Κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τι ακριβώς γίνεται στη Γάζα σε επίπεδο στρατιωτικών επιχειρήσεων. Δηλαδή αν πράγματι έχει κατορθώσει το Ισραήλ να καταφέρει καίριο πλήγμα στη Χαμάς, αν η τελευταία συνεχίζει να προβάλλει αντίσταση και σε ποιον βαθμό. Τα βίντεο που ανεβαίνουν καθημερινά στο YouTube «παίζουν» στη σφαίρα των εντυπώσεων και της προπαγάνδας και δημιουργούν ψευδαισθήσεις.
Περισσότερο από τέσσερις μήνες μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και το ξέσπασμα του πολέμου, ο ισραηλινός στρατός δεν φαίνεται να βρίσκεται πουθενά κοντά σε μια αποφασιστική νίκη ενάντια στην ισλαμιστική μαχητική οργάνωση την οποία η κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει υποσχεθεί να συντρίψει και να εξαλείψει. Υπάρχουν ωστόσο ξεκάθαρες ενδείξεις ότι τα ανελέητα και ακατάπαυστα ισραηλινά σφυροκοπήματα, που έχουν αφήσει πίσω τους μέχρι στιγμής πάνω από 27.000 νεκρούς και έχουν προκαλέσει μια πρωτόγνωρη για τον σύγχρονο κόσμο ανθρωπιστική καταστροφή, επέδρασαν και στη μάχιμη ικανότητα της Χαμάς. Οι εκτοξεύσεις ρουκετών έχουν μειωθεί σημαντικά και τουλάχιστον στο βόρειο τμήμα του ασφυκτικά πολιορκημένου θύλακα η ένοπλη αντίσταση έχει περιοριστεί σε μικρές, τοπικές εστίες, απ’ όπου φαίνεται ότι εκτοξεύονται και οι περισσότερες ρουκέτες κατά του Ισραήλ. Οι αναλυτές λένε ότι οι υπόλοιπες δυνάμεις της Χαμάς είναι σε μεγάλο βαθμό παρούσες στη Νότια Γάζα, ιδιαίτερα στη Χαν Γιουνίς και στη Ράφα, εξού και η επικέντρωση εκεί των ισραηλινών επιχειρήσεων το τελευταίο διάστημα.
Κι όμως, σχεδόν καθημερινά, η οργάνωση ανεβάζει μονταρισμένα βίντεο εμπλοκών σχεδόν σώμα με σώμα με μαχητές της κρυμμένους σε συντρίμμια, μέσα από κρεβατοκάμαρες και κουζίνες ερειπωμένων διαμερισμάτων, να εκτοξεύουν αντιαρματικά κατά των ισραηλινών δυνάμεων, μηχανοκίνητων ή πεζοπόρων, πολλές φορές από απόσταση μόλις μερικών μέτρων. Μια σειρά από επιθετικές ενέργειες που αποδεικνύουν ενεργή στρατιωτική παρουσία και δράση. Προφανώς μαζί με τις δικές της αυξάνονται και οι απώλειες των ισραηλινών δυνάμεων: 563 στρατιώτες και αξιωματικοί νεκροί μέχρι στιγμής για τον ισραηλινό στρατό στον τελευταίο πόλεμο. Ενδεικτικά, οι ισραηλινές απώλειες στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973 έφτασαν τις 2.500.
Στρατηγικό πλεονέκτημα της Χαμάς οι σήραγγες
Ωστόσο, το πιο σημαντικό είναι άλλο: Η Χαμάς συνεχίζει να διατηρεί ένα σημαντικό «στρατηγικό» πλεονέκτημα στον εξαιρετικά περιορισμένο γεωγραφικά χώρο δράσης της, το δίκτυο των σηράγγων της. Οι πληροφορίες λένε ότι περιλαμβάνονται σ’ αυτό τούνελ διπλού ρόλου, δηλαδή εγκαταστάσεις καταφυγίου που ταυτόχρονα είναι επιχειρησιακά κέντρα διοίκησης και υποστήριξης. Νέες ισραηλινές εκτιμήσεις με βάση εμπιστευτικά έγγραφα μιλούν για δίκτυο σηράγγων μήκους άνω των 700 χλμ. (!), δηλαδή πολύ περισσότερο από ό,τι αρχικά υπολογιζόταν. Η αποτυχία να εντοπιστούν οι εναπομείναντες Ισραηλινοί όμηροι ύστερα από σχεδόν πέντε μήνες πολέμου και ισραηλινής στρατιωτικής δράσης αποτελεί ακόμα μία απόδειξη ότι η στρατιωτικοπολιτική υποδομή της Χαμάς παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανέπαφη.
Ακόμη χειρότερα για την τρέχουσα ισραηλινή ηγεσία, η Χαμάς παραμένει πολιτικά ζωντανή, όπως απέδειξε και η τελευταία αντιπρότασή της για πολύμηνη εκεχειρία και απελευθέρωση όλων των ομήρων με αντάλλαγμα μια προοπτική τερματισμού του πολέμου, απόσυρσης των ισραηλινών δυνάμεων και οριστικού τέλους του πολύχρονου ισραηλινού αποκλεισμού.
Έμμεση αναγνώριση
Το γεγονός ότι η αντιπρόταση έπεσε στο τραπέζι την ώρα που ο αρχηγός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Άντονι Μπλίνκεν είναι πάλι στη Μέση Ανατολή, προσπαθώντας να ισορροπήσει από τη μία την εν λευκώ υποστήριξη των ΗΠΑ στο Ισραήλ και από την άλλη την ανάγκη μιας διευθέτησης, προσδίδει εκ των πραγμάτων νομιμοποίηση στον πολιτικό ρόλο της οργάνωσης. Πολλώ μάλλον δε όταν το Ισραήλ παραδέχθηκε ότι εξετάζει την πρόταση του θανάσιμου εχθρού του.
Αρα, θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος πως η Χαμάς θα είναι παρούσα, με κάποιον τρόπο, και την επόμενη μέρα του πολέμου και πως οι διακηρύξεις περί συντριβής και εξάλειψης θα «στρογγυλευθούν» με έναν εύσχημο πολιτικό τρόπο; Υποθετικά δεν αποκλείεται κάτι τέτοιο. Τα δεδομένα είναι αμείλικτα για την προοπτική της σύγκρουσης, ασχέτως της έκβασής της σε καθαρά στρατιωτικό επίπεδο, και η οπτική αντιμετώπισης της παλαιστινιακής υπόθεσης από εχθρικές και φίλιες δυνάμεις αλλάζει άρδην.
Ο εσωτερικός ανταγωνισμός
Οπως εξηγεί στον Guardian ο Παλαιστίνιος διαπραγματευτής Αχμάντ Σαμί Χαλίντι, τα τελευταία τριάντα χρόνια καθορίστηκαν από έναν εντεινόμενο ανταγωνισμό ανάμεσα στη διεκδίκηση της Χαμάς να ενσαρκώσει την εθνική αντίσταση του παλαιστινιακού λαού ενάντια στην ισραηλινή κατοχή από τη μία και της κατάρρευσης της Φατάχ από την άλλη ως αποτέλεσμα των εσωτερικών ερίδων, της διαφθοράς και της συμπαιγνίας της με την ισραηλινή κατοχή υπό τη σημαία της «συνεργασίας ασφαλείας» Παλαιστινιακής Αρχής-Ισραήλ. Αυτή η κούρσα κορυφώθηκε με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, που σχεδιάστηκε τόσο για να σοκάρει και να τρομοκρατήσει το Ισραήλ όσο και για να δυσφημήσει την Παλαιστινιακή Αρχή της Φατάχ και του Μαχμούντ Αμπάς, εδραιώνοντας στα μάτια όλων τη θέση της οργάνωσης ως πρωταρχικού κληρονόμου και ενσαρκωτή του παλαιστινιακού εθνικού απελευθερωτικού κινήματος.
«Επαναμυθοποίηση»
Στο μεταξύ, και καθώς συσσωρεύονται τα σενάρια για την «επόμενη ημέρα», στα οποία περιλαμβάνονται διάφορες «βερσιόν», από το ουτοπικό όραμα μιας ρημαγμένης από τον πόλεμο περιοχής, που ωστόσο επιταχύνει το βήμα της προς την ειρήνη και τη σταθερότητα χάρη σε ένα, ακόμη αόρατο, μονοπάτι προς το παλαιστινιακό κράτος και το ευφάνταστο ισραηλινό πλάνο μιας διεθνοαραβικής κοινοπραξίας που θα αναλάβει μεταπολεμικά τη διακυβέρνηση της Γάζας για λογαριασμό του Ισραήλ, ως την υπόσχεση του Μπ. Νετανιάχου ότι δεν θα υπάρξει ποτέ παλαιστινιακό κράτος και ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το 2025, μια παράμετρος απουσιάζει: Η πολύ πιθανή επιβίωση της Χαμάς και η δυνητικά αυξανόμενη επιρροή της τόσο λόγω της τεράστιας ζημιάς που προκλήθηκε από τον πόλεμο τόσο στην ίδια όσο και στον λαό της Γάζας.
Οι επιθέσεις του Ισραήλ «ξέπλυναν» τη βαναυσότητα
«Οι βάναυσες τακτικές της Χαμάς στην επίθεσή της στις 7 Οκτωβρίου έχουν “ξεπλυθεί” στην παλαιστινιακή πολιτική συνείδηση από την επακόλουθη αδιάκριτη και μαζική διαγραφή ζωών Παλαιστίνιων αμάχων και τη συνενοχή των ΗΠΑ/Δύσης στην υποστήριξη, στον οπλισμό και στη συνέχιση αυτής της επίθεσης υπό το πρόσχημα του δικαιώματος αυτοάμυνας του Ισραήλ χωρίς προφανή ημερομηνία λήξης. Αντί το Ισραήλ να συντρίψει τη Χαμάς, το πιο πιθανό αποτέλεσμα θα είναι να επαναμυθοποιήσει την έννοια της αντίστασης και να σπείρει τον σπόρο για μελλοντικές επαναλήψεις της, που μπορεί να είναι εμπνευσμένες από τη Χαμάς, αλλά δεν θα έχουν απαραιτήτως σχέση με την ιστορία, την ιδεολογία ή την οργανωτική δομή της» γράφει ο Αχμάντ Σαμί Χαλίντι. Με άλλα λόγια, ένα νέο μαχητικό μέτωπο κατά του Ισραήλ είναι πιθανό να αναδυθεί από τα ερείπια της Γάζας...
Και οι Αμερικανοί δεν ακούν αυτά που συνήθιζαν να ακούν επί δεκαετίες από τους πιστούς συμμάχους τους στην περιοχή, ως εκ τούτου τα περιθώριά τους για πολιτικοδιπλωματικούς ελιγμούς και αναβολές στο διηνεκές μιας πολιτικής διευθέτησης στενεύουν συνεχώς.
Ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας
Ο πρίγκιπας Μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας -αυτός που ο Τζο Μπάιντεν είχε βαφτίσει μια φορά κι ένα καιρό «παρία» και υποσχέθηκε να τον απομονώσει διεθνώς λόγω της εμπλοκής του ονόματός του στη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι- συναντήθηκε την Τετάρτη με τον Άντονι Μπλίνκεν στο Ριάντ και του ξεκαθάρισε ότι η Σαουδική Αραβία δεν πρόκειται να συνάψει διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ αν δεν ιδρυθεί και αναγνωριστεί παλαιστινιακό κράτος με βάση τα ισραηλινά σύνορα πριν από τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το 1967, με πρωτεύουσά του την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Υπ’ όψιν ότι ο Μπ. Νετανιάχου «έψηνε» συμφωνία αναγνώρισης του Ισραήλ με τους Σαουδάραβες όταν η Χαμάς του χάλασε τα σχέδια με την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Ήταν φανερό από την πρώτη στιγμή ότι επρόκειτο για μια ενέργεια που υπαγορεύτηκε από τη ρεαλιστική προοπτική να οδηγηθεί στη λήθη η παλαιστινιακή υπόθεση, καθώς το εβραϊκό κράτος θα εξασφάλιζε διαδοχικά την αναγνώρισή του από τις αραβικές πρωτεύουσες και ενώ η παγκόσμια προσοχή είχε στραφεί σχεδόν αποκλειστικά στον πόλεμο στην Ουκρανία. «Κατέστησε σαφές αυτό που μου είχε πει πριν, δηλαδή ότι για να γίνει αυτό (η αναγνώριση του Ισραήλ), απαιτούνται δύο πράγματα: Ο τερματισμός της σύγκρουσης στη Γάζα και μια σαφής, αξιόπιστη, χρονικά προκαθορισμένη πορεία για την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους» είπε ο Άντονι Μπλίνκεν αποκαλύπτοντας… τι του είπε ο Μπιν Σαλμάν.
Τα περιθώρια στενεύουν
Τα περιθώρια σαφώς στενεύουν και για τον Μπ. Νετανιάχου, όσο κι αν επιμένει στην άκαμπτη στάση του και στον στόχο της «τελικής νίκης», όπως είπε την Πέμπτη μετά τη συνάντησή του με τον Άντονι Μπλίνκεν, χαρακτηρίζοντας «παραληρηματικά» τα αιτήματα της Χαμάς για μακρά εκεχειρία.
Καθώς η ανθρωπιστική κατάσταση σε όλη τη Γάζα εξελίσσεται από δύσκολη σε καταστροφική για τον άμαχο πληθυσμό, ιδιαίτερα αυτή τη στιγμή που ο λιμός φαίνεται αναπόφευκτος, η αυξανόμενη διπλωματική και πολιτική πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση μπορεί να την αναγκάσει σε μια σημαντική αλλαγή σε σχέση με το εύρος και τους στόχους της επιχείρησης στη Γάζα και οι ρητορικές κορώνες των σκληροπυρηνικών του Μπ. Νετανιάχου πιθανώς θα επιστρατευτούν για να συγκαλύψουν την όποια πολιτική ζημιά.
Οι μαξιμαλιστικοί στόχοι που έθεσε το ισραηλινό πολιτικοστρατιωτικό κατεστημένο στην αρχή του πολέμου μπορούν κάλλιστα να χαμηλώσουν τον πήχη και να περιοριστούν σε πιο μετριοπαθή και επιτεύξιμα αποτελέσματα, που δεν θα σημάνουν την ολοκληρωτική καταστροφή της Χαμάς και την «τελική νίκη» που υπόσχεται ο Ισραηλινός πρωθυπουργός.
Τα περισσότερα μοντέλα, σενάρια και σχέδια για το μέλλον της Γάζας θεωρούν δεδομένη την ικανότητα του ισραηλινού στρατού να πλήξει καίρια και να καταστρέψει πλήρως τη μαχητική παλαιστινιακή οργάνωση, αλλά λίγοι έχουν σκεφτεί το τέλος του πολέμου υπό την οπτική ότι ορισμένες από τις στρατιωτικές και κυβερνητικές δυνατότητες της Χαμάς παραμένουν σε ισχύ, γράφει χαρακτηριστικά στο Atlantic Council o Αμερικανοπαλαιστίνιος αναλυτής Αχμέντ Φουάντ αλ Χατίμπ. Ενώ οι Ισραηλινοί «σχεδιαστές» έχουν μιλήσει για τις επόμενες φάσεις της στρατιωτικής επιχείρησης, που θα συνεχιστούν για ακόμα πολλούς μήνες, φαίνεται πως αυτές αντιπροσωπεύουν προσπάθειες χαμηλής έντασης, που πιθανότατα θα επικεντρωθούν στις πιο σοβαρές μαχητικές ικανότητες της Χαμάς και όχι στην εξόντωση κάθε μέλους της ή κάθε κυβερνητικού υπαλλήλου της.
Αλλάζοντας οπτική
Την ίδια ώρα, μέσα στο Ισραήλ είναι ξεκάθαρο πια ότι μια μερίδα της κοινής γνώμης -όχι μόνο όσοι έχουν συγγενείς ομήρους- αρχίζει να αντιλαμβάνεται το προφανές αδιέξοδο των επιλογών της τρέχουσας ηγεσίας της χώρας.
Μετά τη φρικτή επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ έχει εξαπολύσει έναν πόλεμο, αλλά η ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει ακόμη λάβει υπ’ όψιν της τους λόγους που προκάλεσαν την επίθεση αυτή και δεν έχει εκτιμήσει ποια πολιτικά μέτρα θα μπορούσαν να αποτρέψουν μια άλλη, υπογραμμίζει σε μακροσκελές άρθρο του στο Foreign Affairs -με τίτλο «Η αυτοκαταστροφή του Ισραήλ»- ο Αλούφ Μπεν, εκδότης της έγκυρης ισραηλινής εφημερίδας Haaretz. «Αυτή η αποτυχία στρατηγικής δεν είναι ατύχημα. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ανήλθε στην εξουσία υπό τη βασική πεποίθηση ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να ευδοκιμήσει χωρίς να ασχοληθεί με το παλαιστινιακό ζήτημα και κρατώντας την ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση μακριά από τα μάτια και το μυαλό του κόσμου. Αλλά η χώρα δεν μπορεί πλέον να είναι τόσο τυφλή». Και συνεχίζει: «Το τραύμα της 7ης Οκτωβρίου ανάγκασε τους Ισραηλινούς, για άλλη μια φορά, να συνειδητοποιήσουν ότι η σύγκρουση με τους Παλαιστίνιους είναι κεντρικής σημασίας για την εθνική ταυτότητά τους και απειλή για την ευημερία τους. Δεν μπορεί να παραβλεφθεί ή να παρακαμφθεί ότι η συνέχιση της κατοχής, η επέκταση των ισραηλινών εποικισμών στη Δυτική Όχθη, η πολιορκία της Γάζας και η άρνηση να γίνει οποιοσδήποτε εδαφικός συμβιβασμός ή ακόμη και αναγνώριση των παλαιστινιακών δικαιωμάτων δεν θα φέρει στο Ισραήλ διαρκή ασφάλεια. Αν οι Ισραηλινοί συνεχίσουν να ακολουθούν το μονοπάτι του Μπ. Νετανιάχου, του εθνικισμού και του μιλιταρισμού, η βιαιότητα της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου δεν θα είναι ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά ένα προμήνυμα του τι πρόκειται να ακολουθήσει».
Την άποψή του υπερθεματίζει ο Βρετανοπαλαιστίνιος συγγραφέας Σαμίρ ελ Γιουσέφ. Γράφει στον Guardian εξηγώντας πού βρίσκεται σήμερα η αραβοϊσραηλινή σύγκρουση: «Γιατί ο ισραηλινός στρατός και οι Παλαιστίνιοι μαχητές θεωρούν ηθικά μη επιλήψιμο να σφάζουν ο ένας τον άμαχο πληθυσμό του άλλου; Επειδή και οι δύο κοινωνίες εξακολουθούν να βλέπουν εκείνους που βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά απλώς σαν έναν εχθρό δίχως πρόσωπο, έναν εχθρό δίχως ανθρώπινη υπόσταση, έναν εχθρό τέτοιο που ακόμη και η εξόντωση του άμαχου πληθυσμού του δεν μπορεί να είναι ηθικά μεμπτή».
