Λίγες ώρες μετά τον καταστροφικό σεισμό της 30ής Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός με ανάρτησή του στο Τwitter βιάστηκε ν' αναφέρει ότι «η Σάμος άντεξε». Παρότι δεν υπήρχε εκείνη την ώρα ακριβής γνώση της κατάστασης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκρινε πως το πιο σημαντικό ήταν να πει «κάτι» κι έτσι χρησιμοποίησε ένα κλισέ.
Οι μέρες όμως πέρασαν και η καταστροφή που άφησε πίσω του ο σεισμός φαίνεται πλέον σε όλο της σχεδόν το μέγεθος. Η Σάμος δεν άντεξε. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε, όταν ένα μεγάλο μέρος των κατοικιών της είναι σπίτια που χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, αρκετά από τα οποία έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και καιρό κι έμεναν για πολλά χρόνια αφρόντιστα κι απεριποίητα; Και πώς θα μπορούσε, όταν τα χρήματα που ήταν να διατεθούν από την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου για προσεισμικούς ελέγχους κατέληξαν για την επισκευή ενός καμπαναριού που είχε πέσει σε προηγούμενο σεισμό στη Λέσβο;
Ο προσεισμικός έλεγχος ήταν στις προτεραιότητες της Περιφέρειας
Συγκεκριμένα, την παραμονή της καταστροφής, στις 29 Οκτωβρίου, το Περιφερειακό Συμβούλιο Βορείου Αιγαίου αποφάσισε κατά πλειοψηφία τη μείωση κονδυλίου που αφορούσε τον προσεισμικό έλεγχο των δημοσίων κτηρίων από 252.000 ευρώ σε 227.000 ευρώ και τελικά τη διάθεσή του στο χαλασμένο καμπαναριό.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η απόφαση για την πραγματοποίηση προσεισμικού ελέγχου σερνόταν εδώ και τέσσερα με πέντε χρόνια τουλάχιστον, καθώς ούτε η σημερινή αλλά ούτε και η προηγούμενη περιφερειακή αρχή έδειχναν τη διάθεση να προχωρήσουν το έργο. Το αποτέλεσμα ήταν να πέσουν τελικά κάμποσα ακόμη καμπαναριά σε μεγάλες και παραδοσιακές εκκλησίες, αυτή τη φορά στη Σάμο, αλλά και να καταστραφούν μια σειρά από απαραίτητα δημόσια κτήρια για την καθημερινή λειτουργία ενός νησιού με πάνω από 30.000 μόνιμους κατοίκους.
Ο μετασεισμικός έλεγχος
Από τον πρωτοβάθμιο έλεγχο που βρίσκεται σε εξέλιξη προκύπτει ότι από τα 3.300 περίπου σπίτια που έχουν ελεγχθεί μέχρι τώρα στο νησί τα 2.100 έχουν κριθεί προσωρινά ακατάλληλα. Οριστική αποτίμηση θα υπάρξει όταν διενεργηθεί ο δευτεροβάθμιος έλεγχος, ο οποίος θα είναι πιο αναλυτικός και θα καταγράφει λεπτομερώς τις ζημιές, οπότε θα κριθεί ποια είναι πλήρως ακατάλληλα και ποια επισκευάζονται.
Για την ώρα και περιμένοντας τις διαδικασίες να ολοκληρωθούν, πάνω από 500 άνθρωποι μένουν μακριά από τα σπίτια και τα υπάρχοντά τους. Οι 248 στεγάζονται σε ξενοδοχεία στην ανατολική Σάμο και οι 150 σε ξενοδοχειακές μονάδες στη Δυτική. Οι υπόλοιποι φιλοξενούνται στα σπίτια συγγενών και φίλων τους. Το κόστος για τη διαμονή των πληγέντων στα ξενοδοχεία είναι άγνωστο ακόμη πώς ακριβώς θα καλυφθεί.
Ελλείψεις προσωπικού και διοικητικές δυσλειτουργίες
Και στην περίπτωση της Σάμου τα μηνύματα που έρχονται για την επιστροφή στην κανονικότητα δεν είναι ελπιδοφόρα. Σύμφωνα με πληροφορίες της ΑΥΓΗΣ, υπάρχει σοβαρή έλλειψη προσωπικού στα συνεργεία του υπουργείου Υποδομών και είναι χαρακτηριστικό ότι στη Δυτική Σάμο από τους 15 μηχανικούς που στάλθηκαν αρχικά για τους ελέγχους έχουν μείνει μόλις οι 9. Στη δε Ανατολική Σάμο η επιχείρηση συντονίζεται από την Αθήνα.
Όπως είναι λογικό, οι πληγέντες που έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους παρακολουθούν τις εξελίξεις με μεγάλη ανησυχία, καθώς δεν υπάρχει κάποιο χρονοδιάγραμμα για την επιστροφή τους σε αυτά, ακόμη κι αν είναι επισκευάσιμα. Ακόμη πιο μετέωροι αισθάνονται οι άνθρωποι των οποίων τα σπίτια θα κριθούν κατά πάσα πιθανότητα παντελώς ακατάλληλα, αφού δεν γνωρίζουν ούτε τι υποστήριξη θα λάβουν ούτε το πότε. Ακόμη, άλλωστε, δεν έχουν καταβληθεί καν τα ποσά για τις οικοσκευές.
Την ίδια ώρα, η κατάσταση στα δημοτικά σχολεία (το σύνολο των οποίων θα είναι κλειστά μέχρι τις 20 Νοεμβρίου) είναι απελπιστική. Από τον Δήμο Ανατολικής Σάμου έχουν ζητηθεί για τη διεξαγωγή των μαθημάτων 60 με 70 κοντέινερ και άλλα 12 από τον Δήμο Δυτικής. Η όλη διαδικασία όμως, όπως μας ενημέρωσαν, μπορεί να πάρει ακόμη και τρεις μήνες, καθώς μεταξύ άλλων θα χρειαστεί πρώτα να βρεθούν οι χώροι, να διαμορφωθούν και εν συνέχεια να γίνουν οι εγκαταστάσεις.
Τα αγκάθια της επόμενης μέρας
Το μεγάλο αγκάθι πάντως είναι τα ετοιμόρροπα κτήρια. Πολλά παλιά κτήρια ήταν από πριν έτοιμα να καταρρεύσουν και με τον σεισμό είτε μετατράπηκαν σε σωρούς από μπάζα είτε περιήλθαν σε ακόμη χειρότερη κατάσταση. Όπως μας τονίζουν από το νησί, η διαδικασία κατεδάφισης είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα και σε ό,τι αφορά τα ιδιωτικά σπίτια σκοντάφτει στην ελληνική νομοθεσία, η οποία απαγορεύει την κρατική παρέμβαση, ακόμη κι αν είναι εγκαταλελειμμένα για δεκαετίες κι έτοιμα να πέσουν με το φύσημα ενός αέρα όπως τώρα.
Κάθε πλευρά της ζωής μας έχει τσακιστεί, τονίζουν, όπου σταθούν κι όπου βρεθούν, οι άνθρωποι της Σάμου, δεδομένου ότι καλούνται να διαχειριστούν τρεις κρίσεις ταυτόχρονα, με τις άλλες δύο να αφορούν το προσφυγικό και την πανδημία. Φέτος το καλοκαίρι η Σάμος δεν δούλεψε καθόλου και ειδικά οι παράκτιες επιχειρήσεις βρίσκονται σε μεγάλο αδιέξοδο, καθώς, εκτός των άλλων, βρέθηκαν να βουλιάζουν κυριολεκτικά απ’ το τσουνάμι που σηκώθηκε μετά τον σεισμό, χάνοντας όλες τις ηλεκτρικές τους συσκευές.
«Χρειάζεται ένα σχέδιο άμεσης αποκατάστασης των ζημιών, αλλά κι ένα σχέδιο ανάταξης της οικονομίας», σημειώνουν ο επικεφαλής της «Προοδευτικής Συμπαράταξης Πολιτών» στην περιφέρεια ΒΑ Αιγαίου Γιάννης Σπιλάνης, ο περιφ. σύμβουλος Μανώλης Κάρλας και ο δημοτικός σύμβουλος με την παράταξη «Η Σάμος αλλάζει» Νίκος Ζάχαρης. Κι όπως συμπληρώνουν, «όσα λεφτά και να μας δώσουν, αν δεν ενισχυθούν οι υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το προσωπικό της οποίας είναι μειωμένο περί το 50% από το 2010 κι έπειτα, κανένα έργο δεν θα γίνει ποτέ».
Το χρονικό... δύο θανάτων
Επί σαράντα χρόνια ακατοίκητο και χωρίς συντήρηση έμενε το σπίτι που καταπλάκωσε τα παιδιά που πέθαναν στη Σάμο, μας λέει με μαρτυρία της η Αλέκα Γεροντή, γυναίκα που έμενε απέναντι και είδε τους μαθητές πριν το συμβάν. Το δικό της σπίτι χαρακτηρίστηκε πράσινο, ωστόσο δεν μπορεί να πάει να μείνει, γιατί η γειτονιά έχει εκκενωθεί επ’ αόριστον με απόφαση της δημοτικής αρχής.
Οδός Μνησάρχου. Ένα άσημο στενάκι στο Βαθύ της Σάμου, όπου συνέβη ένα από τα πιο τραγικά δυστυχήματα. Ένα δρομάκι άδειο σήμερα από ζωή και γεμάτο μπάζα, όπου στις δύο του άκρες έχουν μπει λαμαρίνες με κόκκινες κορδέλες που απαγορεύουν την είσοδο. Είναι άγνωστο πότε θα μπει πάλι ο κόσμος στο σπίτι του. Πότε θα το ξαναπερπατήσουν τα παιδιά και οι παρέες που το διέσχιζαν μετά το σχόλασμα απ’ το γειτονικό Γυμνάσιο.
Η Αλέκα Γεροντή μαζί με τον άντρα της έμεναν διαγώνια απέναντι από το σπίτι το οποίο κατέρρευσε και καταπλάκωσε δύο έφηβους μαθητές την ημέρα του σεισμού. Όπως λέει η κ. Αλέκα, πρόκειται για έναν πολύ στενό δρόμο, από τον οποίο κατέβαιναν 200 και πλέον παιδιά κάθε μέρα για να πάνε να πάρουν τα ΚΤΕΛ και να επιστέψουν στα χωριά τους. «Τα βλέπαμε συχνά τα παιδιά. Καθόντουσαν στα σκαλάκια του σπιτιού που έπεσε για κανένα τεταρτάκι και φεύγανε. Τα είχαμε δει κι εκείνη την ημέρα, δέκα λεπτά πριν γίνει ο σεισμός...»
Το σπίτι είναι εγκαταλελειμμένο, όπως θυμάται, εδώ και σαράντα χρόνια. «Εγώ είμαι μόνιμα στη Σάμο από το 1978. Το σπίτι κατοικούνταν από κάποιον ρακοσυλλέκτη. Έμενε μόνος του και συσσώρευε διάφορα πράγματα που μάζευε στον δρόμο. Στις αρχές του ’80, το σπίτι εγκαταλείφθηκε και από τότε δεν κατοικήθηκε ποτέ ξανά».
«Πού να επιστρέψω; Όλη η γειτονιά μου κατέρρευσε»
Από τον Δήμο τούς ανακοίνωσαν πριν λίγες ημέρες ότι η γειτονιά τους, το Γεφυράκι, πρέπει να εκκενωθεί για λόγους ασφαλείας, παρότι ορισμένα σπίτια, όπως το δικό της, δεν έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές κι έχουν χαρακτηριστεί πράσινα. Πρόκειται για τη γειτονιά στην οποία κατέρρευσαν τα περισσότερα -αναλογικά- σπίτια.
«Ήταν επόμενο αυτό που έγινε. Έχω γεννηθεί το ’52 και θυμάμαι ότι στην Ιωάννη Λεκάτη (παράλληλος δρόμος στη Μνησάρχου, όπου έπεσαν πολλά σπίτια) υπήρχε ρέμα, το οποίο μπαζώθηκε κι έγινε μεγάλος δρόμος. Χτίστηκε μια γειτονιά σε ασταθές έδαφος και κοντά στη θάλασσα. Πολλά από τα σπίτια έμεναν στην πορεία ακατοίκητα και δεν τα επισκεύαζαν. Ούτε ο Δήμος ενδιαφέρθηκε ποτέ».
Με τον άντρα της φιλοξενούνται όλες αυτές τις ημέρες στο σπίτι φίλων τους και παραμένει άγνωστο πότε θα τελειώσουν τα έργα αποκατάστασης. Έτσι κι αλλιώς όμως, η ζωή είναι δύσκολο να συνεχιστεί. «Και ν’ ανοίξει ο δρόμος για το σπίτι μας, τι να το κάνουμε; Όλη η γειτονιά μας είναι γκρεμισμένη. Δεν μπορούμε να ξαναγυρίσουμε», λέει με φωνή γεμάτη πόνο η κ. Αλέκα. Σε δύσκολη θέση βρίσκονται και τα εγγόνια της. «Ο ένας δίνει φέτος Πανελλήνιες και ο άλλος ήταν συμμαθητής του κοριτσιού που πέθανε στο σχολείο και στο φροντιστήριο...».
