Για τη συνέχιση της εξάπλωσης της πανδημίας στη χώρα, μετά από έναν χρόνο εγκλεισμού των πολιτών σε λοκντάουν, η ΑΥΓΗ απευθύνθηκε για την έγκριτη γνώμη τους στον καθηγητή Αιματολογίας στην Ιατρική Σχολή της Σορβόννης Γρηγόρη Γεροτζιάφα και τον καθηγητή Πνευμονολογίας στο ΕΚΠΑ και γιατρό του Νοσοκομείου "Ευαγγελισμός" Γιάννη Καλομενίδη, οι οποίοι μίλησαν για τα προβλήματα αντιμετώπισης της πανδημίας στη χώρα μας, τις συνέπειες της έλλειψης στρατηγικής στην αντιμετώπισή της, ενώ κλήθηκαν να απαντήσουν αν θεωρούν ότι τα νέα μέτρα της κυβέρνησης θα αποδώσουν το επόμενο διάστημα.
Γρηγόρης Γεροτζιάφας: Έλλειψη στρατηγικής και εγκλωβισμός στην αναμονή των εμβολίων χωρίς plan B
"Για να έχει επιτυχία ένα λοκντάουν, δηλαδή να προκαλέσει κάθετη πτώση τόσο των κρουσμάτων όσο και, κυρίως, του αριθμού των νοσηλευομένων ασθενών με Covid-19, χρειάζεται να είναι πραγματικό λοκντάουν, δηλαδή να υπάρξει η μέγιστη δυνατή διακοπή των κοινωνικών επαφών των μετακινήσεων κ.λπ., όπως έγινε τον Μάρτιο.
Όταν αποφασίζεται η εφαρμογή μέτρων περιορισμού κυκλοφορίας και κοινωνικών επαφών -λοκντάουν-, πρέπει να οριστεί με σαφήνεια ο στόχος της παρέμβασης, π.χ. αν πρέπει να μηδενιστεί ο δείκτης R0 ή να ελαττωθεί κατά κάποιο ποσοστό. Η ένταση και η έκταση του λοκντάουν συναρτώνται με το ιικό φορτίο στην περιοχή ή τη χώρα καθώς επίσης και με την ένταση και την αξιοπιστία της επιδημιολογικής επιτήρησης και της ιχνηλάτησης των επαφών των κρουσμάτων, τη δυνατότητα απομόνωσής τους κ.λπ. Σήμερα, υπάρχουν ακόμη δύο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν την ένταση και την έκταση του λοκντάουν: το επίπεδο νοσηρότητας / νοσηλειών που μπορεί να αντέξει το σύστημα Υγείας στη δεδομένη φάση και η αντοχή της οικονομίας από τις συνέπειες του λοκντάουν.
Το πρώτο 'δρακόντειο' λοκντάουν, τον Μάρτιο - Μάιο 2020, στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία, έγινε σε συνθήκες έλλειψης εργαλείων επιδημιολογικής επιτήρησης (δεν υπήρχαν test) και ήταν αποτελεσματικό, καθώς προκάλεσε κατακόρυφη πτώση των νοσηλειών ασθενών με Covid-19. Αντίστοιχα αποτελεσματικό ήταν και στην Ελλάδα, καθώς απέτρεψε την εξάπλωση του ιού στη χώρα και, αντίστοιχα, την κάθετη αύξηση των νοσηλευομένων ασθενών με Covid-19.
Στη Γαλλία, μετά το δεύτερο κύμα, οι αρχές αποδέχθηκαν ένα σημαντικό επίπεδο κυκλοφορίας του ιού, που, όπως φαίνεται, διατηρείται προς το παρόν σταθερό, σε υψηλά επίπεδα, χωρίς απότομη αύξηση των νοσηλειών σε επίπεδο αποσταθεροποίησης του συστήματος Υγείας. Σήμερα έχουμε λιγότερες νοσηλείες σε σχέση με τον Μάρτιο και λιγότερο βαριά ασθενείς απ’ όσους είχαμε τον Μάρτιο, γιατί αντέδρασε το σύστημα Υγείας, λειτουργεί έστω και προβληματικά η πρωτοβάθμια περίθαλψη και επίσης έχει βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της επιδημιολογικής επιτήρησης.
Στην Ελλάδα είναι λίγο διαφορετικό: το πρώτο λοκντάουν έγινε για να μην ξεκινήσει η πανδημία. Από την ώρα που μπήκε πλέον ο ιός στη χώρα, από το καλοκαίρι και μετά δηλαδή, δεν έγινε ούτε επιδημιολογική επιτήρηση, ούτε ιχνηλάτηση σοβαρή, ούτε όμως και αποστασιοποίηση σοβαρή στο επίπεδο της αποφυγής συνωστισμού στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στους χώρους εργασίας κ.λπ., με αποτέλεσμα το ιικό φορτίο να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα και σήμερα ο ρυθμός αύξησης των νοσηλευόμενων ασθενών με Covid-19 να οδεύει προς την εκθετική αύξηση. Απ' ό,τι φαίνεται, οι ελληνικές αρχές αδυνατούν να εφαρμόσουν αποτελεσματική επιδημιολογική επιτήρηση, δεν επιθυμούν να ενισχύσουν την τριτοβάθμια και δευτεροβάθμια περίθαλψη και, βέβαια,απ' ό,τι φαίνεται, δεν έχουν κάνει τίποτα στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Τέλος, η υπουργική απόφαση για συστηματική και οργανωμένη από το υπουργείο Υγείας εκπαίδευση των γιατρών για την αντιμετώπιση των ασθενών με Covid-19 υπογράφηκε στις 4 Μαρτίου.
Ενώ στη Γαλλία, παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες, βρισκόμαστε σε μια εύθραυστη ισορροπία, στην Ελλάδα, ως συνέπεια των πολιτικών επιλογών που έγιναν αλλά και ως αποτέλεσμα της οργανωτικής ανεπάρκειας, βρισκόμαστε για δεύτερη φορά μπροστά στον κίνδυνο νέας υγειονομικής κρίσης (στην Αττική αυτή τη φορά), ενώ ένα νέο δρακόντειο λοκντάουν είναι προ των πυλών.
Νομίζω όμως ότι το χειρότερο από όλα είναι πως, εδώ και 4 - 5 μήνες, ασθενείς με άλλα νοσήματα έχουν εκτοπιστεί από τα νοσοκομεία και ενόψει της επερχόμενης κρίσης ανακοινώνεται ότι μέχρι και 80% των προγραμματισμένων χειρουργείων θα αναβληθούν. Όπως καταλαβαίνετε, οι συνέπειες είναι τραγικές. Πρακτικά, θα αλλάξει ο υγειονομικός χάρτης της χώρας.
Τα νέα μέτρα είναι στη ίδια λογική στην οποία ήταν πριν, γιατί δεν παίρνουν την απόφαση να κλείσουν εντελώς τη χώρα και αυτό γίνεται εξαιτίας της οικονομίας. Αντικειμενικά μιλώντας, η Ελλάδα δεν έχει οικονομικά περιθώρια για ένα νέο γενικό λοκντάουν. Ενώ αυτό ήταν γνωστό από τον Οκτώβριο και νέα επιδημικά κύματα είναι νομοτέλεια, στον βαθμό που δεν υπάρχει ανοσία της κοινότητας, στην Ελλάδα η πολιτική ηγεσία έμεινε προσκολλημένη στην αναμονή του εμβολίου ως Μεσσία. Δεν προετοίμασαν τη διαδικασία βελτιστοποίησης της χρήσης των κλινών του ΕΣΥ κα,ι βέβαια, δεν προσέλαβαν προσωπικό που είναι απαραίτητο για να 'λειτουργήσουν' οι διαθέσιμες κλίνες.
Δυστυχώς, η Ελλάδα, με επιλογή της κυβέρνησης, εγκλωβίστηκε σε μια αδιέξοδη γραμμή που βασίζεται στη διαθεσιμότητα των εμβολίων, χωρίς εναλλακτικό σχέδιο. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις και τα σχέδια του υπουργείου Υγείας τον Δεκέμβριο, θα έπρεπε σήμερα να είχαν εμβολιαστεί πολύ περισσότεροι από 5% των πολιτών και η ένταση του τρίτου κύματος θα έπρεπε να είναι ήπια. Στην ερώτηση για την ύπαρξη plan B η απάντηση ήταν: 'Μας υποσχέθηκαν ότι θα έχουμε τα εμβόλια'. Τώρα δεν μπορούν ούτε την οικονομία να κλείσουν, ούτε τα νοσοκομεία να αναπτύξουν, ούτε επιτάξεις αποτελεσματικές να κάνουν, γιατί τελευταία στιγμή δεν γίνεται να συνεννοηθείς με τον ιδιωτικό τομέα. Αυτά θα έπρεπε να έχουν γίνει ήδη από τον Οκτώβριο.
Γενικότερα, με άλλα λόγια, δεν έχουν στρατηγική για την επιδημία στην Ελλάδα, ακόμα και στην επιλογή τους να επιμένουν στο λοκντάουν και να περιμένουν το εμβόλιο, (η οποία γενικά είναι λάθος), δεν έχουν στρατηγική εφαρμογής ούτε γι' αυτό, με αποτέλεσμα η κατάσταση αυτή να χρονίζει και να κοστίζει.
Οι επιστήμονες προσπαθούμε να πείσουμε τις κυβερνήσεις ότι η στρατηγική πρέπει να αλλάξει και να γίνει ισορροπημένη, δηλαδή να κάνεις εμβόλιο και μέτρα αποστασιοποίησης, επιδημιολογική επιτήρηση και έγκαιρη διάγνωση των ασθενών Covid, με έγκαιρη νοσηλεία τους στο σπίτι".
Γιάννης Καλομενίδης: Στην Αττική δεν έχουμε δει ακόμα το πραγματικό πρόβλημα
"Είναι μια σειρά από παράγοντες που μπορούμε, εμπειρικά μιλώντας κυρίως, να πούμε ότι επηρεάζουν και έχουν ως αποτέλεσμα τη μετάδοση του κορωνοϊού παρά το λοκντάουν. Ο πρώτος είναι ότι η μετάδοση γίνεται στα σπίτια μεταξύ των οικογενειών. Ο δεύτερος είναι ότι ο κόσμος συναντιέται στα σπίτια. Κάτι που πέρσι τον Μάρτιο ήταν πολύ σπάνιο, σήμερα είναι κανόνας, κυρίως γιατί πλέον οι άνθρωποι έχουν κουραστεί μη βλέποντας φως στην άκρη του τούνελ. Παράλληλα, ο δημόσιος λόγος έχει χάσει την αξιοπιστία του από τις συνεχείς αστοχίες και τις αναντίστοιχες με τη σοβαρότητα της κατάστασης τοποθετήσεις. Τρίτος παράγοντας είναι ότι δεν έχει γίνει η παραμικρή παρέμβαση για να αποτραπεί ο συνωστισμός στα μέσα μαζικής μεταφοράς, όπου τα πράγματα είναι όπως ήταν πάντα.
Τέταρτος λόγος αυξημένης μεταδοτικότητας του κορωνοϊού είναι τα ανύπαρκτα μέτρα πρόληψης ή προειδοποίησης στους μαζικούς χώρους χειρωνακτικής κυρίως εργασίας. Πέμπτος, η τηλεργασία, η οποία εφαρμόζεται μεν, αλλά όχι στον βαθμό που δηλώνεται. Επιπλέον αυτά τα δύο τελευταία έχουν άμεση σχέση με την ελλειμματική επιτήρηση, διότι δεν είναι δουλειά του ΕΟΔΥ να πηγαίνει στις επιχειρήσεις αλλά του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας. Επίσης, έκτος παράγοντας είναι τα σούπερ μάρκετ, που με βιβλιογραφικά πλέον δεδομένα είναι εστία υπερμετάδοσης του ιού τον καιρό του λοκντάουν, ενώ έβδομος παράγοντας είναι η άγνωστης έντασης επίδραση ή συμβολή των μεταλλαγμένων στελεχών του κορωνοϊού, καθώς, όπως ήδη γνωρίζουμε από τη Μεγάλη Βρετανία, έχουν αυξημένη δυνατότητα μετάδοσης.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες παίζουν ρόλο στη συνέχιση της μετάδοσης και την αύξηση των κρουσμάτων, γιατί τα μέτρα ήταν πάντα κάθετα. Με το κύριο ερώτημα που τίθεται κάθε φορά να είναι πόσο σκληρά ή λιγότερο σκληρά θα είναι, αντί να συζητάμε πόσο αποτελεσματικά ή κρίσιμα ήταν αυτά που ήδη έχουν ληφθεί ώστε να βγουν τα σχετικά συμπεράσματα. Για παράδειγμα, το μέτρο 'μην πηγαίνεις στο βουνό' τι σημαίνει;"
Επίσης σχολιάζοντας τη μονοθεματική προσήλωση, εδώ και ένα χρόνο, στο λοκντάουν παρά την αποτυχία πρόσθεσε: «Θεωρούμε δηλαδή πως, επειδή δούλεψε πέρσι το λοκντάουν με διασπορά μηδενική στην κοινότητα, θα δουλεύει για πάντα», όμως ο κόσμος αυτά τα αντιλαμβάνεται και χάνει οποιαδήποτε ελπίδα έχει.
"Συμπερασματικά μιλώντας για τη συνέχιση της μετάδοσης του ιού παρά το λοκντάουν, αυτό συμβαίνει κυρίως εξαιτίας της κόπωσης των πολιτών, της αναξιοπιστίας των μηνυμάτων και, τέλος, της έλλειψης ειδικής μέριμνας σε χώρους - εστίες υπερμετάδοσης. Επιπλέον η έλλειψη αξιόπιστων στοιχείων δεν επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται η επιδημιολογική επιτήρηση, την οποία κρίνουν ως απαραίτητη οι επιστήμονες για να υπάρξει πολιτικός σχεδιασμός και στρατηγική".
Ρωτώντας περισσότερες πληροφορίες τον καθηγητή για το τι ακριβώς σημαίνει «επιδημιολογική επιτήρηση», εξήγησε ότι είναι «ένα σχέδιο με βάση το οποίο πας σε συγκεκριμένα μέρη, σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα και κάνεις δειγματοληψίες, δηλαδή ελέγχεις τον πληθυσμό», όχι όμως όπως γίνεται σήμερα, με επικοινωνιακά χαρακτηριστικά, «πάμε σε μια πλατεία, για να βλέπει ο κόσμος ότι κινούμαστε». Υπάρχουν συγκεκριμένοι μέθοδοι που εφαρμόζονται για το κάθε πότε πας και πού ώστε να είναι τα δείγματα που λαμβάνεις αντιπροσωπευτικά. Όλα αυτά τα στοιχεία μπαίνουν σε ένα σέρβερ και βλέπεις την κινητικότητα της πανδημίας σε εθνικό επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να υπάρχει συγκεκριμένη στρατηγική και πολιτική αντιμετώπισης. Ωστόσο οι κυβερνήσεις -όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη Δύση- δεν το κάνουν. Ο λόγος είναι ότι έχει κόστος γιατί χρειάζεται ανθρώπους.
Επιπλέον ο κ. Καλομενίδης εξήγησε ότι δεν είναι επιστημονικά αποδεκτό να μπερδεύονται στον συνολικό αριθμό τα rapid με τα μοριακά τεστ, γιατί άλλη απόδοση έχει το rapid test και άλλη το μοριακό.
Στην ερώτηση, τέλος, αν εκτιμά ότι τα νέα μέτρα θα έχουν αποτέλεσμα απάντησε ότι δεν βλέπει κάποια διαφορά στη λογική τους, ενώ εξέφρασε την έντονη ανησυχία του γιατί δεν φαίνεται να έχουν κάποια σημαντική συμβολή στον περιορισμό της πανδημίας. Αν τα νέα μέτρα ελήφθησαν για να περιορίσουν τις εικόνες στον Άλιμο, μπορεί να έχουν κάποιο αποτέλεσμα, αλλά η συμβολή που θα έχει αυτό στην εξέλιξη της πανδημίας θα είναι ελάχιστη. «Ανησυχώ ότι στην Αττική δεν έχουμε δει ακόμα το πραγματικό πρόβλημα» είπε και πρόσθεσε, κλείνοντας, ότι η όλη συζήτηση πως «ο Μάρτιος μπορεί να είναι κάτι άλλο παρά ένας πολύ αγχωτικός μήνας είναι ανεδαφική».
