την Αμάλ, το γιγάντιο κορίτσι - κούκλα που συμβόλιζε τα δεινά των προσφυγόπουλων, δεν αφήνεται δικαίωμα στον εφησυχασμό.
Μπροστά στην πορεία ήταν το πανό του αντιφασιστικού Σεπτέμβρη. Στο κέντρο του βρισκόταν η Μάγδα Φύσσα και γραμμένος επάνω ήταν ο στίχος του Γιάννη Ρίτσου «μην τους φοβάσαι, στον φόβο σου ποντάρουν».
Πιο μπροστά όμως υπήρχαν κι άλλοι άνθρωποι. Χωρισμένοι σε τρεις γραμμές. Κρατούσαν από ένα πανό, μοιρασμένοι από άκρη σε άκρη. Τα έσφιγγαν με τα δάκτυλα και τις παλάμες, ήταν όμως σαν να κουβαλούσαν φέρετρα. Πάνω στα πανό, κάτω το ένα απ’ το άλλο, υπήρχαν πρόσωπα νέων ανθρώπων. Θυμάτων της φασιστικής, αστυνομικής, ρατσιστικής, ομοφοβικής και έμφυλης βίας μετά τη Μεταπολίτευση. Κι εκείνοι που κρατούσαν τα πανό ήταν οι γονείς τους. Ή τα παιδιά ή τ’ αγαπημένα τους πρόσωπα. Ήταν η μητέρα του Ζακ Κωστόπουλου. Ο γιος του Νίκου Τεμπονέρα. Ο πατέρας του Βασίλη Μάγγου. Ο δάσκαλος του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.
Μήνυμα απέναντι σε κάθε λογής σκοτάδι
Την ιδέα για τη δράση εμπνεύστηκε η Μάγδα Φύσσα. Και βασίστηκε στο έργο του εικαστικού Δημήτρη Αστερίου «Ματωμένα πορτραίτα», μέρος του οποίου ήταν τα πανό. Η έκθεση κι η εγκατάσταση του έργου έγινε στο εργοστάσιο Καχραμάνογλου, όπου υπήρχαν επίσης πορτραίτα θυμάτων στους τοίχους κι ανάμεσα αυτών και των ξετυλιγμένων στο έδαφος πανό είχαν τοποθετηθεί σταντ με αιματοβαμμένα πουκάμισα.
Οι γονείς και συγγενείς των θυμάτων κοντοστάθηκαν αρχικά στο μνημείο του Παύλου Φύσσα. Ορισμένες δεκαετίες πριν από αυτό θα μπορούσε να είχε συμβεί για κάποια σχολική εκδήλωση. Το Σάββατο όμως εκείνο που τους ένωνε ήταν η απώλεια. «Αυτή όμως μας συσπειρώνει κιόλας. Μας κάνει να γινόμαστε μια γροθιά, μια γροθιά αντιφασιστική», δήλωσε στην ΑΥΓΗ ο Γιάννης Μάγγος.
Η πορεία που ακολούθησε ήταν μια γροθιά σε κάθε λογής βία με βάση το χρώμα του δέρματος, τις ιδέες, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Διέσχισε μικρότερη απόσταση σε σχέση με παλιά, όμως ο αγώνας πήγε πολύ μακρύτερα. Ένα βήμα μπροστά και φέτος.
